Alexander Đại đế. (Ảnh: Rocio Espin Pinar)
Các nhà nghiên cứu tranh luận sôi nổi về nơi chôn cất Alexander Đại đế, với nhiều giả thuyết khác nhau, từ quê hương ông ở Macedonia (nay là Hy Lạp) đến Ai Cập. Ngôi mộ này đã mang trong mình nhiều huyền thoại thu hút các nhà khảo cổ học trong nhiều năm qua.
Nicholas Saunders, giáo sư danh dự tại Khoa Nhân chủng học và Khảo cổ học thuộc Đại học Bristol ở Vương quốc Anh và là tác giả của cuốn sách " Cuộc đời của Alexander Đại đế " (Brighter Child, 2006), đã chia sẻ rằng: "Chừng nào ngôi mộ của ông chưa được tìm thấy, ông vẫn sống trong một thế giới gần như huyền bí, mãi mãi làm nảy sinh những ý tưởng, lý thuyết và tranh cãi mới".
Hàng trăm người săn tìm ngôi mộ mà không thấy
"Tôi nhớ vào năm 1963 khi tôi còn là sinh viên tại Đại học Alexandria, có một người Hy Lạp đang tiến hành khai quật gần nhà ga [tàu hỏa]", Zahi Hawass, nhà khảo cổ học, nhà Ai Cập học và cựu bộ trưởng cổ vật Ai Cập, cho biết. "Tôi thường đến xem cuộc khai quật của ông ấy. Ông ấy không tìm thấy gì, nhưng ông ấy đã ở lại năm năm để tìm kiếm".
Nhưng các nhà khảo cổ học đã đạt được tiến triển nào trong việc tìm kiếm ngôi mộ chưa? Calliope Limneos-Papakosta, giám đốc và người sáng lập Viện nghiên cứu Hy Lạp về nền văn minh Alexandria, người hiện đang khai quật ở Alexandria, Ai Cập, cho rằng bà đã gần tìm thấy.
Ngôi mộ có thể được giấu bên dưới những con phố của Alexandria ngày nay, tại ngã tư của hai con đường cổ đại, bà nói. Một bức tượng Hy Lạp hấp dẫn và những dấu hiệu khác của các khu phố cổ từ đúng thời kỳ chỉ ra một địa điểm rất hứa hẹn.
Tại sao việc tìm kiếm ngôi mộ lại khó khăn
Một lý do khiến ngôi mộ vẫn chưa được tìm thấy là vì thi thể của Alexander đã bị di chuyển, và do đó ông đã được chôn cất nhiều lần.
Ngoài ra, các ghi chép lịch sử về ngôi mộ rất khan hiếm và thường được viết hàng trăm năm sau các sự kiện mà chúng mô tả. Mỗi nguồn trong số đó đều có một chương trình nghị sự hoặc thành kiến chính trị, Paul Cartledge , giáo sư danh dự về văn hóa Hy Lạp tại Đại học Cambridge, cho biết. Cuối cùng, thành phố Alexandria hiện đại phần lớn được xây dựng trên nền tảng ban đầu.
"Alexandria hiện đại, đặc biệt là khu vực trung tâm thành phố, được xây dựng hoàn toàn trên các di tích cổ", Hawass nói. "Nhà hát được tìm thấy trong khi họ đang xây nhà. Và các hầm mộ cũng được tìm thấy".
Để tìm ra ngôi mộ, các nhà khảo cổ sẽ phải khai quật những nơi con người sinh sống và làm việc hiện nay, một việc rất khó khăn nếu không có bằng chứng vững chắc cho thấy có điều gì đó quan trọng nằm bên dưới.
