Mục tiêu Số 1
John Nixon đã thức một mạch 27 giờ liền và đang mệt rã rời. Tuy nhiên, một tin tức đã khiến anh phấn khích chưa từng thấy. Một đội đặc nhiệm đang săn lùng người đàn ông mà họ gọi là "Mục tiêu số 1 giá trị cao" đã lôi được một ai đó ra khỏi hố trên mặt đất. Một người đàn ông to cao, râu tóc rối bù. Và người ta khẳng định đó là Saddam Hussein, nhà lãnh đạo Iraq bị Mỹ săn lùng ráo riết.
Đó là ngày 13/12/2003. Nixon đã ở Iraq được 8 tuần với tư cách là một nhà phân tích CIA có nhiệm vụ tìm manh mối dẫn tới việc bắt được ông Saddam và những người thân cận. Nixon được ông Buzzy Krongard, giám đốc điều hành CIA gọi tới văn phòng.
Cuộc chiến lật đổ chế độ của ông Saddam Hussein đã kéo dài gần 9 tháng, cho tới khi nhóm binh lính lục soát một nông trại gần ngôi làng ở quê ông Saddam ở Tikrit. Họ tìm thấy một người đàn ông râu rậm đang trốn trong một boongke bé tí dưới đất.
Tác giả cuốn sách John Nixon.
Sau khi tìm thấy người đàn ông mà họ cho là Saddam Hussein, một nhóm sĩ quan cấp cao đã hỏi dồn dập Nixon trong văn phòng của ông Krongard để anh đưa ra các đặc điểm nhận dạng ông Saddam. Nixon cho biết bàn tay và cổ tay trái của Saddam có các hình xăm bộ tộc, chân trái có một vết sẹo do đạn, môi dưới dường như lệch về một bên. Tất cả những đặc điểm này Nixon biết được sau khi nghiên cứu các đoạn băng về ông Saddam.
Ông Krongard đột ngột ngắt lời Nixon: "Chúng ta cần đảm bảo rằng đây là Saddam, không phải một trong những người thế thân". Sở dĩ ông Krongard nói điều đó là vì có đồn đoán rằng ông Saddam luôn có nhiều người trông giống mình để đánh lừa những người làm việc cho tình báo nước ngoài. Trước câu nói đó, Nixon quyết định im lặng và bắt đầu tổng hợp một danh sách các câu hỏi mà chỉ ông Saddam mới có thể trả lời.
Quân đội Mỹ đưa ông Saddam tới sân bay Baghdad đêm đó và quyết định để Nixon tham gia xác định danh tính. Lúc nửa đêm, sau khi chờ đợi lâu, đoàn xe đã sẵn sàng. Những người đàn ông đeo kính nhìn ban đêm, lái xe đưa cả đoàn với tốc độ 160 km/h dọc đường sân bay. Tại sân bay, một con đường nhỏ dẫn tới một loạt tòa nhà thấp tầng từng là trụ sở của đội Vệ binh Cộng hòa Đặc biệt của ông Saddam. Bên trong, họ lại phải chờ.
Đột nhiên, cánh cửa mở ra và Nixon ngay lập tức cảm thấy bí thở. Ngồi trên chiếc ghế gấp kim loại là người được cho là ông Saddam, mặc áo choàng trắng và áo gió màu xanh. Không thể phủ nhận rằng người đàn ông đó có sức thu hút. Ông ta to lớn, cao 1,85 mét và đậm người. Ngay cả khi là một tù nhân chắc chắn sẽ bị hành quyết, ông vẫn toát ra dáng vẻ quan trọng.
Cuộc thẩm vấn
Thông qua người phiên dịch, Nixon nói: "Tôi có một vài câu hỏi muốn hỏi ông và ông sẽ trả lời thành thật. Ông có hiểu không?". Ông Saddam gật đầu. Cuộc thẩm vấn bắt đầu.
Câu hỏi đầu tiên mà Nixon đưa ra là: "Lần cuối ông nhìn thấy các con trai ông còn sống là khi nào?" Nixon dự đoán trước là ông Saddam sẽ phản kháng nhưng vẫn rất ngạc nhiên trước câu trả lời giận dữ: "Các anh là ai? Các anh là tình báo quân sự à? Tình báo dân sự? Trả lời tôi. Hãy xưng danh".
