Khả năng giải quyết vấn đề là cách suy nghĩ và những hành động của trẻ nhằm xử lý tình huống đang diễn ra trước mắt. Không phải khi trẻ lên 3 - 4 tuổi kỹ năng này mới hình thành. Khả năng giải quyết vấn đề sẽ giúp trẻ dễ dàng tiếp thu và thích nghi với những diễn biến và thay đổi bên ngoài, đồng thời, hình thành những kỹ năng cần thiết khi lớn lên, như khả năng học hỏi, tiếp thu, và việc xử lý vấn đề tốt sẽ tăng hứng thú khám phá, tìm tòi ở trẻ.
Để đánh giá khả năng giải quyết vấn đề ở trẻ 9 tháng tuổi, các nhà nghiên cứu cho trẻ chơi chiếc lục lạc, sau đó, để chiếc lục lạc ra xa tầm với của trẻ và dùng một tấm vải che lại.
Kết quả cho thấy, đứa trẻ có khả năng giải quyết vấn đề tốt hơn sẽ tìm cách kéo tấm vải lại gần, lật tấm vải phủ lên để lấy món đồ chơi; còn đứa trẻ có khả năng giải quyết vấn đề kém thì sẽ mất phương hướng, hoặc lúng túng với việc không biết làm thế nào để lấy lại món đồ chơi của mình.
Ngay từ những tháng đầu đời, trẻ đã có biểu hiện của khả năng giải quyết vấn đề và thể hiện qua những hành động hết sức bản năng như khóc khi muốn thể hiện nhu cầu, đưa mắt dõi theo những hình ảnh màu sắc sinh động, biết mỉm cười khi thấy khuôn mặt quen thuộc của mẹ lúc 3 tháng, biết phân biệt lạ quen khi được 7-8 tháng.
Đến 9 tháng tuổi, trẻ đã hình thành khả năng này tốt hơn thông qua những biểu hiện của khả năng ghi nhớ, chú ý, ngôn ngữ...
Những khả năng này sẽ hoàn thiện và khéo léo hơn khi trẻ lớn lên.
Cha mẹ cần làm gì?
Trước tiên, cha mẹ cần phải để ý đến những biểu hiện của trẻ, để ý đến những hành động (dù nhỏ nhất) của trẻ. Bên cạnh đó, cha mẹ nên dành nhiều thời gian để chơi, trò chuyện với trẻ, từ đó, kích thích trẻ phát triển tốt nhất những kỹ năng, khả năng xử lý và giải quyết vấn đề ngay từ những năm tháng đầu đời.
Ngoài ra, cũng cần lưu ý, việc kích thích sự phát triển khả năng xử lý tình huống của trẻ phải dựa trên các mốc phát triển trí não theo độ tuổi.
Ví dụ với trẻ sơ sinh cho đến 4 tháng, bạn hãy tạo nơi an toàn và thân thiết cho bé, đặt bé ở nơi bé có thể nhìn thấy mọi người và mọi vật xung quanh. Đặt bé nằm ngửa cho tay chân bé cử động thoải mái, để bé tự khám phá chơi với bàn tay, bàn chân của mình.
Với bé lớn hơn, từ 8 đến 12 tháng, bạn hãy dùng lời diễn tả để nói chuyện khi chơi; sắp đặt một góc nhà hoặc giang sơn riêng của bé thoải mái nhưng ấm cúng phù hợp, bé có thể bò vào trong, chui ra ngoài hoặc nấp vào đó quan sát những gì bé muốn; hát những bài hát quen thuộc, trẻ sẽ thích thú nhìn cũng như vỗ tay nhún nhảy theo điệu nhạc.
Với trẻ 18 - 24 tháng, bạn hãy tạo điều kiện cho trẻ tìm hiểu không gian xung quanh chúng, hướng dẫn trẻ biết cách chăm sóc, an ủi, quan tâm đến người khác, như khi thấy trẻ tỏ ra chú ý đến những trẻ khác đang khóc, bạn giúp trẻ sờ nhẹ nhàng lên vai hoặc đưa đồ chơi an ủi bạn...
Điều quan trọng không kém chính là cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng hợp lý để giúp trẻ tận dụng được cơ hội phát triển tốt nhất vào các thời điểm quan trọng, bởi đây là một trong những yếu tố quyết định ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ về sau.
BS Thái Thanh Thủy
BV Nhi Đồng 2