Ung thư tụy thường phát hiện ở giai đoạn trễ, không thể phẫu thuật nên phần lớn bệnh nhân tử vong ngay năm đầu.
Tổ chức Ung thư toàn cầu (GLOBOCAN) ước tính năm 2018 Việt Nam gần một nghìn người mắc mới ung thư tụy và gần 900 trường hợp tử vong vì bệnh này.
Bệnh khó phát hiện do tuyến tụy nằm sau dạ dày. Các triệu chứng lâm sàng hoặc kiểm tra cận lâm sàng như siêu âm, CT... rất khó phát hiện, chỉ khi u lớn mới phát hiện được. Khi đau âm ỉ vùng thượng vị, sụt cân, vàng da, vàng mắt hoặc xuất hiện cục bướu ở ổ bụng, bệnh thường đã ở giai đoạn trễ.
Theo các chuyên gia đánh giá, ung thư tụy là một trong những bệnh lý ác tính nhất của đường tiêu hóa, đứng hàng thứ 6 trong các ung thư đường tiêu hóa và thứ 5 về tỉ lệ tử vong. Tỷ lệ sống thêm 5 năm chung cho tất cả các giai đoạn không quá 4%.
Thế nhưng, dấu hiệu để cảnh báo căn bệnh này lại rất mơ hồ. Phần lớn bệnh nhân phát hiện bệnh một cách tình cờ, trong khi đi khám về bệnh lý khác, hoặc biểu hiện ở giai đoạn muộn.
Theo các bác sỹ, ở giai đoạn sớm, ung thư tụy không có triệu chứng đặc hiệu, các biểu hiện lâm sàng mơ hồ, bệnh thường được phát hiện tình cờ.
Đến khi phát hiện muộn, bệnh nhân có biểu hiện đau thường gặp nhất ở vùng thượng vị, hay vùng hạ sườn phải, chiếm tỉ lệ 80-90% trong số các ung thư tuỵ và hay gặp hơn ở các ung thư thân và đuôi tuỵ; hoặc đau ở bụng dưới trong thời gian dài trước khi biểu hiện các triệu chứng khác.
Nhiệt độ tăng kèm rét run như triệu chứng của áp xe đường mật gặp ở 10% bệnh nhân có ung thư đầu tuỵ, nhưng không thường gặp. Ảnh minh họa: Internet
Ngoài ra, người mắc ung thư tụy còn có một số dấu hiệu sau đây:
Vàng da, vàng mắt
Vàng da là một trong những triệu chứng rõ ràng nhất của ung thư tuyến tụy. Thường thì bệnh nhân vẫn cảm thấy khỏe mạnh cho đến một ngày một người bạn nào đó nhận thấy mắt của họ có màu vàng, sau đó họ đến bác sĩ và phát hiện ra là mình bị ung thư tuyến tụy giai đoạn muộn.
Ung thư gần đầu tuyến tụy có thể làm tắc đường mật, ngăn không cho mật vào đến ruột để tiêu hóa chất béo và cuối cùng ra khỏi cơ thể theo phân. Mật sẽ ứ đọng lại và gây vàng da, vàng mắt (hoàng đảm). Một trong những triệu chứng khác của ung thư tuyến tụy là ngứa, cũng có nguyên nhân do ứ đọng dịch mật.
Đau bụng hoặc đau lưng
Đặt đầu ngón tay lên bụng, ngay dưới xương ức. Sau đó, tưởng tượng ngón tay của bạn chỉ thẳng ra sau, xuyên qua cơ thể vào cột sống. Đó là vị trí phổ biến mà bệnh nhân ung thư tuyến tụy thường mô tả có cảm giác đau.
Đau thường rất khó mô tả, nhưng tình trạng đau âm ỉ bên trong ở vùng này, hoặc lan ra xung quanh hai bên bụng ra đằng sau, là một manh mối và cần đi kiểm tra.
Ung thư bắt đầu trong cơ thể hoặc đuôi của tuyến tụy có thể tác động lên các cơ quan lân cận, gây đau. Nếu ung thư lan đến các dây thần kinh xung quanh tuyến tụy, bệnh có thể gây đau lưng.
