"Vũ khí, vũ khí và vũ khí"
Ngay từ khi Nga bắt đầu thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nói: “Tôi cần đạn dược, không cần đi nhờ xe (sơ tán ông ra nước ngoài)". Tuần trước, Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba nói với các nhà lãnh đạo NATO ở Brussels rằng ông có chương trình bộ ba - “vũ khí, vũ khí và vũ khí”.
Nhưng ở Mỹ và châu Âu, các cuộc thảo luận hiện nay về loại vũ khí nào sẽ được gửi tới Ukraine khác xa so với sáu tuần trước. Đây là thời điểm quan trọng của cuộc chiến, và khi chiến trường thay đổi, các loại vũ khí mà lực lượng Ukraine cần cũng thay đổi.
Không còn lo sợ rằng thủ đô Kiev của Ukraine có thể thất thủ trong vòng vài ngày tới. Các lực lượng Nga đang định vị lại cuộc chiến ở miền đông Ukraine - điều mà nhiều người dự đoán sẽ là cuộc đối đầu toàn diện trên địa hình nông thôn bằng phẳng, rộng lớn, giữa bộ binh, thiết giáp và pháo binh, theo kiểu giao tranh chưa từng thấy trong nhiều thế hệ qua.
Hôm 9/4, Thủ tướng Anh Boris Johnson có chuyến thăm bất ngờ tới Kiev để gặp Tổng thống Zelensky. Thông điệp chính của ông là về vũ khí - Anh sẽ cung cấp thêm 120 xe bọc thép, ngoài các hệ thống tên lửa chống hạm để hỗ trợ Ukraine ở Biển Đen.
Giai đoạn tiếp theo của cuộc chiến ở Ukraine có thể “kéo dài” - “tính bằng tháng hoặc lâu hơn”, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan, mới đây nhận định tại một cuộc họp báo của Nhà Trắng.
 |
Quân nhân Ukraine nghiên cứu Carl-Gustaf M4, súng chống tăng do Thụy Điển sản xuất, trong một khóa huấn luyện ngày 7/4 gần thành phố Kharkiv của Ukraine. Ảnh: AP. |
Ông Kuleba nói với các ngoại trưởng NATO hồi đầu tuần này rằng, xung đột Nga-Ukraine có thể giống điểm gì đó ở Thế chiến hai, với hai quân đội lớn đối đầu nhau.
“Để giành chiến thắng trong một cuộc chiến như vậy, chúng tôi cần sự giúp đỡ khác với những gì chúng tôi đã nhận được trước đây. Chúng tôi muốn giải phóng các vùng bị chiếm đóng càng sớm càng tốt. Để làm được điều này, chúng tôi cần vũ khí loại khác”, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov tuyên bố trong một video phát hôm 7/4.
Trong những ngày đầu giao tranh, các nước NATO lo ngại rằng vũ khí mà họ cung cấp cho Ukraine có thể bị quân Nga nhanh chóng chiếm đoạt, hoặc binh sĩ Ukraine không có thời gian huấn luyện để sử dụng khí tài mới một cách hiệu quả, hoặc việc chuyển vũ khí tấn công cho Ukraine sẽ leo thang xung đột, khiến Tổng thống Nga Vladimir Putin phẫn nộ, có thể dùng đến vũ khí hạt nhân.
Vũ khí cho đi dễ hơn lấy lại. Nhưng giờ đây những lo ngại đó đã bắt đầu giảm bớt. Một số nước NATO đang chuẩn bị cung cấp cho Ukraine những vũ khí sát thương hơn, tinh vi hơn, tầm xa và được bọc thép.
Câu hỏi đặt ra là liệu vũ khí hạng nặng có đến tay Ukraine nhanh như các quan chức Ukraine muốn để ngăn bước tiến rồi đẩy lùi các lực lượng Nga hay không?
Ukraine cần xe tăng, máy bay chiến đấu, hệ thống phòng không
Kể từ khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine ngày 24/2, các chính phủ phương Tây đã cung cấp cho Ukraine số vũ khí trị giá hàng tỷ đô la, bao gồm hàng nghìn hệ thống tên lửa vác vai dễ sử dụng, được chứng minh là đặc biệt nguy hiểm. Các nhóm nhỏ biệt kích của Ukraine đã dùng tên lửa loại này để làm chậm, dừng lại và sau đó đảo ngược cuộc tấn công của quân Nga vào Kiev.
