Chuã nhêåt 14/4/2024 6 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ nHOÁA TRANG THAÂNH MÙÅT TRÚÂI ÀÏÍ ÀOÁN NHÊÅT THÛÅC Taiå thanâ h phö ë Thacá Niagara úã Canada, 309 ngûúiâ àa ä ky ã niïmå nhêtå thûcå bùnç g cacá h hoaá trang thanâ h mùtå trúiâ va â pha á ky ã lucå Guinness thïë giúiá . Thanâ h phö ë cho biïtë trïn manå g xa ä höiå rùnç g, 309 ngûúiâ mùcå trang phucå hònh mùtå trúiâ àa ä têpå húpå trïn mötå chiïcë thuyïnì du lõch úã Thacá Niagara vaiâ giú â trûúcá nhêtå thûcå höm thûá Hai (8/2). Hoå àa ä chñnh thûcá àûúcå Guinness Thïë giúiá cöng nhênå la â sû å kiïnå nhiïuì ngûúiâ mùcå nhû mùtå trúiâ nhêtë , àaná h baiå 287 ngûúiâ tû â cöng ty Baoã hiïmí Nhên thoå Trung Quöcë vaoâ nùm 2020. Thanâ h phö ë àa ä camã ún Cöng ty Thûúng maiå Thacá Niagara àaä giupá töí chûcá lêpå ky ã lucå thanâ h cöng. “Xin chucá mûnâ g têtë ca ã nhûnä g ngûúiâ tham gia vò àa ä giupá ngayâ àùcå biïtå nayâ canâ g trú ã nïn àaná g nhú á hún”, hoå viïtë . THUÂY ANH (theo upi.com) nNGÛÅA CUÄNG ÀI TAÂU HOÃA Mötå con ngûaå àua söní g chuönì g àa ä tòm àûúnâ g àïnë ga tauâ hoaã ú ã Sydney (UcÁ ) dûúnâ g nhû vúiá dû å àõnh bùtæ tauâ . Cú quan vênå taiã New South Wales (NSW) àaä àùng loatå anã h camera an ninh lïn Facebook vaâ àoanå phim lïn Instagram, cho thêyë con ngûaå mùcå aoá mûa mauâ be àang lang thang taiå nha â ga Warwick Farm giûaä cún baoä lúná . Bö å Giao thöng Vênå taiã cho biïtë , con ngûaå àûúcå nhòn thêyë chayå lïn chayå xuönë g sên ga trûúcá khi nhòn mötå àoanâ tauâ chayå vaoâ ga va â àûná g nhû thï í no á chuêní bõ lïn tauâ . Búiã vò àoanâ tauâ àa ä àûúcå canã h baoá vï ì sû å xuêtë hiïnå hanâ h khacá h trönë ve,á ho å àaä tû â chöië mú ã cûaã . Canã h satá àa ä àûúcå goiå àïnë va â ngûúiâ chu ã cuaã con ngûaå àa ä súmá àïnë àïí àûa no á vï ì nha.â Cú quan vênå taiã NSW cho biïtë , con ngûaå àa ä “trú ã vï ì núi ú ã an toanâ . Khöng ai phatå no á ca,ã búiã vò no á chó àang “cûúiä ngûaå xem hoa” thöi”. THUÂY ANH (theo upi.com) nLEO DÊY LÏN THAÁP EIFFEL Möåt phuå nûä Phaáp àaä phaá kyã luåc leo dêy thïë giúái sau khi leo lïn têìng hai cuãa Thaáp Eiffel. Cö Anouk Garnier (34 tuöíi), àaä leo 110 meát trong 18 phuát àïí lêåp kyã luåc múái vaâ quyïn tiïìn cho hoaåt àöång phoâng chöëng bïånh ung thû. Cö Garnier hiïån àang giûä kyã luåc vïì vêån àöång viïn leo nuái nûä leo cao nhêët. Cö bùæt àêìu leo dêy vaâo nùm 2022 sau khi giaânh chûác vö àõch vûúåt chûúáng ngaåi vêåt