Bộ xương của người phụ nữ hơn 3,5000 năm tuổi.( Ảnh: Getty images)
Các nhà khảo cổ đã phát hiện ra bộ xương của người phụ nữ này vào năm 2018 khi tiến hành khai quật tại một nghĩa trang nằm dọc bờ sông Nile gần Aswan, miền nam Ai Cập. Các phân tích cho thấy rằng, người phụ nữ này cao khoảng 1,5 m, khoảng 25 đến 30 tuổi khi chết và sống vào khoảng giữa năm 1750 và 1550 trước Công nguyên. Các nhà nghiên cứu đã công bố nghiên cứu trường hợp của họ trên tạp chí Quốc tế về Cổ sinh học số tháng 3.
Bởi vì bộ xương được bảo quản rất tốt và chứa hầu hết xương, bao gồm cả bàn tay và bàn chân, các nhà nghiên cứu có thể tiến hành phân tích xương kỹ lưỡng.
Tác giả chính của nghiên cứu Madeleine Mant, trợ lý giáo sư tại Khoa Nhân chủng học tại Đại học Toronto ở Canada, cho biết : “Trong nhiều trường hợp khảo cổ, bạn thường không có được bộ xương đầy đủ. Hài cốt được bảo quản tốt của người phụ nữ đã cho chúng tôi cơ hội xem xét chứng rối loạn này đang tấn công tích cực vào các xương nhỏ ở bàn tay và bàn chân và nói về nó một cách an toàn hơn một chút”.
Các phân tích về tứ chi của người phụ nữ cho thấy người phụ nữ này có thể bị viêm khớp dạng thấp (RA), một chứng rối loạn tự miễn dịch trong đó hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào các mô của cơ thể, dẫn đến viêm, đặc biệt là ở các khớp. Ngày nay, các bác sĩ chẩn đoán tình trạng này bằng cách kết hợp hình ảnh xương và xét nghiệm máu để tìm kiếm các protein liên quan đến chứng viêm và tìm các kháng thể được huấn luyện để tấn công các mô của cơ thể.
Đồng tác giả nghiên cứu Mindy Pitre, phó giáo sư và chủ tịch nhân chủng học tại Đại học St. Lawrence ở New York, Mỹ cho biết : “Bản thân các bề mặt khớp không bị tổn thương và trong nhiều loại bệnh viêm khớp khác, bạn sẽ bị phá hủy ở nơi hai xương gặp nhau. Trong trường hợp này, chúng tôi không tìm thấy sự phá hủy nào ở nơi các xương gặp nhau.”
Thay vào đó, các nhà nghiên cứu phát hiện ra "các vết sâu hoặc tổn thương ăn mòn với các lỗ nhẵn" trong xương của người phụ nữ, điều này dẫn đến chẩn đoán viêm khớp dạng thấp, Pitre nói.
Pitre nói thêm: “Tôi đã từng thấy chứng viêm xương khớp – đó là một trong những tình trạng khớp phổ biến nhất mà chúng tôi thấy về mặt khảo cổ học. Nó trông giống như xương đối xương, giống như ngà voi. Ở bệnh thấp khớp, bạn không hiểu được điều đó. Ngay khi tôi nhận ra, tôi nhận thấy rằng các tổn thương trông không bình thường."
Theo một nghiên cứu năm 2023 trên tạp chí The Lancet Rheumatology, ngày nay, chưa đến 1% dân số trưởng thành trên toàn cầu được chẩn đoán mắc chứng thấp khớp . Ngược lại, người ta ước tính gần 8% dân số toàn cầu mắc bệnh viêm xương khớp.
Pitre nói: “Sẽ không có gì đáng ngạc nhiên khi nói về mặt khảo cổ học, điều này khá hiếm ở Ai Cập cổ đại. Đặc biệt là vì trước đây con người không sống đủ lâu để biểu hiện những loại tổn thương này."
Các tác giả viết trong nghiên cứu mới rằng các trường hợp viêm khớp dạng thấp được mô tả lâm sàng sớm nhất thậm chí không xảy ra cho đến hàng nghìn năm sau ở châu Âu thế kỷ 17 và không hề đề cập đến căn bệnh cụ thể này trong các văn bản Ai Cập cổ đại. Các trường hợp RA khác trong hồ sơ khảo cổ bao gồm xương 5.500 năm tuổi từ Ai Cập cổ đại và hài cốt người 5.000 năm tuổi từ Alabama.
Các nhà nghiên cứu nói rằng thật khó để biết RA có tác động gì đến cuộc sống hàng ngày, nhưng người phụ nữ này thể sẽ bị giảm chất lượng cuộc sống, đặc biệt là khi tình trạng bệnh tiến triển", họ viết trong nghiên cứu. Người ta tìm thấy thi thể được chôn cùng với các đồ dùng trong mộ, bao gồm một bộ quần áo bằng da có đính hạt làm từ vỏ trứng đà điểu và đá, một chiếc vòng tay xà cừ và các mảnh gốm Nubian và Ai Cập.