Ông Wu Xinbo, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Hoa Kỳ tại ĐH Phúc Đán, cho rằng chính quyền Donald Trump có thể sẽ tiếp tục đối đầu với Trung Quốc trong các vấn đề chính trị, ngoại giao và kinh tế, bao gồm khả năng dán nhãn cho việc Trung Quốc đàn áp người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương là “diệt chủng”, trừng phạt thêm các công ty Trung Quốc hay tiếp tục hỗ trợ Đài Loan.
“Ông Trump đổ lỗi cho Trung Quốc gây ra đại dịch COVID-19 và khiến ông ấy thua trong cuộc bầu cử này. Những người khác như Ngoại trưởng Mike Pompeo và Cố vấn thương mại Nhà Trắng Peter Navarro cũng sẽ dùng cơ hội cuối cùng để phá quan hệ Mỹ - Trung”, ông Wu nói.
Mấy tháng trước khi diễn ra bầu cử Mỹ, nhiều chuyên gia Trung Quốc đã bày tỏ lo ngại về chiến thuật chống Trung Quốc của ông Trump báo hiệu một giai đoạn nguy hiểm trong quan hệ hai nước, và căng thẳng có thể lên đỉnh điểm nếu ông Trump không tái đắc cử.
Hai điểm nóng tiềm năng là Biển Đông và Đài Loan. Trong năm nay, hai bên nhiều lần chỉ trích nhau gay gắt về chuyện Mỹ đưa tàu sân bay và máy bay giám sát ra biển Đông và Bắc Kinh tăng cường tập trận nhằm vào Đài Loan.
Liu Yawei, giám đốc chương trình tại Trung tâm Carter Trung Quốc, gần đây nói rằng quan hệ Mỹ - Trung có thể bước vào “giai đoạn bất ổn nhất” trong thời gian từ ngày bầu cử 3/11 đến ngày tuyên thệ 20/1, và kêu gọi hai bên kiềm chế trên biển Đông và khu vực Đài Loan.
Giới chức Đài Loan cho biết quân đội đại lục thực hiện 1.735 cuộc tập trận trên không và 1.032 diễn tập trên biển từ đầu năm đến nay.
Quan chức phụ trách quốc phòng Đài Loan, ông Yen Te-fa, cảnh báo rằng Bắc Kinh có thể gia tăng triển khai lực lượng nhằm vào hòn đảo này trong thời gian bầu cử Mỹ. Ông Su Chi, cựu giám đốc cơ quan tình báo Đài Loan, cho rằng tình hình có thể trở nên nghiêm trọng sau khi có kết quả bầu cử tổng thống Mỹ.
Trước khi cuộc bầu cử diễn ra, Washington phê chuẩn 3 thương vụ bán vũ khí cho Đài Bắc, Bắc Kinh đe doạ đáp trả, làm dấy lên lo ngại rằng mâu thuẫn có thể vượt tầm kiểm soát.
Tuy nhiên, GS Shi Yinhong, chuyên gia về Mỹ tại ĐH Nhân dân Trung Quốc, cho rằng ông Trump tập trung vào bầu cử nên ít có khả năng xảy ra khủng hoảng lớn.
“Chính quyền Trump có thể tiếp tục chơi bài siêu cứng rắn với Trung Quốc, nhưng vì ông ấy tập trung chủ yếu vào cuộc chiến bầu cử nên khó có khả năng có bước đi bất ngờ để gây xung đột lớn’, GS Shi nói.
Lãnh đạo quân đội Mỹ - Trung chuyện qua điện thoại vào cuối tháng 8 và 1 tuần trước khi diễn ra bầu cử tổng thống. Hai bên đồng ý duy trì các kênh trao đổi định kỳ.
Sau khi có thông tin lực lượng Mỹ khi thực hiện cuộc tập trận đã mặc đồng phục có phù hiệu in hình chiếc máy bay MQ-9 Reaper trên nền hình bản đồ Trung Quốc hồi tháng 9, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper nói rằng Mỹ không có kế hoạch tấn công các đảo nhân tạo mà Trung Quốc chiếm trên Biển Đông, Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho biết.
Lu Xiang, một chuyên gia về Mỹ tại Viện Khoa học xã hội Trung Quốc, nói rằng khi tình hình ở Mỹ đã sáng tỏ, Trung Quốc sẽ tìm cách nối lại các kênh liên lạc cấp cao với chính quyền mới.
“Ông Biden coi Trung Quốc là đối thủ cạnh tranh lớn nhất của Mỹ, nên vẫn còn dư địa để hợp tác và tạo cơ hội cho hai bên ngồi xuống bàn, nêu quan ngại, đàm phán bất kỳ điều chỉnh nào đối với các quy tắc quốc tế và tìm cách giải quyết xung đột”, ông Lu nói.
Còn ông Pang Zhongying, một giáo sư về quan hệ quốc tế tại ĐH Đại dương Thanh Đảo, cho rằng nếu ông Biden được xác nhận chiến thắng, quyền lực của ông Trump sẽ bị giảm bớt trong thời gian cuối, nhưng điều đó khôg có nghĩa là không có những gập ghềnh trong quan hệ Mỹ - Trung trong 2 tháng tới.
“Vì ông Trump có thể mang những bức xúc về bầu cử của Mỹ ra toà nên Trung Quốc khó thiết lập các kênh liên lạc với nhóm của ông Biden trước khi vấn đề được giải quyết”, ông Pang nói.
“Làm theo cách rõ ràng và dồn dập sẽ bị đánh giá là Trung Quốc đang về phe Biden, điều đó có thể nhạy cảm”, ông Pang nhận định.
Zhu Feng, giám đốc Viện Nghiên cứu quốc tế tại ĐH Nam Kinh, cho rằng Trung Quốc nên kiềm chế. “Trung Quốc cần tỉnh táo để không tạo cơ hội cho ông Trump làm những việc cực đoan”, ông Zhu nói.