thïë giúái daânh cho lûáa tuöíi cuãa mònh vaâ hiïån àang tòm kiïëm thûã thaách múái. “Thêtå tuyïtå vúiâ khi lamâ gia àònh töi tû å haoâ . Ho å la â nhûnä g ngûúiâ àa ä dayå cho töi tñnh kyã luêtå , luön nöî lûcå hïtë mònh, luön phênë àêuë àï í àatå àûúcå sû å xuêtë sùcæ . Nhú â co á ho å ma â höm nay töi coá thï í lamâ àûúcå nhûnä g àiïuì phi thûúnâ g”, cö noiá . Hiïnå cö dû å àõnh quay trúã laiå mön àua vûútå chûúná g ngaiå vêtå va â se ä rûúcá àuöcë Olympic úã Marseille vaoâ thaná g 5. TROÅNG HOAÂNG (theo french24.com) Nhomá ngûúiâ hoaá trang thanâ h mùtå trúiâ Chu á ngûaå bùtæ tauâ taiå sên ga Kyá sûå Töi àang noái vïì vuâng àêët Böìng göìm laâng Böìng Trung, Böìng Thûúång, Böìng Haå, nùçm úã phña Àöng huyïån Vônh Löåc, tónh Thanh Hoáa búâ Bùæc söng Maä. Tïn goåi “Trung”, “Thûúång”, “Haå” àïí phên biïåt võ trñ cuãa laâng theo caách àõnh võ búãi ba laâng Böìng cuâng àõnh cû úã búâ Bùæc söng Maä. Böìng Trung - Thûúång - Haå noái riïng cuäng nhû huyïån Vônh Löåc, vuâng àêët êëy àaä coá con ngûúâi cû truá tûâ rêët súám, caách ngaây nay khoaãng 6.000-7.000 nùm maâ haåt nhên laâ àõa danh vùn hoáa Khu di chó Àa Buát. Caác laâng Böìng àûúåc taåo dûång vaâo khoaãng thïë kó XIV vaâ àûúåc taái lêåp vaâo àêìu triïìu Lï. Ba laâng Böìng xûa coá tïn laâ laâng Àöng Biïån (Böìng Trung- Vônh Tên), laâng Biïån Haå, thuöåc Vônh Minh. Vaâ laâng Biïån Thûúång (thuöåc Vônh Huâng bêy giúâ). Nhûäng àõa giúái haânh chñnh, tïn goåi cuãa huyïån, xaä coá thïí thay àöíi nhûng tïn goåi cuãa ba laâng Böìng khöng thay àöíi. Böìng Trung nöíi tiïëng laâ àêët hoåc cuãa xûá Thanh, vuâng àêët naây xûa kia àûúåc tiïìn nhên xïëp ngang vúái caác vuâng àêët hoåc nöíi tiïëng cuãa Kinh Bùæc, cuãa nam söng Höìng, söng Caã. Chaã thïë maâ coá cêu: “Àöng Cöí Am, Nam Haânh Thiïån Nghïå Àöng Thaânh, Thanh Àöng Biïån” Sûã ghi roä Àöng Biïån triïìu Lï coá cuå Àöî Thiïån Chñnh àêåu Hoaâng giaáp vaâ 8 Hûúng cöëng (cûã nhên). Triïìu Nguyïîn coá cuå Töëng Duy Tên àêåu tiïën sô, cuå Àöî Thiïån Kïë àêåu phoá baãng vaâ 31 cûã nhên. Böìng Haå trûúác àêy göìm hai thön: Thõ thön vaâ Laåi thön. Nùm Khaãi Àõnh thûá 10 (1925), hai thön nhêåp laåi thaânh Böìng Haå. Nùm 1946 chñnh quyïìn múái àöíi thaânh Vônh Minh. Vuâng àêët Böìng nùçm úã vuâng trung lûu chêu thöí söng Maä. Coá võ trñ àõa lñ “àùæc àõa”, caãnh quan thiïn nhiïn àeåp, àiïìu kiïån tûå nhiïn möi trûúâng tûúng àöëi thuêån lúåi cho viïåc àõnh cû lêu daâi vaâ hoaåt àöång saãn xuêët cöng - nöng - nghiïåp. Laâng cöí Böìng Trung nùçm úã võ trñ thuêån lúåi trïn àûúâng giao thöng thuãy böå nöëi liïìn vúái caác trung têm kinh tïë, chñnh trõ cuãa huyïån vaâ tónh nïn àêy súám trúã thaânh möåt cú súã giao lûu buön baán. Böìng Trung thúâi àoá coân àûúåc goåi laâ “phöë Böìng” nöíi tiïëng vúái chúå Böìng. Taåi chúå Böìng coá buön baán nhiïìu gaåo, böng vaâ caác saãn phêím nöng nghiïåp. Àïën nay vêîn coân truyïìn cêu ca dao: “Mûa tûâ trong Nghïå mûa ra Mûa khùæp thiïn haå mûa qua Baáo Böìng Gaåo chúå Böìng ai àong cho xiïët Con gaái Àöng Biïån ai biïët cho thöng” Ngûúiâ lanâ g Bönì g siïng nùng, thaoá vatá . Lamâ ruönå g. Laiå thaoå viïcå buön baná . Thaoå ca ã nghï ì dïtå , nghï ì lamâ hûúng, lamâ baná h, lamâ hanâ g xaoá , epá dêuì … Chuaâ Baoá Ên (lanâ g Baoá ) va â Àònh lanâ g Bönì g Trung laâ núi thûúnâ g tru á va â thûúnâ g xuyïn lui túiá cuaã cacá lanä h tu å va â nghôa quên Hunâ g Lônh dûúiá sû å lanä h àaoå cuaã öng ngheâ Tönë g Duy Tên. Tïn goiå àònh Bönì g Trung gùnæ vúiá tïn cuaã lanâ g. Àònh Bönì g Trung ngoanã h hûúná g Nam, phña trûúcá la â con àï söng Ma,ä phña sau vaâ hai bïn taã hûuä la â lanâ g xomá . Àònh nùmç ú ã trung têm xaä Vônh Tên vaâ la â trung têm cuaã “Phö ë Bönì g” xûa. Kiïnë trucá àònh lanâ g Bönì g Trung tiïu biïuí cho kiïuí àònh lanâ g thúiâ Nguyïnî . Àònh gömì 5 gian, 16 cötå caiá , 10 cötå quên (bùnç g gö î lim). Vò keoâ àûúcå trang trñ hö í phu â va â la á cucá cacá h àiïuå . Àònh Bönì g Trung laâ núi tï ë cú â khúiã nghôa Hunâ g Lônh, núi diïnî ra höiå nghõ vùn thên toanâ tónh, àönì g thúiâ gùnæ liïnì cuöcå àúiâ va â sû å nghiïpå cuaã cacá nha â yïu nûúcá Tönë g Duy Tên, Àïì àöcë Lï Àiïmë … Hiïnå hêuå thï ë àang co á têmë anã h thúâ chñ sô yïu nûúcá Tiïnë sô Tönë g Duy Tên. Co á àûúcå têmë hònh quyá gia á êyë la â ca ã mötå cú duyïn may, la!å Chuyïnå biïn ra thò daiâ . Nhûng àaiå àï í mötå àïm no,å võ thu ã tû â àònh àûúcå baoá mönå g rùnç g ngayâ mai nhú á phaiã coi socá võ trñ chên baiâ võ cu å Tönë g Duy Tên keoã möië motå . Võ thuã tû â àêm bùn khoùn. Thò lêu nay viïcå coi socá quetá tûúcá luön àûúcå tuên thuã nghiïm cêní núi thúâ tû å cacá àênë g thu ã lônh cuaã phong traoâ Cênì Vûúng àêu coá xayã ra sao nhanä g sú suêtë gò? Nhûng theo lúiâ baoá mönå g, cu å vênî soatá xetá laiå ky ä canâ g lênì nûaä . Va â röiì , mötå sû å la å àaä xayã ra, giûaä têmë lotá baiâ võ co á mötå vêtå àûúcå