 |
Khu di tích khởi nghĩa Yên Thế thuộc huyện Yên Thế tỉnh Bắc Giang cách thành phố Bắc Giang 27 km về phía Tây Bắc theo đường tỉnh lộ 284. |
 |
Tượng đài người anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám tại khu vực Trung tâm của khu di tích khởi nghĩa Yên Thế |
 |
Khu di tích phản ánh sinh động quá trình xây dựng lực lượng, tổ chức chiến đấu anh dũng của nghĩa quân Yên Thế trong suốt 30 năm kiên cường chống lại thực dân Pháp (từ 1884-1913). Trong ảnh là đền Thề, nơi thủ lĩnh Hoàng Hoa Thám cùng các nghĩa quân Yên Thế cắt máu ăn thề trước mỗi lần xuất trận. |
 |
Phía trong đền Thề |
 |
Nhà trưng bày khởi nghĩa Yên Thế với những hình ảnh, hiện vật của cuộc khởi nghĩa. |
 |
Khẩu thần công trước nhà trưng bày |
 |
Đồn phồn Xương được coi là đại bản doanh của nghĩa quân Yên Thế, được xây dựng trong hai năm 1894-1895. Đây là một trong 23 điểm di tích và cụm di tích thuộc di tích lịch sử những địa điểm khởi nghĩa Yên Thế được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt. |
 |
Sau hai lần đến hội kiến với Hoàng Hoa Thám tại đồn Phồn Xương giai đoạn 1905-1906 khi về Phan Bội Châu viết cảm nhận: "... Tôi hai lần tới Đồn, xem khắp xung quanh thấy trâu cày từng đội, chim rừng quện người, trẻ em, đàn bà nhởn nhơ, tiếng chày rậm rịch, có vẻ vui của những ngày đình đám, hội hè mà không hề có tiếng thở than về chính quyền bạo ngược..." |
 |
Phía sau đồn Phồn Xương là doanh trại, chiến lũy của nghĩa quân Đề Thám. Đồn Phồn Xương có bình đồ kiến trúc hình chữ nhật nằm dọc theo hướng Bắc - Nam gồm 2 vòng thành: Thành nội và thành ngoại với tổng diện tích 3.200m2. |
 |
Đồn Phồn Xương còn có tên gọi khác là Đồn Gồ hoặc Đồn Gụ. Trải qua thời gian, chiến tranh tàn phá, Đồn Phồn Xương được trùng tu, tôn tạo vào các năm 1982, 1994 và 2014. Đến thăm các dấu tích thành lũy còn tồn tại đến ngày nay chúng ta sẽ cảm nhận được âm vang và hào khí đấu tranh bất diệt của cuộc khởi nghĩa Yên Thế ngày nào. |
Hoàng Hoa Thám, tên thật là Trương Văn Nghĩa, sinh năm 1858, quê ở làng Dị Chế, xã Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên. Ông là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa Yên Thế chống thực dân Pháp, là cuộc khởi nghĩa nông dân oanh liệt và kéo dài nhất trong lịch sử Việt Nam lúc bấy giờ. Vượt lên trên tất cả ký ức hào hùng cuộc khởi nghĩa là hình ảnh của người thủ lĩnh Hoàng Hoa Thám – Hùm Thiêng Yên Thế.
Khi thực dân Pháp chiếm Bắc Ninh tháng 3/1884, Hoàng Hoa Thám ra nhập nghĩa binh của Lương Văn Nắm tức Đề Nắm. Tháng 4/1892, Đề Nắm bị Đề Sặt sát hại, Hoàng Hoa Thám trở thành thủ lĩnh tối cao của phong trào Yên Thế.
Qua 10 năm chiến đấu với nghĩa quân Yên Thế từ năm 1884 – 1894, quân Pháp xâm lược phải gánh nhiều thiệt hại nặng nề. Tiêu biểu là các trận đánh ở Thung Lũng, Hố Chuối năm 1890 và Đồng Hom năm 1892.
Ngày 29/1/1909, Thống sứ Bắc Kỳ đã huy động 15.000 quân chính quy và khố xanh, 400 lính dõng là lực lượng lớn nhất lúc đó, do đại tá Ba Tay và đại thần Lê Hoan, mở cuộc tổng tấn công vào căn cứ Yên Thế. Cuộc chiến đấu không cân sức này đã làm cho nghĩa quân tổn thất nặng nề.
Đến ngày 10/2/1913, Hoàng Hoa Thám bị giặc sát hại. Cuộc khởi nghĩa tuy bị dập tắt song đã để lại một trang sử hào hùng về truyền thống, chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta, đóng góp nhiều kinh nghiệm quý vào kho tàng lịch sử quân sự Việt Nam, đặc biệt là những nét độc đáo về chiến tranh du kích về xây dựng lực lượng, căn cứ làng xã chiến đấu liên hoàn trên một địa bàn rộng khắp.
