Ông Ngô Minh viết: “Chính Nguyễn Du đã thi đậu ra làm quan thời vua Tự Đức”. Nguyễn Du sinh 1765, mất năm 1820, cũng là năm Minh Mạng lên ngôi, vua thứ 2 của đời nhà Nguyễn. Tự Đức lên ngôi vua năm 1848 khi mới 19 tuổi. Như vậy khi Nguyễn Du mất thì Tự Đức chưa sinh. Vậy làm sao có thể: Nguyễn Du làm quan thời vua Tự Đức?
Trong bài ký Ngô Minh tỏ ra rất trân trọng tài thơ Tú Xương như Nguyễn Công Hoan từng gọi cụ Tú là “Thần thơ thánh chữ”. Điều này là hiển nhiên. Nhưng nếu thật yêu thơ cũng cần phải hiểu thân thế và sự nghiệp nhà thơ. Ngô Minh viết về sự kiện mất nhà của cụ Tú.
“Tú Xương mất nhà là do con một người bạn lớn lên Nam Định học, nhưng ăn chơi cờ bạc, nợ nần, mới đến năn nỉ cụ Tú cho mượn văn tự nhà đất để vay tiền trả nợ. Vì là con người bạn thơ làm quan to, nên cụ Tú tin bạn. Nhưng vay được tiền rồi thì thằng trác táng ấy lại nướng sạch tiền vay vào sòng bạc, rồi chuồn đi đâu không ai biết. Thế là cụ Tú mất nhà”.
(Viết về Tú Xương, Ngô Minh chỉ dựa vào cuốn tiểu luận Tú Xương, con người và nhà thơ của 2 ông Trần Thanh Mại và Trần Tuấn Lộ – NXB Văn hóa, 1961).
Viết như trên chứng tỏ Ngô Minh chưa đọc những công trình nghiên cứu về thơ và con người Tú Xương của những nhà nghiên cứu sau này. Chúng tôi buộc lòng phải dẫn ra đây sự kiện Tú Xương mất nhà mà tất cả những người dân Nam Định và người cầm bút có ý thúc đều nhập tâm.
Nhà cụ Trần Duy Nhuận (thân sinh nhà thơ) ở phố Hàng Nâu số 247. Do cụ Nhuận bà buôn bán thua lỗ mới đến cầm cái nhà 247 cho mụ Hai An ở phố khách, là tay chuyên cho vay nặng lãi để cướp nhà người ta. Nhà 247 bị Hai An thu nợ. Vậy mới có cảnh Tú Xương than thở:
Ăn tiêu trước bảy
nay thành chín
Công nợ vay mười
trả được ba
Và:
Văn trường ngoại hạn
quan không chấm
Nhà cửa giao canh
nợ phải bồi.
Còn cái nhà số 280, đúng là nhà của mẹ vợ nhà thơ tức là cụ Hai Sửu chia cho bà Tú sau này. Sau khi nhà thơ mất khá lâu, bà Tú bán cho người anh ruột là ông Kép Bạt tục gọi là Kép Tiêu.
Mai Thanh
Hội VHNT Nam Định
