Trộm sâm bị xử theo luật làng

Vào vùng sâm Ngọc Linh lớn nhất thế giới - Kỳ 2:

Trộm sâm bị xử theo luật làng

> Sâm giữa đại ngàn

Những cặp mắt cảnh giác

Trồng sâm đã khó, bảo vệ, tránh thất thoát càng là một kỳ công đòi hỏi nguồn nhân lực hết sức khắt khe. Trước khi quyết định chọn vùng đất để đổ tâm sức và hàng trăm tỷ đồng vào đây cho có vùng sâm như hôm nay, Trần Hoàn - Tổng Giám đốc Cty CP Sâm Ngọc Linh Kom Tum - bảo tiêu chí hàng đầu là đội ngũ thay anh quản lý, bảo vệ vùng sâm và những công nhân làm việc ở đây phải trong sạch.

A Sỹ năm nay 39 tuổi, đã có 2 nhiệm kỳ làm Chủ tịch UBND xã và một nhiệm kỳ Bí thư Đảng ủy xã Tê Xăng. Sỹ giúp công ty tuyển chọn những người tin cậy từ 3 xã Ngọc Lây, Măng Ri, Tê Xăng trồng sâm giúp Hoàn. Chính vùng đất này là An toàn khu của Tỉnh ủy Kon Tum trước năm 1975.

Chúng tôi đi thăm vườn sâm, mỗi bước đi đều có người dẫn đường. Mỗi vùng 5-10 ha lại có một trạm quản lý bảo vệ được các nhân viên túc trực canh gác 24/24. Mặc dù biết khách do chủ vườn sâm đưa tới, song mỗi hành động dù nhỏ của chúng tôi đều được các cặp mắt bảo vệ dán chặt. Vài người tỏ ra khó chịu, song chúng tôi tự giải thích với nhau rằng nhiệm vụ của họ phải thế.

Anh Hoàn cho biết, vùng sâm chuyển về đây gần chục năm nay, ngay cả khi trồng lấy giống là củ sâm, mặc dù lao động cực nhọc, mệt mỏi nhưng không ai tơ hào một đốt sâm nào. Lòng tự trọng của đồng bào rất cao, tính gian giảo, trộm cắp không hề có. Những việc làm ấy, nếu bị dân làng phát hiện sẽ đưa vào luật làng để xử lý, thậm chí đuổi luôn kẻ trộm cắp ấy ra khỏi cộng đồng. Đó là tủi hổ lớn nhất cho bản thân và gia đình.

Vùng sâm Ngọc Linh do Hoàn khởi xướng và đầu tư thành công nhờ anh tạo được niềm tin cho người dân Xê Đăng. Những người lạ sẽ nhanh chóng bị phát hiện nếu vào rừng mà không có ý kiến của lãnh đạo xã. Đồng bào ở đây vẫn có truyền thống dùng cung tên, chông tẩm thuốc độc, người không may vướng phải và không được người dân dùng thuốc giải kịp thì tính mệnh khó giữ. Ngay một vết chân thú mới người dân cũng phát hiện ra.

Từ nhóm 3 người ban đầu lên đây chọn đất là A Niêm, A Hiêm, A Zin, đến nay đã có hơn 100 nhân công thường xuyên có mặt quản lý bảo vệ, chăm sóc sâm. Số lượng nhân công tăng đáng kể vào mùa làm đất, trồng trọt. Anh Hoàn cho biết, năm tới dự kiến trồng khoảng 30-50 ha, diện tích trồng sâm sẽ tăng dần bởi đến nay công ty hoàn toàn chủ động về nguồn giống. Mỗi năm sản xuất hàng chục triệu cây giống.

Ông Trần Hoàn - Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Cty CP Sâm Ngọc Linh.

Giữ rừng mới trồng được sâm

Nhiều năm sống ở Tây Nguyên, chúng tôi thấu hiểu những cánh rừng nguyên sinh rỗng ruột là thế nào... Bây giờ, lên rừng Tây Nguyên tìm ra cây gió bầu khả năng có trầm, cây huỳnh đàn, trắc, cẩm lai... có lẽ phải chảy máu mắt!

Sâm Ngọc Linh sinh trưởng ở những cánh rừng độ che phủ lớn, độ ẩm cao nên công tác bảo vệ rừng được quan tâm hàng đầu. Ngoài việc bảo vệ vùng canh tác, Trần Hoàn yêu cầu anh em rào giậu vùng đệm cách đó cả cây số tránh để người dân chặt cây, phát nương làm rẫy khiến độ ẩm rừng thay đổi. Hoàn thường xuyên cho người phát quang các loài dây leo, khiến cây không bị tích nước trĩu nặng làm gẫy cành, ngọn.

