Sáng mùng 2 Tết, lăng thờ thần Nam Hải Đại tướng quân ở thôn Châu Thuận Biển xã Bình Châu (huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) rực rỡ bóng cờ. Lá cờ Tổ quốc được treo trên đỉnh cao nhất trên trụ, phía dưới là cờ ngũ sắc, cờ thần đang tung bay trong gió xuân. Hàng ngàn tàu cá các loại bồng bềnh trên sóng nước nghỉ ngơi sau 1 năm xuôi ngược. Trên mũi con tàu đều được ngư dân đặt những lẵng hoa vàng, khói hương bay thoang thoảng.
Trong cuốn du ký của các nhà hàng hải phương Tây, trong sử sách đều có nhắc đến bãi biển thôn Châu Thuận Biển. Đó là một eo biển rộng với đường cong dài lên đến hàng chục kilômét. Nơi đây từng có một cửa biển thông thương và ăn sâu vào đất liền nên các tàu hải trình trên biển Đông thường ghé vào nghỉ ngơi, mua lương thực và lấy nước ngọt khi trời yên biển lặng. Eo biển này cũng là nghĩa địa của vô số con tàu cổ xưa mà theo nhận định của các nhà nghiên cứu, đó là do tàu vào cửa biển gặp thời điểm sóng gió.
Vạn chài Châu Thuận Biển càng trở nên linh thiêng trong tâm tưởng của các ngư dân là vậy. Nơi gửi gắm đời sống tâm linh của ngư dân vạn chài là lăng thờ thần Nam Hải Đại tướng quân. Các ngư dân mỗi khi đi biển xa đều mang lễ đến cúng và xin thần Nam Hải độ trì cho chuyến biển an toàn, đánh bắt thuận thọ.
Cụ Võ Bình, 83 tuổi, vạn trưởng thắp nén hương ở các lăng thờ khấn nguyện: “Hôm nay là mùng 2 tết, tôi vạn trưởng vào lăng xin cho con cháu ra Hoàng Sa, Trường Sa đánh bắt được an toàn, mạnh khỏe và cũng nhắc con cháu giữ biển đảo cha ông mình”.
Tôn kính ông bà
Lúc 9 giờ sáng mùng 3 Tết, chiếc cầu bắc từ thôn Thạch Bi, xã Phổ Thạnh sang thôn Thạnh Đức 2 được chặn ngay giữa cầu. Hàng trăm người dừng lại trước 2 rào chắn để chứng kiến ngư dân mở biển. Từ thôn Thạnh Đức 1, tàu cá muốn ra cửa biển Sa Huỳnh để đi biển đánh mẻ lưới đầu năm thì phải chui qua cầu. Chiếc cầu được thiết lập 1 vùng cấm rộng khoảng 10 m, là nơi con tàu sẽ chui qua. Thiết lập vùng cấm trên cầu là cách để các ngư dân thể hiện lòng tôn kính hướng về các bậc tiên tổ.
Ngư dân Nguyễn Văn Chinh, thuyền trưởng tàu QNg 9114, cho biết “Con tàu giống như cái nhà của mình, mà trong ngôi nhà đó có bàn thờ, có tổ tiên ông bà. Trên mỗi con tàu đều được đặt bàn thờ ngay ở mũi tàu. Theo truyền thống, con cháu không được đi trên cầu lúc tàu xuất hành. Vì như vậy giống như đi trên bàn thờ. Bà con làm vậy để thể hiện lòng tôn kính ông bà tổ tiên”.
Tại cầu Thạnh Đức 2, mỗi khi chiếc tàu chở hàng chục ngư dân hò reo tiến ra biển, ngư dân trên cầu lại vẫy tay chào và hò reo vang dội đáp lại. Vì chiếc cầu bắc qua sông có nhịp thấp nên tàu cá phải gập cột cờ khi chui qua gầm cầu. Khi tàu vừa lọt qua thì ngư dân lập tức nâng cột cờ trên tàu và căng lá cờ Tổ quốc. Hình ảnh đó giống như ngư dân làm lễ kéo cờ, chào cờ trong ngày đầu xuân mới.
Theo lệ, những chiếc tàu nối đuôi nhau trong lễ xuất hành đầu xuân là tàu đánh bắt đạt sản lượng và được làng chài tiến cử tham gia lễ mở biển để lấy hên cho vạn chài trong ngày đầu xuân. Còn hàng ngàn chiếc tàu còn lại thì xếp thành 2 hàng dài ở cửa biển. Mỗi tàu đều được chà rửa sạch sẽ, cắm hoa trên mũi tàu. Mũi tàu là nơi ngư dân xem như bàn thờ thường đặt một chậu hoa vạn thọ.
Phá lệ kiêng cữ
Sáng mùng 1 Tết tại cửa biển Sa Kỳ (Quảng Ngãi), những nhà máy đá đã nổ máy chạy đầu năm để kịp cung cấp đá cho đoàn tàu đang neo tại bến. Các lao công tại bến, cho biết, “Chưa năm nào ngư dân tính ra khơi sớm như năm nay. Vì vậy sáng mùng 2 Tết là đã bắt đầu xuống tàu làm việc, đưa đá xuống tàu”. Anh Bùi Thảo cho biết, bình thường được tính công 2.500 đồng/cây đá, còn ngày Tết thì được tính 1 thành 2. Theo anh, đó là cái nghiệp nên nghỉ Tết lao động cũng có niềm vui.
Trong ngày xuân, cảng Sa Kỳ có khoảng 3.000 tàu cá neo đậu, ước tính khoảng 25.000 cây đá lạnh sẽ được xuất bán trong ngày đầu xuân. Ngư dân Nguyễn Hiền cho biết, vì lo chuyện xếp hàng khá lâu, nên anh và các chủ tàu đều mở hầm vào ngày mùng 2 Tết để mua 400 cây đá lạnh.
Ngư dân Bùi Hoa, thuyền trưởng tàu cá QNg 90558, cho biết, mùa lưới chuồn ở Hoàng Sa bắt đầu từ tháng Chạp. Hiện nay ngư dân đã đi được 2 phiên. Sản lượng cá rất thấp, nhưng nhờ được giá cao nên bà con vẫn kiếm được bữa cơm ngon trong ngày Tết.