Theo các nhà phân tích quân sự, những bệ phóng “bắn rồi bỏ chạy” này mang tính quyết định. “Chúng tôi biết rằng hỗ trợ quân sự đang có tác động quan trọng đối với cuộc xung đột này”, ông Sullivan nói hôm 4/4. Ông nhấn mạnh đến các loại tên lửa phòng không vác vai Stinger do Mỹ sản xuất và tên lửa chống tăng Javelin đã được vận chuyển tới Ukraine.
Giờ đây, khi cuộc chiến tranh xoay trục sang phía đông, số lượng và chủng loại vũ khí do Mỹ và châu Âu cung cấp một lần nữa sẽ trở nên quan trọng đối với Ukraine. Lực lượng của nước này cần phải nhanh chóng tái thiết, để thay thế các thiết bị bị mất trong sáu tuần chiến đấu và cung cấp cho các đơn vị dự bị mà quân đội Ukraine đang cố gắng đưa vào thực địa. Họ cũng cần chuẩn bị cho một loại hình chiến sự mới, với mục đích cuối cùng là không chỉ bảo vệ các thành phố mà còn đánh bật lực lượng Nga.
Ông Michael Kofman, giám đốc chương trình nghiên cứu thuộc Chương trình Nghiên cứu Nga tại CNA, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Mỹ, nhận định: “Chỉ mỗi tên lửa chống tăng sẽ không đủ”. Ông Kofman ước tính, Ukraine cần hàng trăm phương tiện chiến đấu bọc thép, bao gồm xe tăng và một lượng lớn đạn dược.
 |
Pháo tự hành treo cờ Ukraine đi qua một trạm kiểm soát ở quận Obolon của Kiev ngày 28/2. Ảnh: The Washington Post. |
Bộ trưởng Quốc phòng Reznikov nói rằng, Ukraine còn cần các hệ thống phòng không và máy bay chiến đấu để bảo vệ người dân và binh sĩ Ukraine khỏi tên lửa, các cuộc không kích; cần pháo tầm xa để giữ lực lượng Nga ở khoảng cách xa; xe tăng và xe bọc thép để xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Nga và giải phóng các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng; và cần tên lửa chống hạm để đánh trả cuộc bao vây của hải quân Nga và chặn các cảng trên Biển Đen.
Các chính phủ phương Tây do dự, miễn cưỡng trong việc gửi các loại vũ khí hạng nặng như vậy. Cộng hòa Séc đã trở thành quốc gia NATO đầu tiên quyết định gửi xe tăng cho Ukraine, một quan chức cấp cao của nước này xác nhận với The Washington Post hôm 9/4.
Ông William Alberque, giám đốc chiến lược, công nghệ và kiểm soát vũ khí tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (trụ sở ở Mỹ), nói: “Hy vọng rằng điều đó sẽ bắt đầu một cuộc đua xem ai có thể cung cấp nhiều hơn”.
Ông Margiris Abukevicius, Thứ trưởng Quốc phòng Lithuania, người có mặt ở Washington hồi tuần trước để thảo luận về hợp tác quân sự với Mỹ, nói: “Thật khó để trở thành nước đầu tiên (gửi xe tăng), nhưng khi đã có người tiên phong mở lối thì mọi chuyện lại dễ dàng hơn rất nhiều”.
Mỹ, Anh, Trung Âu cam kết sẽ cung cấp vũ khí tân tiến
Trong những tuần đầu của cuộc chiến, những người ủng hộ Ukraine chủ yếu tập trung vào việc cung cấp vũ khí mà các lực lượng Ukraine đã biết cách sử dụng hoặc có thể được triển khai với sự huấn luyện tối thiểu. Ví dụ, lính Ukraine có thể học cách bắn tên lửa chống tăng Javelin bằng cách xem một đoạn video ngắn. Và một số nước ở Trung và Đông Âu có thể chia sẻ kho dự trữ thiết bị quân sự do Liên Xô rồi sau này là Nga sản xuất để dễ bề tích hợp với kho hiện có của Ukraine.
