Khi số ca mắc Covid-19 tiếp tục tăng vọt, Italy cung cấp những manh mối cho thấy điều tiếp theo sẽ xảy ra là gì. Khi dịch bệnh bắt đầu bùng phát ở Italy, giới chức đối phó bằng cách phong toả các “vùng đỏ” ở miền Bắc. Khi số ca tiếp tục tăng, toàn bộ đất nước bị phong toả từ ngày 9/3. Những ai vi phạm có thể bị phạt 232 USD và 6 tháng tù giam.
Nhưng hàng trăm ngàn người Italy vẫn vi phạm lệnh cấm, khiến một quan chức Hội chữ thập đỏ Trung Quốc tuần trước nói rằng các biện pháp hạn chế của Italy, dù đã ở mức nghiêm khắc nhất châu Âu, vẫn chưa đủ nghiêm.
Thứ Sáu tuần trước, quân đội Italy được huy động để thực thi giới nghiêm và vận chuyển thi thể bệnh nhân chết vì Covid-19 bằng xe tải quân đội, trong bối cảnh năng lực xử lý của các bệnh viện đã quá sức. Cuối tuần qua, khi Italy thông báo hơn 1.400 ca tử vong chỉ trong vòng 2 ngày, giới chức buộc phải ban lệnh hạn chế nghiêm ngặt hơn đối với người dân và doanh nghiệp.
Khi châu Âu đã thay thế Trung Quốc để trở thành tâm dịch Covid-19, nhiều quốc gia phương Tây có vẻ vẫn chưa rút ra bài học từ Italy. Tại London, nơi nhiều người vẫn tập trung trong công viên để tắm nắng trong ngày cuối tuần rực rỡ dù chính phủ khuyến cáo ở nhà, Thủ tướng Boris Johnson quyết định sẽ siết chặt hạn chế và triển khai các biện pháp phong toả từ sáng 23/3.
“Mọi người sẽ chỉ được rời khỏi nhà vì những mục đích rất hạn chế”, ông Johnson nói.
Ông nêu ra 4 lý do mà người dân có thể ra ngoài: mua đồ dùng thiết yếu, thực hiện một bài tập rèn luyện cơ thể mỗi ngày, cung cấp dịch vụ y tế, hoặc đi làm nếu công việc cực kỳ cần thiết.
“Đó là tất cả những lý do bạn nên rời khỏi nhà. Bạn không nên gặp bạn bè. Nếu bạn bè rủ bạn gặp gỡ, bạn nên nói không. Bạn không nên gặp người nhà nếu không sống cùng họ”, ông Johnson nói.
Ôn cho biết cảnh sát sẽ giám sát việc thực thi quy định cấm tụ tập đông người và sẽ phạt người vi phạm.
Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancock trước đó nói rằng các công dân không thực hiện quy tắc duy trì khoảng cách xã hội như chính phủ quy định sẽ là “rất ích kỷ”. Thị trưởng New York Andrew Cuomo gọi việc tụ tập trong công viên là “sai lầm”, “kiêu ngạo” và “vô cảm”.
Nhưng ông Nick Chater, giáo sư về khoa học hành vi tại Trường Kinh doanh Warwick, nói với CNN rằng những điều này vẫn chưa đủ. Ông cho rằng các lãnh đạo phương Tây “gửi đi thông điệp lẫn lộn” khi dần dần đóng cửa các quán bar, nhà hàng, rạp phim và trường học, sau đó thúc giục người dân lắng nghe khuyến cáo để giúp khống chế dịch bệnh.
“Khi người dân được khuyên can một cách nhẹ nhàng như vậy, tôi không nghĩ có ai nghĩ rằng việc ra ngoài là hành vi cực kỳ vô lý”, ông Chater nói.
“Thông điệp họ nhận được có vẻ không nghiêm trọng lắm. Bạn không thể nói thế này: ‘chúng tôi khuyên bạn nên dừng trước đèn đỏ, chúng tôi khuyên bạn nên lái xe ở làn đường bên phải’. Phải nói rằng: ‘Bạn phải dừng lại. nếu không, bạn vi phạm pháp luật’”, ông Chater lý giải.
