Tìm thấy hố chôn tập thể các liệt sĩ sau 56 năm: Tấm lòng cựu chiến binh Việt - Mỹ

Từ kết nối tình cờ trên Facebook

Trao đổi với phóng viên Tiền Phong Thiếu tá Đặng Hà Thụy (77 tuổi, nguyên cán bộ Đoàn 5501, hiện ở phường Hoài Thanh Tây, thị xã Hoài Nhơn, Bình Định), nói rằng, đó là hố chôn các liệt sĩ Trung đoàn 22 thuộc Sư đoàn 3 Sao Vàng. Ông kể, năm 2018, tình cờ kết nối trên Facebook, ông quen một kiến trúc sư ở TPHCM. Vị này từng có công mời cựu chiến binh (CCB) Mỹ sang Việt Nam để giúp xác định hố chôn tập thể liệt sĩ của ta ở sân bay Biên Hòa. Theo ông Thụy, kiến trúc sư này sau đó cũng nhờ các cựu binh Mỹ nếu có thông tin gì ở bất cứ nơi nào, tỉnh nào thì gửi qua giúp. Và rồi sau khi về nước, các cựu binh Mỹ đã gửi sang nhiều tư liệu, trong đó có thông tin liên quan các liệt sĩ ở tỉnh Bình Định.

Khu vực triển khai tìm kiếm hài cốt liệt sĩ - Ảnh: A.Dũng

“Từ những thông tin ban đầu của vị kiến trúc sư quen biết trên Facebook, chú tìm cách kết nối trực tiếp với các CCB Mỹ, và sau đó họ gửi thông tin của trận Xuân Sơn cho chú. Lần đầu tiên là vào năm 2018, chú chuyển những thông tin này cho Bộ CHQS tỉnh lên để khảo sát. Mới đầu cũng rất khó khăn bởi khu vực rừng rậm, mà họ chỉ nói là ở phía đó và khu vực đó chứ không nói rõ chính xác vị trí. Rồi một lần tình cờ khác vào cuối năm 2021 vừa rồi, chú kết nối được với một người cháu ở trong Biên Hòa có người thân đang dạy tại một trường ở Mỹ. Người này lại quen biết với một CCB Mỹ đã trực tiếp tham gia đánh trận ở Xuân Sơn ngày ấy. Sau đó, chú kết nối rồi nhắn qua cho ông đại úy cựu binh Mỹ này và ổng hứa là sẽ tham khảo ý kiến của 6 cựu binh Mỹ khác cũng từng tham chiến trong trận này, trong đó có 2 người trực tiếp chôn cất anh em bộ đội của ta. Những CCB Mỹ này rất nhiệt tình, đúng một tuần lễ sau, họ gửi cho chú tập tài liệu và chú sao chép rồi dịch ra tiếng Việt để xác định vị trí. Những CCB Mỹ ấy cũng cẩn thận vẽ lại cả sơ đồ và định hướng gọn hơn để cho dễ nhận định vị trí”, ông Thụy kể.

Những di vật được tìm thấy - Ảnh: A. Phúc

Đối chiếu từng chi tiết trên hình ảnh, ông trình bày với Bộ CHQS tỉnh Bình Định và được đơn vị tin tưởng, rồi quyết tâm triển khai tìm kiếm. “Mới ngày đầu lên khu vực đồi Xuân Sơn để khai quật nhiều người cũng chưa tin đâu, vì đã đánh mấy cái rãnh dài cả mấy chục mét, rồi đào dọc đào ngang mà vẫn không thấy gì. Vậy là hằng đêm, chú tìm cách kết nối, rồi chuyển hình ảnh từ thực địa tìm kiếm cho ông đại úy cựu binh Mỹ. Từ những hình ảnh này, ông góp ý, gợi ý thêm để điều chỉnh đúng vị trí. Khi bắt đầu đào lại thì trúng vị trí hố chôn anh em đồng đội mình”, ông Thụy xúc động kể.

Theo ông Thụy, vị trí phát hiện hài cốt hiện tại cũng chỉ là một hố chôn tập thể, mà theo tường thuật thì trận đánh này còn đến vài vị trí nữa. Theo tường thuật ban đầu của một CCB Mỹ 90 tuổi cung cấp vào cuối năm 2021, ông này là người trực tiếp chỉ huy xe ủi chôn cất. Số lượng liệt sĩ thì người này không nói nhưng ông cho biết hố sâu khoảng 1,5 mét và dài hơn 10 mét. Cũng theo tư liệu từ lời kể lại của một nhà báo Mỹ có mặt tại buổi sáng diễn ra trận đánh đó (sáng 27/12/1966) và người lính khác trực tiếp chôn cất, trong một hố chôn có khoảng 70 thi thể. Như vậy với 25 hài cốt liệt sĩ vừa tìm thấy ở đồi Xuân Sơn, việc tìm kiếm sẽ cần phải mở rộng.

Cố gắng tìm được hết anh em

Những ngày qua, Bộ CHQS tỉnh Bình Định cùng lực lượng chức năng huyện Hoài Ân đã làm việc rất tỉ mỉ, cẩn thận bóc tách từng tấc đất với hy vọng tìm được đầy đủ hài cốt liệt sĩ. Mặc dù thời tiết nắng nóng, nhưng các lực lượng vẫn quyết tâm, bộ đội, dân quân dựng lều bạt ăn nghỉ ngay tại hiện trường để triển khai công việc.

Trực tiếp kiểm tra hiện trường, đoàn công tác của Thường trực Tỉnh ủy Bình Định đánh giá cao nỗ lực quy tập hài cốt liệt sĩ của các cơ quan, đơn vị trong những ngày qua. Ông Hồ Quốc Dũng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định, cho hay. Thường trực Tỉnh ủy chỉ đạo Bộ CHQS tỉnh thành lập đội quy tập, tổ công tác đặc biệt do một phó chính ủy trực tiếp chỉ huy để làm sao cố gắng quy tập, tìm kiếm nhanh các hài cốt liệt sĩ.

Trao đổi với phóng viên Tiền Phong, ông Dũng cho biết, ông vừa kết nối trực tiếp bằng video với CCB Mỹ - người trực tiếp tham gia trận đánh, và vị CCB Mỹ cũng xác định đó chính là hố chôn các liệt sĩ. Ông này cũng yêu cầu mở rộng và đào sâu thêm; tổ công tác cũng đang tiếp tục đào.

“Liệt sĩ của chúng ta nằm ở đây đã 56 năm không ai biết, không hương khói, không có một nén nhang để thắp cho anh em, đó là điều rất buồn. Giờ đã bước đầu phát hiện được một số liệt sĩ rồi thì phải làm sao cố gắng tìm được hết anh em để đưa về nơi an nghỉ cuối cùng trang trọng, thiêng liêng tạo điều kiện cho cán bộ, nhân dân và các thế hệ trẻ đến dâng hương tưởng nhớ tri ân các liệt sĩ”, ông Dũng nói.

Theo ông Dũng, tỉnh sẽ phối Quân khu 5, Bộ Quốc phòng tổ chức lễ truy điệu trong thời gian sớm nhất để các liệt sĩ được an nghỉ. Phần còn lại sẽ giao cho Bộ CHQS tỉnh tiếp tục tìm kiếm, kết nối với các CCB Mỹ để xác định nhanh các điểm còn lại để cố gắng quy tập trong thời gian sớm nhất.