Nếu đột nhiên ít hoặc không có cảm giác thèm ăn, hoặc nếu bị sụt cân mà không thay đổi chế độ ăn kiêng hoặc tập thể dục, hãy đi khám bác sĩ. Ảnh minh họa: Internet
Nước tiểu sẫm màu phân nhờn mỡ
Nếu nước tiểu có màu sẫm (màu nâu hoặc màu rỉ sắt), đó có thể là một trong những triệu chứng ung thư tuyến tụy cần chú ý. Vì bilirubin, chất được tạo ra bởi gan và là một thành phần của dịch mật, tích tụ trong máu, nước tiểu sẽ sẫm màu. Phân nhạt màu như màu đất sét hoặc nhầy mỡ cũng có thể là triệu chứng của ung thư tuyến tụy, vì chúng có thể do ung thư làm tắc đường mật.
Buồn nôn hoặc nôn
Ung thư chèn ép vào đoạn cuối dạ dày có thể gây tắc bán phần, khiến thức ăn khó đi qua. Theo Hội Ung thư Mỹ, điều này có thể gây buồn nôn, nôn và đau nhiều hơn sau khi ăn. Do đó, tất cả những điều này có thể là triệu chứng của ung thư tuyến tụy.
Sốt
Nhiệt độ tăng kèm rét run như triệu chứng của áp xe đường mật gặp ở 10% bệnh nhân có ung thư đầu tuỵ, nhưng không thường gặp.
Sụt cân không rõ nguyên nhân
Nếu đột nhiên ít hoặc không có cảm giác thèm ăn, hoặc nếu bị sụt cân mà không thay đổi chế độ ăn kiêng hoặc tập thể dục, hãy đi khám bác sĩ.
Nếu nước tiểu có màu sẫm (màu nâu hoặc màu rỉ sắt), đó có thể là một trong những triệu chứng ung thư tuyến tụy cần chú ý. Vì bilirubin, chất được tạo ra bởi gan và là một thành phần của dịch mật, tích tụ trong máu, nước tiểu sẽ sẫm màu. Phân nhạt màu như màu đất sét hoặc nhầy mỡ cũng có thể là triệu chứng của ung thư tuyến tụy, vì chúng có thể do ung thư làm tắc đường mật. Ảnh minh họa: Internet
Điều trị ung thư tụy có thể kết hợp nhiều phương pháp như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị với điều trị nhắm trúng đích, điều trị miễn dịch học, chăm sóc nâng đỡ bệnh nhân. Phương pháp điều trị tùy thuộc vào giai đoạn phát hiện ung thư tụy.
Với ung thư tụy, giai đoạn sớm có thể xử lý triệt để bằng cách cắt bỏ những khối u ở vùng đầu tụy, thân tụy, đuôi tụy... Một ca phẫu thuật ung thư đầu tụy phải cắt rất nhiều cơ quan như dạ dày, túi mật, đường mật, tá tràng, ruột non... làm chất lượng cuộc sống bệnh nhân bị ảnh hưởng rất nhiều.
Nếu bệnh nhân mổ được chỉ khoảng 5% sống sót sau 5 năm, 95% sẽ mất trước 5 năm. Trường hợp không mổ được thì gần 60-70% ra đi trong những năm đầu. Do đó ung thư này còn được gọi ung thư tử thần.
Nguyên nhân ung thư tụy thường không thể biết chính xác. Yếu tố nguy cơ cao dẫn đến ung thư tụy gồm lạm dụng rượu bia, chất có cồn gây ra viêm tụy mạn. Những bệnh nhân viêm tụy mạn thì tỷ lệ ung thư tụy cao gấp 20 lần, ảnh hưởng đến vấn đề tiểu đường, các bệnh nội tiết khác...
Bệnh nhân hút thuốc lá có tỷ lệ ung thư tụy cao gấp 16 lần so với người bình thường. Ăn quá mặn, quá nhiều chất béo cũng là những yếu tố cao gây ung thư.
Người trong gia đình có ba, mẹ, anh, chị, em ruột bị ung thư tụy nên có ý thức tầm soát ung thư vì đây là bệnh lý có tính di truyền.