> Khó điều trị dứt điểm viêm mũi dị ứng
> Phòng bệnh cho bé khi giao mùa hè thu
Viêm mũi dị ứng có liên quan mật thiết đến cơ địa dị ứng như viêm da dị ứng, nổi mề đay, hen suyễn, tổ đĩa, chàm. Chính vì vậy nguyên nhân gây viêm mũi dị ứng chủ yếu do phản ứng của cơ thể khi gặp vật lạ (kháng nguyên hay còn gọi là dị nguyên).
Một số dị nguyên có khả năng gây nên viêm mũi dị ứng như bụi (nhất là bụi công nghiệp, bụi ở vùng có tình trạng vệ sinh kém), phấn hoa, lông chó, mèo và ký sinh trùng như bào tử nấm mốc, mò, mạt, bọ chét.
Những loại này rất phổ biến ở nước ta và chúng thường đóng vai trò như một kháng nguyên không hoàn toàn (Hapten) khi gặp kháng thể tương ứng đã có sẵn trong cơ thể thì ngay lập tức xẩy ra hiện tượng phản ứng dị ứng.
Phản ứng sẽ xẩy ra ngay ở lớp nhày niêm mạc của hệ thống đường hô hấp trên như mũi, họng, xoang gây nên hiện tượng viêm và kích thích niêm mạc mũi (ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi).
Hắt hơi là một phản xạ nhanh, nhạy của cơ thể nhằm tống vật lạ (dị nguyên) ra khỏi vùng niêm mạc mà chúng vừa mới xâm nhập.
Do cơ địa dị ứng có liên quan mật thiết đến viêm mũi dị ứng cho nên cùng một tác nhân gây kích thích, dị ứng nhưng có người sẽ bị bệnh viêm mũi dị ứng nhưng cũng có người không bị.
Điều này được thể hiện rõ khi trong một gia đình có nuôi chó, mèo thì không phải mọi người đều bị viêm mũi dị ứng mà chỉ có một ít số người nào đó mắc phải mà thôi.
Đối với viêm mũi dị ứng mạn tính thì còn có thêm vai trò tác động của vi khuẩn gây bệnh, biểu hiện là nước mũi đặc, nhầy mủ, mùi tanh. Một số vi khuẩn thường gặp là S. pneumoniae (phế cầu), H. influenzae, cầu khuẩn (liên cầu, tụ cầu, não mô cầu).
Các tác nhân gây kích thích gây viêm mũi dị ứng cũng có thể theo đường hô hấp nhưng cũng có thể xâm nhập vào cơ thể theo đường khác như như qua da hoặc theo đường ăn uống.
Nguyên nhân của nhiều bệnh mãn tính
Ngứa mũi, chảy mũi nước, đặc biệt là hắt hơi liên tục vào là lúc sáng sớm, vừa mới ngủ dậy có thể gặp ở hầu hất người bị viêm mũi dị ứng. Khi viêm mũi dị ứng mạn tính thì có hiện tượng nghẹt mũi xẩy ra gần như thường xuyên, kèm theo ù tai, nhức đầu rất dễ nhầm với viêm xoang.
Chảy nước mũi là do niêm mạc mũi bị viêm nhiễm và bị kích thích gây xuất tiết nhiều. Như vậy, niêm mạc mũi ngoài yếu tố kích thích do dị nguyên (kháng nguyên) còn có vài trò kích thích của vi khuẩn càng gây ngứa, chảy nước mũi, hắt xì hơi tăng thêm.
Viêm mũi dị ứng mạn tính kéo dài có thể bị loạn khứu giác (mất mùi hoặc bị thay đổi mùi khi ngửi) hoặc ngủ ngáy do nghẹt mũi bởi sự phì đại của vách ngăn và cuốn mũi.
Viêm mũi dị ứng dễ xuất hiện và dễ tái phát ở một cơ thể có cơ địa dị ứng. Viêm mũi dị ứng nếu không được điều trị tích cực, đúng phác đồ thì nó cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến viêm họng, viêm xoang dị ứng hoặc hình thành polyp mũi, polyp xoang…
Đối phó với bệnh
Để hạn chế viêm mũi dị ứng hoặc tái phát bệnh thì cần vệ sinh định kỳ các loại chăn, ga, gối, đệm, vải bọc ghế, bọc đệm nhằm giảm bớt hoặc tiêu một số ký sinh trùng gây dị ứng. Nhà ở cần thoáng, mát, sạch sẽ, tránh ẩm ướt.
Cần vệ sinh răng miệng hàng ngày nhất là đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy là điều hết sức cần thiết để loại bỏ bớt các vi sinh vật gây bệnh.
Tránh hoặc hạn chế tiếp xúc với với bụi (bụi trong nhà và bụi ngoài đường). Không nên nuôi chó, mèo trong nhà, nếu không thể không nuôi thì nên hạn chế đến mức tối đa tiếp xúc với chúng, nên nuôi ở một ví trí riêng và vệ sinh chuồng sạch sẽ hàng ngày.
Cần đeo khẩu trang khi quét dọn nhà và lúc ra đường. Mùa lạnh mỗi lúc ra khỏi nhà cần giữ ấm cơ thể như mặc đủ ấm, cổ cần được quàng khăn ấm, đeo khẩu trang để tránh gió lạnh tác động vào niêm mạc mũi.
Khi nghi bị viêm mũi dị ứng cần khám chuyên khoa tai, mũi, họng không nên tự chẩn đoán bệnh cho mình và tự mua thuốc để điều trị, đặc biệt là tự mua thuốc corticoides để sử dụng sẽ rất có hại cho cơ thể.
PGS.TS. Bùi Khắc Hậu
Đại học Y Hà Nội