 |
Các thành viên Ukraine của Tiểu đoàn Azov tập trận bắn đạn thật tại một địa điểm huấn luyện ở Kive ngày 24/3. Ảnh: The Washington Post. |
Nhưng các quan chức quốc phòng châu Âu nói với Washington Post rằng, suy nghĩ của họ về số lượng và chủng loại vũ khí mà họ sẵn sàng gửi cho Ukraine đã thay đổi, khi mà các lực lượng Ukraine đã thể hiện khả năng chiến đấu và đã tự bố trí được thời gian để huấn luyện sử dụng các loại khí tài phức tạp hơn do phương Tây sản xuất.
Ban đầu, “chúng tôi chỉ cung cấp vũ khí nếu chúng tôi biết rằng người Ukraine có thể vận hành chúng ngay từ giây phút đầu tiên. Giờ đây, chúng tôi thấy họ có thể vận hành các loại thiết bị tiên tiến hơn và sẵn sàng đầu tư thời gian để giúp họ sử dụng nó”, ông Abukevicius, Thứ trưởng Quốc phòng Lithuania, nói.
Tại các cuộc họp của NATO ở Brussels vào tuần trước, trọng tâm là việc trang bị cho lực lượng Ukraine các hệ thống vũ khí tiên tiến hơn càng nhanh càng tốt. Một quan chức phương Tây có mặt tại các phiên họp của NATO nói: “Các nước cho biết họ sẵn sàng tiến xa hơn, bởi vì chúng tôi nhận ra rằng đây là một cuộc tấn công mới, lực lượng Nga tập trung hơn và Ukraine sẽ yêu cầu vũ khí tiên tiến hơn”.
Thủ tướng Anh hôm 9/4 cho biết, nước ông sẽ cung cấp cho Ukraine 120 xe chở quân bọc thép hạng nặng có tên là Mastiff, và quân đội Anh sẽ giúp huấn luyện Ukraine trong hoạt động của họ. Anh cũng sẽ lần đầu tiên cung cấp vũ khí chống hạm.
Tổng thống Ukraine hoan nghênh “sự hỗ trợ đáng kể và mang tính quyết định” của Anh và kêu gọi các đồng minh khác tiếp tục gây áp lực lên Nga. Theo ông Sullivan, gói hỗ trợ mới nhất của Mỹ bao gồm các hệ thống tên lửa dẫn đường bằng laser, máy bay không người lái Puma và xe bọc thép đa năng cơ động cao.
Ông Sullivan cho biết sắp có thêm các lô vũ khí từ Mỹ và hứa hẹn rằng các loại vũ khí tiên tiến được chuyển tới Ukraine sẽ là “phi thường” và “chưa từng có”, dù ông từ chối cung cấp chi tiết cụ thể.
Đối với xe tăng và hệ thống phòng không, trọng tâm vẫn là các hệ thống cũ hơn. Trung Âu lưu giữ các kho chứa xe tăng cũ thời Liên Xô và hậu Xô Viết - những chiếc T-72, thậm chí cả những chiếc T-64 trước đó.
 |
Các lực lượng Ukraine biết cách lái và sửa chữa những chiếc xe tăng đời cũ như T-72. Trong ảnh: một chiếc xe tăng T-72B3M tại Diễn đàn Kỹ thuật và Quân sự Quốc tế Army 2021 ở Nga ngày 26/8/2021. Ảnh: TASS. |
Ông William Alberque (Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế) nói rằng, các lực lượng Ukraine biết cách lái và sửa chữa những chiếc xe tăng đời cũ. Trong một số trường hợp, Nhà Trắng đã đồng ý gửi thiết bị mới đến các nước Trung Âu nếu các nước này chuyển giao thiết bị cũ của họ cho Ukraine.
Những tuần gần đây, nhiều quan chức quốc phòng Trung Âu tới Washington để tìm kiếm sự đảm bảo rằng Mỹ sẽ nhanh chóng trang bị cho họ những vũ khí, khí tài hiện đại hơn. Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 8/4 tuyên bố, Mỹ sẽ bố trí lại hệ thống tên lửa Patriot cho Slovakia, sau khi quốc gia này gửi một hệ thống phòng không S-300 tới Ukraine.
