Trước khi các nghi lễ được bắt đầu, Giáo hoàng Benedict đã đến thăm và cầu nguyện tại phần mộ của Thánh Peter dưới nhà thờ Basilica.
Sau đó, buổi lễ bắt đầu với phần phát biểu mở màn của một Hồng y Giáo chủ người Chile. Tiếp tục là màn trao chiếc nhẫn Ngư nhân (Fisherman’s Ring) và chiếc áo bào biểu trưng của Giáo hoàng, làm bằng len trắng thêu 6 cây thánh giá.
Tại buổi lễ, Giáo hoàng mặc áo choàng đỏ choàng bên ngoài một chiếc áo lễ mầu trắng. Khi Giáo hoàng xuất hiện cũng là lúc các thành viên dàn hợp xướng của Vatican cất vang lời bài Laudes Regiae - bài kinh cầu nguyện cầu phúc cho Giáo hoàng mới. Bài cầu nguyện kết thúc trong tiếng vỗ tay và cổ vũ nồng nhiệt của đám đông với những lá cờ vẫy chào.
Một nghi thức mới trong lễ nhậm chức của Giáo hoàng năm nay là tất cả các Hồng y giáo chủ không quỳ gối trước Giáo hoàng mới mà thay vào đó là phần nghi lễ của một nhóm 12 người, được chọn để đại diện cho sự đa dạng của Nhà thờ và 12 tông đồ chính tông. Nhóm này gồm 3 Hồng y giáo chủ, 1 giám mục, 1 linh mục, 1 thầy trợ tế, 1 cặp vợ chồng, 1 nữ tu sĩ, 1 thầy tu và 2 người trẻ tuổi đã nhận lễ ban phước.
Trong các thế kỷ trước, Giáo hoàng mới sẽ được đội lên đầu một chiếc mũ tiara đặc biệt (mũ miện 3 tầng của Giáo hoàng) và sau đó sẽ được đưa kiệu vòng quanh quảng trường trên một chiếc ghế bằng gỗ. Tuy nhiên, nghi lễ này đã bị cố Giáo hòang John Paul I bãi bỏ.
Sau buổi lễ, Giáo hoàng Benedict XVI lên xe hơi đi vòng quanh quảng trường Thánh Peter. Theo Vatican chiếc xe này, có tên gọi "popemobile", sẽ khác với chiếc xe Giáo hoàng John Paul II đã sử dụng.
30 nguyên thủ quốc gia và khoảng 500.000 tín đồ đã có mặt tham dự lễ nhậm chức của vị Giáo hoàng người Đức đầu tiên của thiên niên kỷ mới. Trong số các nguyên thủ quốc gia có Tổng thống Đức Horst Koehler, Thủ tướng Đức Gerhard Schroeder; Thủ tướng Pháp Jean-Pierre Raffarin, Quốc vương Tây Ban Nha Juan Carlos cùng Hoàng hậu Sofia, Tổng thống Libăng Emile Lahoud...
Tổng thống Mỹ không đến tham dự lễ nhậm chức của Giáo hoàng mà cử em trai mình là Thống đốc bang Florida, ông Jeb Bush, dẫn đầu phái đoàn gồm 21 thành viên Quốc hội đi thay. Tham dự lễ nhậm chức còn có người anh trai 81 tuổi của Giáo hoàng Benedict XVI là Đức cha Georg Ratzinger.
Các biện pháp an ninh nghiêm ngặt tương tự như lễ tang Đức Giáo hoàng John Paul II đã được áp dụng. Hệ thống tên lửa, hàng rào an ninh và 10.000 cảnh sát đã được triển khai khắp Rome. Máy bay trực thăng, máy bay chiến đấu của không quân Italy và một máy bay do thám của NATO được lệnh rà soát khắp vùng trời Rome.