phong kñn bùnç g têmë vaiã àen rêtë monã g. Cêní tronå g lênì gú ä thò ào á la â mötå têmë anã h àen trùnæ g àa ä möcë . Anà h chûá khöng phaiã bûcá hoaå hay tranh. Têmë hònh chên dung thuã lônh Cênì vûúng Tönë g Duy Tên (coi anã h àùng kemâ baiâ ) nay àa ä àûúcå cöng phu phucå chï ë laiå ! Cunä g co á nghe rùnç g têmë anã h êyë , mötå hêuå duï å cuaã thu ã lônh Cênì Vûúng Àinh Cöng Traná g àa ä bñ mêtå ky á thacá ú ã àònh lanâ g Bönì g? Nùm 1988, töi àûúcå theo nhaâ vùn Nguyïnî Khaiã vï ì Thanh Hoaá . Chûná g kiïnë nha â vùn vui mûnâ g gùpå laiå öng Lï Huy Ngo å khi êyë múiá vï ì nhêmå chûcá Bñ thû Tónh uyã Thanh Hoaá . Thò ra hoå co á quen biïtë tû â trûúcá . Anh caná bö å trung cêpë nöng nghiïpå Lï Huy Ngoå la â nguyïn mêuî nhên vêtå trong mötå tacá phêmí cuaã nha â vùn Nguyïnî Khaiã nùm xa. Röiì nha â vùn Nguyïnî Khaiã neoâ àûa öng vï ì lanâ g Bönì g Trung. Vaâ öng àaä túiá dêng hûúng úã Àònh nayâ . Hoaá ra cu å thên sinh nhaâ vùn Nguyïnî Khaiã la â Tri phu ã My ä Löcå thuöcå àúiâ thû á 34 hoå Nguyïnî lanâ g Bönì g Trung nayâ ! Lanâ g Bönì g Thûúnå g (Lanâ g Baoá ) me á trïn Bönì g Trung mötå teoå . Bönì g Thûúnå g la â quï ngoaiå cuaã nha â vùn Thanh Chêu. Mön àùng höå àöië . Chu ã nhên mötå cú ngúi cuaã lanâ g Bönì g Thûúnå g àa ä thanâ h thöng gia vúiá mötå cu å lúná ho å Ngö àêtë Nghï å An cuaã triïuì Nguyïnî thúiâ Thanâ h Thaiá . Cêuå be á Ngö Hoan sau nayâ lêyë tïn la â Thanh Chêu khi bùtæ àêuì viïtë cho tú â Tiïíu thuyïët thûá baãy nùm 1934. Thanh Chêu, caiá tïn co á caiá húi hûúná g xû á Hoan AiÁ . Thúiâ gian hocå ú ã Ha â thanâ h va â viïtë cho cacá baoá , Thanh Chêu vênî thûúnâ g Ngûåa bêët kham thöi phoá vïì Nhiïuì ngûúiâ vñ höiå nghõ nùm 1886 taiå àònh Bönì g Trung (anã h) nhû höiå nghõ “Diïn Hönì g” to ã ro ä quyïtë têm àaná h àuöií thûcå dên Phapá xêm lûúcå Möiî khi cunâ g NSND Tiïnë Tho å vï ì quï Bönì g Baoá , öng laiå ngên nga caiá cêu êyë co á trong tñch troâ khuyïtë danh Quan Êm Thõ Kñnh. Hònh nhû trong löå trònh thanâ h danh, Lï Tiïnë Thoå àa ä súmá lauâ thuöcå cêu hatá vï ì miïnì quï mònh coá vunâ g àêtë xûa mang tïn caiá tïn rêtë cö.í Vunâ g àêtë êyë co á nïpë renâ cùpå ngûúiâ , nhûnä g “àöië tûúnå g” cú ä nhû Thõ Kñnh… Miïnì àêtë cö í êyë nay àang àûúcå àeo mötå caiá tïn… múiá toanh! [ XUÊN BA ] Cö Anouk Garnier leo dêy lïn thapá Eiffel Tiïnë sô Tönë g Duy Tên Anh: KHANH LÖCÅ Á Ã
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==