Cho đến hôm qua, từng mảnh ghép của bức tranh những giờ phút định mệnh cuối cùng của nhà báo Politkovskaya, 48 tuổi, đã được ráp hoàn chỉnh.
Truy tìm đôi nghi phạm
Lúc 16g05 chiều thứ bảy (7-10), Politkovskaya về tới nhà trên phố Lesnaya sau khi đi siêu thị. Bà gọi điện cho cậu con trai sống cách đó không xa tới giúp mang túi xách (nhưng cậu đã không tới kịp).
Bà đỗ ôtô cách lối vào nhà vài thước, mang hai túi thực phẩm lên trước rồi đi thang máy xuống mang lên nốt ba túi còn lại. Kẻ sát nhân chờ bà tại sảnh tầng một.
Lúc 16g10, cửa thang máy vừa mở, hắn nã ba phát đạn. Hai phát đầu tiên trúng ngay tim, phát thứ ba chếch vào vai. Sau đó, kẻ sát nhân còn nã thêm viên cuối cùng - gọi là “phát súng kiểm tra” - vào đầu nhà báo nữ đã tắt thở.
Láng giềng của bà Politkovskaya không nghe tiếng súng vì thủ phạm dùng súng hãm thanh Izh. Để đánh lạc hướng điều tra, hắn ném lại hiện trường khẩu súng lục Makarov đã bị xóa số. Đến 16g15, một người láng giềng phát hiện thi thể nạn nhân khi ra thang máy.
Nghiên cứu hiện trường và đoạn video do camera tòa nhà ghi lại, các nhà điều tra phác họa chân dung kẻ tình nghi: một thanh niên cao gầy (1,8m), mặc toàn đồ đen nhưng gương mặt rất khó nhận diện.
May có người bán hàng ở hiệu dược phẩm nằm sát cạnh lối vào nhà của Politkovskaya cung cấp thêm về chân dung hung thủ. Phân tích tất cả thông tin, các điều tra viên kết luận hung thủ còn có tòng phạm: một phụ nữ trạc 30 tuổi, vóc người trung bình, có nhiệm vụ theo dõi nạn nhân. Lệnh truy tìm đôi nghi phạm được phát đi.
Dấu vết Chechnya?
Giả thiết chính về nguyên nhân dẫn tới việc thủ tiêu Anna Politkovskaya vẫn là những bài báo của bà đăng trên Novaia Gazeta (Báo Mới) cùng các phát biểu của bà trên phương tiện truyền thông liên quan đến Chechnya.
Gần nhất là bài báo “Âm mưu trừng phạt” đăng ngày 28-9, viết về các chỉ huy phiến quân Chechnya trước đây giờ lãnh đạo các cơ cấu sức mạnh ở Chechnya:
“Những Kadyrov (Ramzan Kadyrov, thủ tướng Chechnya, con trai của cố tổng thống Ahmed Kadyrov), Yamadayev, Kakiyev (hai chỉ huy quân sự tại Chechnya) đang đứng về phía các lực lượng liên bang để tránh bị đòi nợ máu hay báo thù. Thành viên các đội này tham gia các vụ bắt bớ, giết người, tra tấn mà về mức độ tàn ác chẳng kém các “đội tử thần”...”.
Phát biểu cuối cùng của bà là trên Đài phát thanh Tự do ngày 5-10 nhân sinh nhật của Ramzan Kadyrov. Tác giả chương trình Yelena Rykovtseva cho biết hoàn cảnh của bà Politkovskaya lúc đó rất khó khăn (mẹ bị ung thư giai đoạn cuối, cha đột ngột qua đời).
Anna Politkovskya sinh tại New York, trong gia đình nhà ngoại giao Liên Xô gốc Ukraine. Bà tốt nghiệp khoa báo chí Đại học Tổng hợp quốc gia Matxcơva (MGU) năm 1980, làm việc cho nhiều tờ báo, nhà xuất bản trước khi trở thành cây bút bình luận của Báo Mới năm 1999.
Bà đã nhiều lần tới các vùng chiến sự Chechnya và trại tị nạn của Dagestan, Chechnya, đồng thời là tác giả quyển sách tài liệu: Du lịch vào địa ngục: nhật ký Chechnya.