Cái chết và việc chôn cất của Alexander
Các nhà sử học cho rằng, Alexander đã qua đời ở tuổi 32, vào khoảng thời gian giữa tối ngày 10 tháng 6 và sáng ngày 11 tháng 6 năm 323 trước Công nguyên, tại Babylon (ngày nay là Iraq). Nguyên nhân cái chết của ông vẫn còn gây tranh cãi, một số người cho rằng ông chết vì các bệnh như sốt phát ban hoặc sốt rét hoặc do uống rượu có độc và những người khác cho rằng ông bị ám sát. Một số người thậm chí còn nghĩ rằng ông đã bị tuyên bố chết yểu.
Bất kể điều gì đã giết chết Alexander, thi thể của ông đã được ướp xác. Ptolemy I Soter, vị tướng người Hy Lạp gốc Macedonia, bạn thân và là vệ sĩ của Alexander, là người có công trong việc di chuyển thi thể của ông.
Xác của ông được đưa đi trên đường qua Trung Đông qua nơi hiện là Iraq đến nơi hiện là Syria. Từ đó, trong hơn hai năm, nó đã di chuyển gần 1.600 km đến Ai Cập.
Alexander không để lại người thừa kế chính trị rõ ràng (mặc dù vợ ông là Roxana đang mang thai con trai ông và ông có thể có một người thừa kế ngoài giá thú) và việc xây dựng một lăng mộ cho Alexander là một cách để củng cố vị thế của Ptolemy là người kế vị hợp pháp của vua Macedonia.
Thi hài của Alexander sau đó được chuyển đến Thung lũng các vị vua gần Luxor, Ai Cập, nơi chôn cất nhiều pharaoh của Vương quốc Mới, trong khi thành phố Alexandria mới thành lập đang được xây dựng. Vào năm 305 trước Công nguyên, 18 năm sau khi ông qua đời, thi hài của Alexander được đưa đến Alexandria, khi đó có một triều đình, một cung điện và một bảo tàng. Việc chôn cất Alexander ở đó sẽ là điều tuyệt vời nhất đối với thành phố mới thành lập.
Vài thập kỷ sau, các ghi chép của nhà địa lý người Hy Lạp Strabo cho rằng Ptolemy IV Philopator, vị pharaoh thứ tư của Ai Cập thời Ptolemaic và là chắt của Ptolemy I, đã chuyển thi hài của Alexander đến nơi an nghỉ cuối cùng được ghi chép lại: Soma, lăng mộ lớn của Alexandria, theo cuốn sách " Alexander's Tomb: The Two Thousand Year Obsession to Find the Lost Conqueror " (Basic Books, 2006).
Nó vẫn còn ở đó khoảng 300 năm sau, khi hoàng đế La Mã đầu tiên, Augustus (trị vì từ năm 27 trước Công nguyên đến năm 14 sau Công nguyên), đến thăm Alexandria. Sau đó, hồ sơ lịch sử không đề cập đến ngôi mộ trong hàng trăm năm.
Vì nơi an nghỉ cuối cùng được biết đến của Alexander là ở Alexandria nên hầu hết các nhà nghiên cứu đều đồng ý rằng lăng mộ của ông có thể được giấu ở đâu đó trong thành phố Ai Cập này, nhưng vị trí chính xác ở Alexandria thì không ai biết.
Brucheum của Alexandria, nơi có khu nhà ở của hoàng gia, nằm sát biển, được cho là nơi chôn cất thi hài của Alexandria Đại đế. Nhưng mực nước biển đã dâng cao thêm vài mét kể từ thời Alexander, theo các bản đồ lịch sử, nên nhiều vùng rộng lớn của thành phố lịch sử này, bao gồm cả khu nhà của hoàng gia, có thể đã chìm dưới nước.
Trong những năm gần đây, thợ lặn đã khám phá bờ biển của thành phố này và tìm thấy những mảnh vỡ có thể thuộc về các công trình kiến trúc cổ đại. Tuy nhiên, ngay cả khi tìm thấy lăng mộ, cũng không có gì đảm bảo rằng bên trong có thi thể. Một số nhà nghiên cứu đoán rằng, thi thể của Alexandria có thể đã bị cá mập ăn thịt.