Đi vài ba giờ quanh vùng trồng sâm, leo non, lội dốc, thế mà mọi người đều hào hứng và cảm giác như bầu phổi hít thở nhẹ nhàng hơn. Tháng năm là cao điểm của nắng nóng ở Tây Nguyên nhưng khí hậu ở đây mát lạnh giữa trưa hè và làm giấc ngủ đêm thật sâu.

Chủ hàng trăm hecta sâm Ngọc Linh cho biết, vừa qua, doanh nghiệp thuê người khảo sát, đánh giá thực trạng vùng sinh trưởng sâm Ngọc Linh quanh khu vực này. Kết quả khảo sát cho thấy, có gần 5.000 ha rừng đủ điều kiện trồng sâm Ngọc Linh, trong đó diện tích đậm đặc trồng được sâm khoảng 3.000 ha. Cty CP Sâm Ngọc Linh Kom Tum sẽ nhận trách nhiệm quản lý bảo vệ 5.000 ha rừng này mà không lấy một đồng nào của Nhà nước. Các anh sẽ giao lại cho dân chăm sóc bảo vệ và trả tiền công cho họ. Mục tiêu của doanh nghiệp là nuôi người dân gắn bó với rừng, bảo vệ được rừng để phát triển nguồn gien quý của Việt Nam bởi công dụng, giá trị của sâm Ngọc Linh đã được các nhà khoa học kiểm chứng.

Phó Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum ông Đào Xuân Quý và Thiếu tướng Lê Duy Hải -GĐ Công an Kon Tum xem củ sâm Ngọc Linh do doanh nghiệp trồng.

10 năm, mỗi người thu 1 tỷ

Trong lúc các nhà khoa học phát hiện lượng saponin trong sâm Ngọc Linh hơn hẳn sâm Hàn Quốc, thông tin sâm Ngọc Linh có nguy cơ tuyệt chủng khiến những người quan tâm sâm lo lắng. Với giá sâm Ngọc Linh tươi trên thị trường có lúc lên đến cả trăm triệu đồng/kg, bình thường 50-60 triệu đồng/kg, một người dân ở rừng đi tìm suốt 6 tháng ròng khi cây sâm thức dậy, chỉ cần được 1kg củ, là đủ nuôi sống gia đình họ cả năm. Củ sâm như ngón tay út có giá không dưới 1 triệu đồng. Vì thế, nguồn sâm Ngọc Linh trong tự nhiên vài năm qua gần như không còn.

Theo tính toán của những người trồng sâm, nếu mỗi hecta trồng sau 10 năm thu hoạch, giá bán chỉ cần 30-40 triệu đồng/kg, thì mỗi hecta sâm thu được không dưới 30 tỷ đồng. Sắp tới, doanh nghiệp có kế hoạch liên kết với cộng đồng dân cư 6 xã ở 2 huyện Tu Mơ Rông và Đăk Glei, phát giống miễn phí cho họ, tổ chức để các cộng đồng làng trồng sâm và ăn chia với doanh nghiệp.

Trần Hoàn hồ hởi với dự định: Doanh nghiệp cung ứng giống, trả tiền công, quản lý quy trình kỹ thuật, người dân bỏ công ra làm đến khi thu hoạch sẽ ăn chia thành quả. Doanh nghiệp đảm bảo trả lương để nuôi sống gia đình người dân bản địa trong 10 năm đầu tư, cộng đồng dân cư quản lý chăm sóc nguồn tài sản này. Có như vậy sẽ xóa đói giảm nghèo hướng tới làm giàu cho người dân ở đây.

Ông Đào Xuân Quý, Phó Bí thư Tỉnh ủy Kon Tum, trưởng đoàn khảo sát của lãnh đạo tỉnh đến vùng sâm 100 ha, cho biết: Sau chuyến đi, ông sẽ báo cáo Ban thường vụ Tỉnh ủy để khuyến khích người dân liên doanh, liên kết với doanh nghiệp phát triển sâm. Nếu mỗi người chăm sóc 1ha sâm, sau 10 năm ăn chia, ít ra cũng được 1 tỷ đồng/người, trong khi đó chi phí ăn uống đã có doanh nghiệp lo.

Anh Trần Hoàn cho biết: Sắp tới sẽ mời các nhà khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu để chiết xuất tinh sâm chế biến thành sản phẩm hàng hóa xuất khẩu. Khi đưa sâm Ngọc Linh vào thu hoạch, ngoài việc bán nguyên liệu thô, doanh nghiệp hướng đến chế biến nhiều sản phẩm xuất khẩu. Cây sâm Ngọc Linh phát triển sẽ là tiền đề cho các huyện miền núi nghèo có được loại cây hàng hóa chủ lực mạnh nhằm xóa đói giảm nghèo và hướng đến làm giàu từ nghề rừng.