Các chính phủ phương Tây lưỡng lự trong việc triển khai các biện pháp phong toả hà khắc mà Trung Quốc áp dụng để đối phó với Covid-19. Người dân ở các nước như Anh, Đức và Úc đang được chính phủ khuyên duy trì khoảng cách xã hội, các doanh nghiệp hãy để nhân viên làm việc ở nhà nếu có thể.
Đức thực thi “lệnh cấm tiếp xúc” thay vì lệnh giới nghiêm trên cả nước. Thủ tướng Angela Merkel nói trong cuộc họp báo hôm 22/3 rằng nước này sẽ cấm tụ tập từ 2 người trở lên, trừ những người sống cùng nhau, nhằm giảm tiếp xúc và ngăn virus lây lan.
Cuối tuần qua, đám đông kéo ra các bãi biển ở California, đi bộ và dạo chơi trong công viên, bất chấp lệnh cấm tiếp xúc gần mà chính quyền bang đang áp dụng. Bãi biển Bondi Beach ở Úc vẫn có hàng ngàn người vui chơi, cho đến khi chính quyền bang quyết định đóng cửa bãi biển từ cuối tuần qua.
Thứ Hai đầu tuần bắt đầu bằng việc những cư dân London sợ hãi đăng lên mạng các bức ảnh đám đông chen lấn trên tàu điện ngầm.
Nghị sĩ Neil Coyle đăng lên Twitter bức ảnh một toa tàu rất đông người và đề nghị chính phủ “xem xét truy tố những nhân viên vô trách nhiệm đang gây rủi ro cho mạng sống của người khác và hệ thống y tế của chúng ta”.
Người dân cũng chia sẻ những bức ảnh đường phố và các điểm du lịch đông đúc, gọi những người phớt lờ quy định là “Covidiot” (ghép từ từ “Covid” và “idiot” – kẻ ngu ngốc). Nhiều người đi du lịch kéo đến các làng xa xôi, làm dấy lên lo lắng những bệnh viện nhỏ ở địa phương sẽ nhanh chóng quá tải bệnh nhân Covid-19.
Thống đốc bang California Gavin Newsom nói với những người trẻ tập trung chơi đùa trên biển: “Đừng có ích kỷ”. Thủ hiến Scotland Nicola Sturgeon kêu gọi người dân “làm việc đúng đắn vào lúc này”. Thủ tướng Úc Scott Morrison chỉ trích những người bất tuân quy tắc giữ khoảng cách xã hội.
Nhưng ông Chater cho rằng những phê phán đó là chưa đủ. “Đang có một sự thất bại lớn về truyền thông. Chúng ta đã nhìn sang Trung Quốc và Hàn Quốc, có thể thấy những quy tắc đó thực sự hiệu quả chứ không phải chỉ là lý thuyết”, ông nói.
“Ở Trung Quốc, biện pháp chủ yếu là phong toả nghiêm ngặt, có thể nghiêm hơn cả mức cần thiết. Nhưng chúng ta biết rằng phong toả nghiêm ngặt đã có tác dụng. Và ở Hàn Quốc, người dân có quyền tự do đi lại hơn, nhưng họ có thể triển khai xét nghiệm quyết liệt trên quy mô rộng. Có thể sự kết hợp giữa hai cách làm này là cần thiết”, ông Chater nhận định.
Một số nước châu Âu đang có hành động để chặn đà lây lan nhanh của virus. Ở Pháp, hàng ngàn giấy phạt đã được gửi đến những người vi phạm quy tắc không được ra ngoài nếu không có việc cần. Thêm nhiều công viên và bãi biển bắt đầu đóng cửa.
Nhưng nếu các lãnh đạo muốn người dân làm nhiều hơn nữa, họ phải đưa những quy tắc đó trở thành điều bắt buộc, trước khi quá muộn, ông Chater nói.