Phương Tây gửi vũ khí sẽ khiến xung đột leo thang?
Cuộc tranh luận về vũ khí đã phát triển cùng với xung đột, mặc dù vẫn có sự chia rẽ về khả năng NATO dính dáng quá sâu vào cuộc chiến Nga-Ukraine. Các chính phủ phương Tây từng tranh luận về việc vũ khí được gửi đến Ukraine là loại “phòng thủ” hay “tấn công”, liệu cuộc chiến có leo thang hay không.
Tại cuộc họp của NATO ở Brussels tuần trước, sự khác biệt giữa vũ khí tấn công và vũ khí phòng thủ dường như đã không còn. “Đây là về việc bảo vệ lãnh thổ Ukraine, do đó họ cần tất cả các loại thiết bị mà chúng tôi có thể cung cấp”, một quan chức NATO nói với Washington Post.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg cho biết: “Tôi đã kêu gọi các đồng minh hỗ trợ thêm nhiều loại hệ thống khác nhau, cả vũ khí hạng nhẹ và vũ khí hạng nặng”. Nhưng vẫn có sự cảnh giác giữa các đồng minh phương Tây.
 |
Anh sẽ cung cấp cho Ukraine 120 xe chở quân bọc thép hạng nặng Mastiff. Ảnh: Defense Blog. |
Nga đã cảnh báo rằng họ sẽ coi các chuyến hàng vũ khí đến Ukraine từ các nước NATO là “mục tiêu hợp pháp” cho các hành động quân sự, có khả năng gây ra các cuộc đối đầu trực tiếp hơn giữa Nga và NATO.
Ngoài ra, việc cung cấp cho Ukraine các loại pháo tầm xa sẽ dẫn đến nguy cơ xung đột tràn qua biên giới.
Đức, quốc gia bị chỉ trích vì hồi tháng 1 đề nghị gửi 5.000 mũ sắt cho lính Ukraine, đã chấp nhận việc viện trợ vũ khí sát thương, dù không muốn thấy vũ khí tấn công hạng nặng được gửi đến Ukraine. Các nước NATO cũng nhất trí rằng họ sẽ không gửi máy bay chiến đấu cho lực lượng không quân Ukraine.
Nhưng những người ủng hộ việc tăng cường trang bị vũ khí cho Ukraine hơn nói rằng, nếu Kiev không giành chiến thắng bây giờ, trận chiến tiếp theo sẽ là với NATO. “Ban đầu, chúng tôi cung cấp vũ khí để duy trì cuộc chiến của họ. Bây giờ chúng tôi đang cung cấp vũ khí để tiến lên và giành chiến thắng”, ông Abukevicius, Thứ trưởng Quốc phòng Lithuania, nói.
 |
Mỹ thông báo sắp gửi máy bay không người lái Puma cho Ukraine. Trong ảnh: Lính Mỹ phóng máy bay không người lái RQ-20 Puma bằng tay. Ảnh: US Army. |
Bao lâu thì vũ khí đến được Ukraine?
Ông Ben Hodges, người từng chỉ huy quân đội Mỹ ở châu Âu dưới thời Tổng thống Barack Obama và Tổng thống Donald Trump, cho rằng, có một cơ hội hẹp để trang bị cho các lực lượng Ukraine khi cuộc chiến bước sang giai đoạn mới. Ông nói: “Ba tuần tới là rất quan trọng, và sẽ xác định xem liệu Ukraine có thể phá vỡ lực lượng Nga hay không, hoặc chiến cuộc sẽ kéo dài nhiều tháng, có thể là nhiều năm ”.
Ukraine đã bày tỏ sự thất vọng với tốc độ chuyển giao vũ khí. Ông Reznikov, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, cảnh báo hồi tuần trước rằng “việc trì hoãn cung cấp vũ khí dẫn đến cái chết của con cái chúng tôi, dẫn đến sự suy kiệt của đất nước chúng tôi”.
Phóng viên Washington Post giải thích những khó khăn khi quyết định gửi loại vũ khí nào cho Ukraine. Video: The Washington Post.
