Sáng 11/9, Bộ trưởng Nội vụ Lê Vĩnh Tân đã trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập thị xã Sa Pa và các phường thuộc thị xã Sa Pa trên cơ sở sắp xếp, sáp nhập và điều chỉnh các đơn vị hành chính cấp xã thuộc huyện Sa Pa, tỉnh Lào Cai.
Việc thành lập thị xã Sa Pa trên cơ sở toàn bộ 681,37 km² diện tích tự nhiên, quy mô dân số 81.857 người và 18 đơn vị hành chính xã, thị trấn của huyện Sa Pa. Cùng với đó là sắp xếp, sáp nhập và điều chỉnh 18 đơn vị hành chính xã, thị trấn của huyện Sa Pa để thành lập 6 phường và 10 xã thuộc thị xã Sa Pa.
Sau khi thành lập thị xã Sa Pa và các phường, xã thuộc thị xã này, Lào Cai không thay đổi diện tích tự nhiên, dân số, số đơn vị hành chính cấp huyện, nhưng có giảm 1 huyện và tăng 1 thị xã (từ 1 thành phố và 8 huyện thành 1 thành phố, 1 thị xã và 7 huyện); giảm 2 đơn vị hành chính cấp xã, 1 thị trấn và tăng 6 phường, giữ nguyên 26 xã, phường, thị trấn biên giới.
Theo đề xuất của Chính phủ, hàng năm, số lượng khách du lịch đến Sa Pa tăng 23,4% mỗi năm, đã trở thành khu du lịch đại chúng, nảy sinh nhiều bất cập về văn minh du lịch, thương mại, cần phải có mô hình tổ chức quản lý phù hợp để giải quyết tốt những phát sinh về an ninh trật tự và bảo vệ môi trường. Như vậy, thành lập thị xã Sa Pa trên cơ sở huyện Sa Pa là cần thiết nhằm tạo cơ sở pháp lý để chuyển đổi mô hình quản lý từ chính quyền địa phương ở nông thôn (huyện) sang chính quyền địa phương ở đô thị (thị xã).
Về sự cần thiết sắp xếp, sáp nhập và điều chỉnh 18 đơn vị hành chính xã, thị trấn của huyện Sa Pa để thành lập 6 phường và 10 xã thuộc thị xã Sa Pa, Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân cho biết, Bộ Xây dựng đã có Quyết định phân loại đô thị Sa Pa mở rộng có quy mô dân số 38.900 người và diện tích tự nhiên 5.525 ha ha đạt tiêu chuẩn loại IV.
Cùng với đó, vấn đề giao thông, thông tin, liên lạc hiện nay đã thuận tiện; các yếu tố về văn hóa, dân tộc, phong tục tập quán...của các xã có tính chất tương đồng. Vì vậy, cần sắp xếp, sáp nhập, điều chỉnh các đơn vị hành chính cấp xã cho phù hợp, đảm bảo quy định theo tinh thần Nghị quyết số 18 của BCH Trung ương Khóa XII.
Báo cáo thẩm tra đề án này, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp Luật Nguyễn Khắc Định cho biết, căn cứ vào các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì Sa Pa chỉ xấp xỉ đạt 3/5 tiêu chuẩn theo quy định của Nghị quyết số 1211; còn 2/5 tiêu chuẩn và 1 tiêu chí chưa đạt theo quy định của Nghị quyết số 1211, đó là: tiêu chuẩn tỷ lệ % số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã (mới đạt 37,5%/50%); khu vực đã được phân loại đô thị loại IV (chỉ chiếm 8,1%) không trùng khớp với khu vực dự kiến thành lập thị xã và tiêu chí về tỷ lệ hộ nghèo cao hơn so với trung bình của tỉnh (tỷ lệ hộ nghèo của huyện Sa Pa là 44,34%, của tỉnh Lào Cai là 21,9%, trong khi quy định là đạt bình quân của tỉnh).
Mặc dù Sa Pa chưa đạt đủ các tiêu chuẩn theo quy định nhưng Chính phủ đề nghị áp dụng quy định “Trường hợp đặc biệt” tại Nghị quyết số 1211. Về vấn đề này, Ủy ban Pháp luật thấy rằng, hiện nay chưa có văn bản nào xác định thế nào là “trường hợp đặc biệt đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia”. Đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với đề nghị của Chính phủ có thể xác định Sa Pa thuộc trường hợp đặc biệt để áp dụng. Theo đó, mặc dù Sa Pa chưa đủ 5/5 tiêu chuẩn theo quy định, nhưng vì tính chất đặc thù, chỉ riêng Sa Pa có nên có thể được thành lập thị xã trước khi đạt được những tiêu chuẩn quy định tại Nghị quyết số 1211.
Đối với tiêu chuẩn, tiêu chí còn thiếu là tỷ lệ % số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã và tỷ lệ hộ nghèo cao hơn so với trung bình của tỉnh, trong đề án, báo cáo của Chính phủ và tỉnh Lào Cai đã đề cập phương án khắc phục cụ thể. Riêng về tiêu chuẩn khu vực đã được phân loại đô thị (loại IV) không trùng khớp với khu vực dự kiến thành lập thị xã, Chính phủ đã lý giải do địa hình của Sa Pa có 449,72km2 diện tích đất rừng (chiếm 66% diện tích tự nhiên của toàn huyện).
“Tuy nhiên, đây là trường hợp rất hãn hữu, đặc thù, đặc biệt nên đề nghị chỉ cho riêng Sa Pa được phép áp dụng quy định này. Đề nghị Chính phủ lưu ý trong quá trình xem xét, xây dựng các đề án khác về địa giới hành chính cần rà soát, quát triệt thật kỹ, tránh tạo tiền lệ cho việc vận dụng quy định này để đề nghị thành lập đơn vị hành chính chưa đạt tiêu chuẩn”, ông Định nhấn mạnh. Cho ý kiến về việc này, đa số các đại biểu Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đồng tình với việc áp dụng trường hợp đặc biệt để thành lập thị xã Sa Pa.
