Theo Quyết định 02/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng (sửa đổi bổ sung một số điều Quyết định 29/2014/QĐ-TTg ngày 26/4/2014) có nội dung chính là tiếp tục thí điểm hỗ trợ vay vốn cho cá nhân/hộ gia đình có người bán dâm hoàn lương, người nhiễm HIV, người đang điều trị cai nghiện hoặc sau cai nghiện ma túy… tại 15 tỉnh, thành phố đến hết 31/12/2020. Mức vay với cá nhân tối đa vẫn là 20 triệu đồng, hộ gia đình 30 triệu đồng như quyết định trước đây.
Các cô gái trên đường đến phục vụ tại các quán karaoke tại Hà Nội. Ảnh: Như Ý Trước đây, tháng 1/2018, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) sơ kết 2 năm thực hiện Quyết định 29/2014/QĐ-TTg ngày 26/4/2014. Theo đó, trong năm 2016 và 2017, Ngân hàng Chính sách xã hội (NH CSXH) 15 tỉnh, thành phố cho 504 cá nhân/hộ gia đình thuộc diện nêu trên vay 12,883 tỷ đồng. Đây là con số khiêm tốn so với kế hoạch đặt ra (theo kế hoạch, năm 2016 cho vay 30 tỷ đồng, năm 2017 là 24,132 tỷ đồng). Số vốn các cá nhân/hộ gia đình vay chủ yếu được sử dụng để chăn nuôi, trồng cây, mở cửa hàng tạp hóa, bán cơm, chạy xe ôm, cắt tóc gội đầu… Bộ LĐTB&XH đánh giá, chính sách này có tác động tích cực, nhiều mặt đến công tác phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS, ma túy, mại dâm nói chung và việc hỗ trợ, giúp đỡ người yếu thế phát triển kinh tế, hòa nhập cộng đồng.
Tuy nhiên, chính sách này vẫn còn một số vướng mắc, đặc biệt là chưa thu hút được nhiều người bán dâm hoàn lương. Nguyên nhân chính là việc, người vay phải thừa nhận việc đã bán dâm, nay đã hoàn lương. Cụ thể, theo quy trình cho vay theo các quyết định nêu trên, người bán dâm hoàn lương phải có: Xác nhận về việc không còn bán dâm của Chủ tịch UBND cấp xã hoặc người đứng đầu một trong các Tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương hoặc Chủ nhiệm Câu lạc bộ, Trưởng nhóm, Trưởng mạng lưới do các Tổ chức chính trị - xã hội hoặc Tổ chức xã hội có tư cách pháp nhân thành lập. Điều này đồng nghĩa với việc người vay vốn phải thừa nhận đã bán dâm và đứng trước nguy cơ bị công khai tên tuổi.
Qua khảo sát một số người tham gia/hoặc có nguy cơ tham gia vào hoạt động mại dâm ở các môi trường khác nhau, cho thấy, việc công khai tên tuổi gắn với hành vi bán dâm là trở ngại lớn nhất để họ tham gia vay vốn. “Em làm nghề phức tạp này, phải giấu biệt gia đình, họ hàng, làng xóm. Nếu lộ ra, phải đi biệt xứ chứ ai dám về nhà mà vay vốn. Có thể, một số chị nào đó sức khỏe yếu, không vướng bận gì về gia đình thì mới công khai vay”, một nhân viên làm nghề massage tại Hà Nội, tiết lộ từng bán dâm chia sẻ.
Con số thống kê của Bộ LĐTB&XH cũng cho thấy phần nào điều đó. Trong số 504 trường hợp vay theo chính sách này trong năm 2016, 2017, chủ yếu là người đang điều trị cai nghiện hoặc sau cai nghiện ma túy. Cá nhân, hộ gia đình người bán dâm hoàn lương vay vốn chiếm tỷ lệ thấp nhất, chiếm 21/504 trường hợp (4,16%).
Nhà xã hội học, PGS. TS Trịnh Hòa Bình cho biết, chính sách đang được đề cập nhân văn, có thiện chí với những người lầm lỡ, nhưng có mâu thuẫn giữa tính riêng tư với sự minh bạch, rõ ràng về tài chính.
“Chuyện thân phận, trách nhiệm tư vấn, hỗ trợ về điều trị HIV, ma túy, mại dâm đều nhạy cảm. Nếu giữ kín thông tin mà làm ảnh hưởng đến tính minh bạch sẽ gây bất lợi cho hệ thống hành chính, cho người đứng ra làm, khó kiểm soát, thậm chí nảy sinh tiêu cực” - TS Bình nói và đề nghị có biện pháp xử lý mâu thuẫn này.
Ngoài ra, TS Bình cũng đề nghị, “Để những người lầm lỡ khởi nghiệp, con số hỗ trợ cho vay khoảng 50 triệu đồng thì tốt hơn”.
Bộ luật Dân sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành đều không bắt buộc công khai tên tuổi người bán dâm. Tuy nhiên, việc công khai tên tuổi người bán dâm thực tế bị vi phạm phổ biến. Ngay cả trong Quyết định 02/2020/QĐ-TTg cũng như Quyết định 29/2014/QĐ-TTg về triển khai quyết định vay vốn nêu trên cũng không có điều khoản nào đề cập đến biện pháp bảo mật và xử lý trách nhiệm khi thông tin người từng bán dâm bị lộ lọt.
