Các chuyên gia của Viện Lowy (Úc) nhận định, cuộc diễu binh quy mô lớn của Trung Quốc hôm 3/9 không chỉ là sự hoài niệm về quá khứ, mà còn là sự cảnh báo với thế giới về tham vọng tương lai của nước này. Lễ kỷ niệm 70 năm chiến thắng phát xít dường như là một thắng lợi cá nhân đối với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Đồng thời là cuộc thao diễn đầy ý đồ, phát đi thông điệp rằng, Trung Quốc theo đuổi đường lối hòa bình bằng cách thiết lập trật tự châu Á an toàn cho riêng mình; những sự can thiệp từ bên ngoài đều không được hoan nghênh, các chuyên gia Úc nhận định.
Thông điệp răn đe đã được gửi đến Mỹ. Nhiều loại tên lửa mới được Bắc Kinh trình làng tại lễ duyệt binh hoành tráng, nhấn mạnh mối nguy hiểm đối với lực lượng hải quân Mỹ. Trước buổi sáng diễn ra lễ diễu binh, một nhóm chiến hạm Trung Quốc đã tiến vào vùng biển Alaska.
Theo các chuyên gia Úc, nếu như Mỹ là mục tiêu của cuộc diễu binh thì Nhật Bản là đối tượng nhắm tới. Lễ kỷ niệm ngày càng trở thành dịp để kích động chủ nghĩa dân tộc, cả Trung Quốc và Nhật Bản đã thất bại trong việc thực lòng hòa giải. Tokyo ngày càng bất an về việc Bắc Kinh cố gợi lại quá khứ. Tokyo hiện hết sức lo ngại về tương lai. Chuyên gia về Nhật Bản Sheila Smith nhận xét, giới tinh hoa Nhật Bản phải đối mặt tình trạng mất niềm tin vào khả năng giải quyết vấn đề với Trung Quốc.
Tất cả những lựa chọn trước đây của Tokyo đều đang bị Bắc Kinh thách thức: dựa vào các thiết chế kinh tế và chính trị quốc tế để giải quyết tranh chấp, cam kết duy trì một trật tự kinh tế toàn cầu cởi mở, tự do và quan hệ đồng minh với Mỹ. “Càng ngày Nhật Bản càng thấy Trung Quốc thách thức không chỉ Nhật Bản mà cả trật tự toàn cầu mà Tokyo xem đó là nền tảng giúp họ thành công thời hậu chiến”, Smith nói.
Tam giác chiến lược
Không chỉ Mỹ hay Nhật Bản lo ngại. Tổng thống Nga Vladimir Putin là khách mời tại lễ duyệt binh, nhưng câu hỏi mà người Nga không thể lờ đi là tại sao lãnh đạo của họ lại chấp nhận “giao” chiến thắng phát xít cho Trung Quốc. Chuyên gia Nga Bobo Lo từng cảnh báo, quan niệm một thế giới đa cực mới mà Nga đứng ngang bằng với Mỹ và Trung Quốc có vẻ là ảo tưởng. Nga vẫn ám ảnh bởi nỗi sợ hãi bị gạt sang một bên trong cuộc cạnh tranh tam giác chiến lược diễn ra những năm 1980.
Một nhà quan sát về Nga, ông Walter Laquer, cho rằng, Nga đang mạnh nhất kể từ sau khi Liên Xô tan rã. Nhưng ông dẫn nhận định của nhà trí thức Nga Sergey Karaganov rằng, Nga đang ở thế yếu. “Có vẻ Nga đang cố gắng thay đổi tập trung cạnh tranh với phương Tây từ sức mạnh mềm, kinh tế cho tới quyền lực cứng, ý chí chính trị… Nhưng chiến lược này khiến Nga ở thế yếu trong quan hệ với Trung Quốc”, ông Karaganov nhận định. Theo Karaganov, Trung Quốc đang nổi lên và ngày càng tự tin, trong khi Nhật Bản suy yếu và bất an.
Quan hệ Mỹ-Trung được chú ý nhất bởi Bắc Kinh tin rằng, việc họ ở vị thế siêu cường là không thể đảo ngược. Vì thế, sự tự vệ, cạnh tranh lẫn nhau có thể dẫn tới quan hệ Mỹ-Trung ổn định hoặc bất ổn. Theo Viện Lowy, Trung Quốc là một phiên bản lai giữa mô hình Nga và Nhật Bản, một đảng lãnh đạo nhà nước siêu tập trung quyền lực dựa trên một nền kinh tế dựa vào đầu tư, tín dụng và xuất khẩu.
CSIS: Trung Quốc đang lắp đặt vũ khí trên đảo nhân tạo
Mặc dù hồi tháng 8 đã tuyên bố ngừng bồi lấp ở biển Đông, nhưng Bắc Kinh vẫn đang tiếp tục đẩy mạnh xây đảo nhân tạo và lắp đặt thiết bị quân sự. Washington Post dẫn tin từ Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược Mỹ (CSIS) nói rằng, Trung Quốc vẫn đang ồ ạt xây dựng quy mô lớn tại quần đảo Trường Sa, bao gồm một đường băng mới. Một khi hoạt động, các sân bay này sẽ cho phép Trung Quốc kiểm soát không phận khu vực. Trên các đảo nhân tạo, ngoài đường băng, Trung Quốc còn đang lắp đặt vũ khí phòng không và bố trí nhiều tàu hải quân, Phó chủ tịch CSIS Michael Green nói.