Bà được nhiều giải thưởng báo chí, trong đó có giải "Ngòi bút vàng năm 2000" vì loạt phóng sự về Chechnya. Bà có hai con. Tòa thị chính Matxcơva cho biết sẽ giúp đỡ gia đình bà, đồng thời đứng ra tổ chức tang lễ hôm nay 10-10.
Dù phải chăm sóc mẹ trong bệnh viện, Anna vẫn cố gắng tham gia chương trình qua điện thoại. Trong chương trình đó, bà kể về số vụ giết người ngày càng gia tăng ở Chechnya do những người mà bà cho là “tay chân của Kadyrov” tổ chức, trong khi bản thân ông này bị nhà báo nữ gọi là “kẻ nhát gan vũ trang tận răng ngồi giữa một đống lính bảo vệ”.
Anna Politkovskaya nói trên đài phát thanh: “Hiện giờ trên bàn tôi có hai tấm ảnh. Tôi đang tiến hành điều tra. Đó là tra tấn trong doanh trại của Kadyrov hôm qua và hôm nay. Đó là những người bị Kadyrov bắt không rõ nguyên nhân. Và những tấm hình tôi nói là những thân thể bị đòn roi tra tấn”.
Nhà báo kết luận: “Mơ ước duy nhất của tôi vào sinh nhật Kadyrov là ông ta phải ngồi vào ghế bị cáo và chịu những tố tụng liên quan tới tội ác của mình”.
Nhà bình luận quân sự của Báo Mới V.Izmailov cho biết thêm: "Từ bảy năm qua Anna đã bị đe dọa và sợ hãi, nhưng cô ấy biết vượt qua nỗi sợ khi hiểu việc mình làm".
Chồng cũ của bà, một nhà báo truyền hình nổi tiếng, xác nhận vợ cũ của mình nhiều lần bị đe dọa. Năm ngoái, bà bị những người lạ mặt lái chiếc Mercedes đi ngược chiều suýt đâm vào. Khi hai xe dừng lại kịp, họ ra dấu cho bà đi tiếp nhưng rồi lại tông vào hông xe bà làm vỡ kính.
Dmitri Muratov, tổng biên tập tờ Báo Mới, cho biết ông không nghi ngờ khả năng lật mặt được thủ phạm. Cổ đông chính của tờ báo đồng thời là đại biểu Đuma Nga A. Lebedyev vừa tuyên bố thưởng 25 triệu rúp (gần 1 triệu USD) cho thông tin về ác thủ.
Ai được lợi?
Tổng thống Chechnya A. Alkhanov và Thủ tướng Ramzan Kadyrov đã phản ứng mạnh mẽ trước sự kiện. Họ “cực lực lên án” vụ giết người, không chia sẻ giả thiết của truyền thông về cái chết của nhà báo nữ, nhưng thừa nhận: “Tất cả những bài báo của bà được hun đúc bởi nỗi lo âu cho những vấn đề của đất nước, vì quyền công dân và vì mỗi công dân nói riêng”.
Nhưng Thủ tướng Kadyrov còn nhận xét: “Việc xảy ra là hết sức nghiêm trọng và cần đưa ra những kết luận nghiêm túc”.
Giới thân cận Kadyrov cho rằng việc giết nhà báo nữ nếu thật sự có liên quan tới những bài báo của bà về Chechnya, sẽ có lợi trước hết cho các kẻ thù của ông Kadyrov.
Những người này có thể từng nắm quyền lực trước đây ở Chechnya, có liên hệ với an ninh, tổ chức sát hại nhà báo ngay trong sinh nhật Tổng thống Nga V. Putin là nhằm hạ uy tín Kadyrov để ông này không được bổ nhiệm làm tổng thống.
Theo lôgic này, bà Politkovskaya là nạn nhân, bởi lẽ cuộc tấn công của bà vào thủ tướng Chechnya và thuộc cấp của ông được cả nước Nga biết rõ.
Báo Mới trong bài bình luận hôm qua cũng nhận định: "Cái chết của Anna Politkovskaya có thể là sự báo thù của Kadyrov..., nhưng cũng có thể là những người muốn đổ ngờ vực xuống thủ tướng Chechnya hiện nay, người vừa qua tuổi 30 và đang nhắm vào ghế tổng thống".
Kommersant viết: "Kadyrov cùng những người như ông - từ hàng ngũ phiến quân chuyển sang chiến đấu cho liên bang - là những người ít được lợi nhất từ cái chết đau thương này".
Theo Duy Văn
Tuổi Trẻ