Lễ Bốc Mó (còn có những tên gọi khác là lễ cúng đền Mó, khai Mó nước) là một nghi lễ quan trọng của đồng bào người Thổ ở huyện miền núi Quỳ Hợp, Nghệ An.
Trong tín ngưỡng của người Thổ, từ xa xưa, mó nước là nguồn nước ngầm tự nhiên phục vụ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của cộng đồng dân tộc Thổ ở Nghệ An. Mó nước còn mang ý nghĩa linh thiêng, là mạch nguồn của sự sống, thể hiện ở sự tích tổ tiên đi tìm mó nước, lập làng, gìn giữ, bảo vệ mó nước và phát triển làng bản sinh sôi, trù phú...
Lễ Bốc Mó được tổ chức với ý nghĩa là lễ cúng khai thông mó nước, cầu cho mưa thuận gió hòa, nguồn nước dồi dào phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt và việc tưới tiêu của cả cộng đồng.
 |
| Nghi lễ cúng Bốc Mó của đồng bào dân tộc Thổ ở huyện miền núi Quỳ Hợp, Nghệ An. |
 |
| Thầy mo thực hiện nghi lễ cúng Bốc Mó. |
Lễ Bốc Mó thường diễn ra vào dịp mồng 10/3 (âm lịch) hằng năm. Nếu hạn hán kéo dài có thể tổ chức lễ vào mồng 10/6 (âm lịch). Lễ vật chính gồm một cỗ xôi, gà, bánh sừng trâu, bánh trôi, rượu, trầu cau...
Theo lời kể của các cụ cao niên cho biết, đất làng Mo cổ, gọi là đất “Mụ Quá”, tức là đất Quả phụ. Từ thời xưa khi khai trương lập làng thấy nơi đây có mó nước, có sông có suối, địa hình hiểm trở lại có thế chiến lược “dễ thủ, khó công”, nên các dòng họ lớn đã ưu tiên cho bà tổ quả phụ ở mảnh đất làng Mo này để dựng làng an cư tại đây.
Thầy mo là người đại diện cho dân làng thực hiện các nghi thức cúng trong lễ Bốc Mó. Lễ cúng thần núi, thần cây, thần mó, cúng thổ công long mạch, thổ thần bản địa, đặc biệt là cầu cúng Ngọc Hoàng luôn phù hộ cho nguồn nước chảy mãi không cạn, mưa lũ không lở, nước không đục cặn, cầu cho mưa thuận gió hòa, ao đầy nước, đồng ruộng tốt tươi, người dân ấm no, hạnh phúc.
 |
| Lễ Bốc Mó là một nghi lễ quan trọng của đồng bào người Thổ ở huyện miền núi Quỳ Hợp, Nghệ An. |
Kết thúc nghi thức, mọi người trong làng tụ họp cùng khơi thông mó nước, tổ chức ăn uống, múa hát những làn điệu mang đậm dấu ấn đặc trưng văn hóa của dân tộc Thổ như làn điệu Dạ ơi; Tang khang lẻ; Tập tính tập tang; hát giao duyên; nhảy sạp, múa sạp...
Dân tộc Thổ là 1 trong 5 dân tộc thiểu số ở tỉnh Nghệ An, thuộc nhóm ngôn ngữ Việt - Mường, cư trú tập trung tại thị xã Thái Hòa và các huyện: Nghĩa Đàn, Quỳ Hợp, Con Cuông và Tân Kỳ. Dân tộc Thổ được tập hợp từ nhiều nhóm khác nhau, có chung một số nét đặc trưng, đồng thời có những nét riêng về dân ca, dân vũ, lễ hội truyền thống, nghi thức, nghi lễ…
