Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại một cuộc gặp ở Ba Lan hồi tháng 4/2023. Ảnh: AP
Việc Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda ngày 21/9 bình luận Ukraine như một người sắp chết đuối sẵn sàng bám vào bất cứ cái cọc nào và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky chỉ trích Ba Lan đang hành động vì lợi ích của Nga khiến nhiều người bị sốc và bất ngờ.
Trước đó một ngày, Ba Lan cũng đã tuyên bố ngừng chuyển vũ khí cho Ukraine. Quyết định đột ngột của Ba Lan được đưa ra sau nhiều tháng căng thẳng về lệnh cấm tạm thời nhập khẩu ngũ cốc của Ukraine đối với một số nước thuộc Liên minh châu Âu. Hành động này cũng diễn ra sau khi căng thẳng Kiev và Warsaw leo thang khi Ukraine muốn kiện các nước này ra Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Ba Lan là một trong số ít các nước phương Tây có đại sứ còn ở lại Kiev trong những ngày đầu tiên Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine và Tổng thống Duda từng thường xuyên tới thăm thủ đô của Ukraine. Ba Lan cũng đón hơn 2 triệu người tị nạn trong các tuần đầu khi chiến sự nổ ra và hàng triệu người Ba Lan đã trợ giúp những người Ukraine phải rời bỏ nhà cửa. Tất cả những điều này khiến lập luận liên quan tới tranh cãi về vấn đề nhập khẩu ngũ cốc trở nên khó hiểu và nhiều khả năng xuất phát từ chính trị nội bộ của Ba Lan hơn là những vướng mắc thực sự giữa hai nước.
Các cuộc thăm dò dư luận về cuộc bầu cử Quốc hội dự kiến diễn ra ngày 15/10 tại Ba Lan cho thấy cuộc đua hết sức sát sao và gay cấn. Đảng PiS cầm quyền hiện đang tìm cách nâng cao số phiếu bằng mọi cách. Ông Wojciech Przybylski, Tổng biên tập tạp chí Visegrad Insight nhận định: "Điều này chủ yếu liên quan tới cuộc bầu cử và động cơ là khá rõ ràng". Đảng PiS hy vọng "xoa dịu các nhóm cử tri chủ chốt", trong đó có những đối tượng gắn với khu vực nông nghiệp ở miền Đông Ba Lan, những người bị ảnh hưởng nặng nề nhất từ nguồn nhập khẩu ngũ cốc từ Ukraine.
Đảng dân tộc PiS cũng đang phải đối mặt với thách thức từ đảng cực hữu Konfederecja - có chủ trương giảm trợ giúp cho Ukraine và tập trung vào các vấn đề nội bộ của Ba Lan. Ông Przybylski cho biết thêm rằng "mô-típ thông tin từ chính phủ kể từ tháng 5/2023 đến nay là đảng PiS tìm kiếm sự ủng hộ từ các cử tri dân tộc chủ nghĩa và chống Ukraine".
Ông Donald Tusk, lãnh đạo liên minh đối lập chính trong cuộc bầu cử sắp tới tại Ba Lan ngày 21/5 đã cáo buộc Thủ tướng Mateusz Morawiecki và đảng cầm quyền đã "tạo ra một vụ bê bối địa chính trị và đạo đức khi 'đâm sau lưng' Ukraine về chính trị chỉ bởi vì điều đó có lợi cho chiến dịch vận động tranh cử của mình".
Nhà nghiên cứu cấp cao về Ukraine của Viện nghiên cứu Quốc tế Ba Lan, ông Daniel Szeligowski đánh giá, mặc dù vấn đề này chắc chắn mang tính chính trị do Ba Lan đang trong giai đoạn bầu cử, nhưng nó khởi nguồn từ những lo ngại thuần túy về kinh tế. Theo ông Szeligowski "trong bốn tháng đầu năm 2023, lúa mì nhập khẩu từ Ukraine vào Ba Lan đã tăng 600 lần, nền nông nghiệp của Ba Lan bị mất ổn định và Chính phủ Ba Lan không còn lựa chọn nào khác ngoài việc buộc phải can thiệp".
Ông Szeligowski cho hay người Ba Lan đã trợ giúp Ukraine và người dân nước này nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác: Cao hơn Đức tới bốn lần, hơn Mỹ mười lần khi so sánh dưới góc độ GDP. Nhà phân tích này đánh giá nếu các chính trị gia Ukraine tiếp tục có những lời lẽ đổ thêm dầu vào lửa như vừa qua thì quan hệ song phương sẽ trở nên phức tạp hơn, bất chấp việc Kiev và Warsaw tiếp tục đoàn kết với mong muốn vô hiệu hóa mối đe dọa từ Nga.
Phương hướng phát triển của tình hình căng thẳng trong quan hệ giữa Ba Lan và Ukraine sẽ còn phụ thuộc vào kết quả bầu cử sắp tới, nhưng nhiều khả năng sẽ có ảnh hưởng lâu dài trong quan hệ song phương, cho dù chính trị gia nào nắm quyền tại Ba Lan.