Lúc đó, Nixon đã kịp để ý thấy các hình xăm bộ tộc của Saddam và thấy rằng miệng ông hơi lệch. Nixon cần nhìn thấy vết sẹo do đạn. Hơn nữa, Nixon và người Mỹ muốn biết quá nhiều. Làm sao ông trốn khỏi Baghdad được? Ai đã giúp ông? Tuy nhiên, ông Saddam không nói, chỉ trả lời những câu hỏi ông muốn trả lời. Có lúc, Saddam hét to: "Tại sao các anh không hỏi tôi về chính trị? Các anh có thể học nhiều điều từ tôi". Ông đặc biệt phản đối cách thức đối xử thô bạo của toán binh lính phát hiện ra ông.
Khi ông Saddam vạch áo choàng để chỉ cho người Mỹ xem vết thương trên chân, Nixon đã nhìn thấy một vết sẹo cũ trên chân trái. Anh hỏi xem đó có phải là do đạn không. Ông Saddam làu bàu xác nhận. Vậy là mọi dấu hiệu đã được Nixon xác nhận.
Bắt được ông Saddam là điều rất tuyệt với người Mỹ nhưng giờ họ phải moi sự thật về chế độ của ông, đặc biệt là vũ khí hủy diệt hàng loạt vốn bị Mỹ coi là cái cớ để đưa quân vào Iraq. Câu trả lời của Saddam đã chế giễu những người có mặt: "Các anh tìm thấy một kẻ phản bội đưa các anh tới chỗ Saddam Hussein. Không có kẻ phản bội nào có thể chỉ cho các anh vũ khí hủy diệt hàng loạt ở đâu à?".
Nói rồi ông cáo buộc người Mỹ là "một đám du côn ngu dốt" không hiểu Iraq và có ý đồ hủy diệt đất nước này. Ông nói: "Iraq không phải là quốc gia khủng bố. Chúng tôi không có quan hệ với Osama bin Laden và không có vũ khí hủy diệt hàng loạt, không phải là mối đe dọa với láng giềng. Nhưng Tổng thống Mỹ (George Bush) nói Iraq muốn tấn công bố ông ta và nói rằng chúng tôi có vũ khí hủy diệt hàng loạt".
Ông Saddam trong cuộc thẩm vấn với Nixon.
Nixon và những người có mặt hỏi ông Saddam liệu ông có từng bao giờ cân nhắc dùng vũ khí hủy diệt hàng loạt để tấn công phủ đầu binh sĩ Mỹ ở Saudi Arabia? Ông Saddam đáp: "Chúng tôi không bao giờ nghĩ về việc dùng vũ khí hủy diệt hàng loạt. Điều đó không được bàn tới. Sử dụng vũ khí hóa học chống lại thế giới à? Có ai đủ minh mẫn lại sẽ làm điều này không? Ai sẽ sử dụng thứ vũ khí này khi không bị thứ vũ khí đó tấn công?"
Câu trả lời của ông Saddam không phải là thứ mà Nixon và mọi người nghĩ tới. Nixon chợt nghĩ: "Vậy thì người Mỹ đã sai lầm như thế nào?". Ông Saddam có câu trả lời: "Không có tinh thần lắng nghe và thấu hiểu".
Khi Nixon hỏi về việc ông Saddam dùng vũ khí hóa học ở thành phố Halabja của người Kurd trong cuộc chiến tranh Iran - Iraq, ông trở nên giận dữ: "Tôi không sợ anh hay tổng thống của anh. Tôi sẽ làm những điều mà tôi phải làm để bảo vệ đất nước tôi". Sau đó, ông quay sang Nixon và nhếch mép: "Nhưng tôi đã không đưa ra quyết định đó".
Nixon và người Mỹ quyết định ngừng cuộc thẩm vấn. Khi ông Saddam rời phòng, ông nhìn chằm chằm vào Nixon. Nixon từng làm một số người giận dữ trong đời nhưng chưa có ai từng nhìn anh với sự căm ghét đầy sát khí như vậy.
Sai lầm của người Mỹ
Cấp trên của Nixon vui mừng trước tiến triển của thẩm vấn nhưng Nixon cảm nhận rằng ông Saddam đã nói sự thật. Trong những cuộc thẩm vấn tiếp theo, Saddam liên tục khiến giả thiết của Nixon bị đổ bể. Trong khi người Mỹ cho rằng bố dượng Saddam đánh ông nhưng ông lại nói bố dượng là người tốt nhất ông từng biết: "Ibrahim Hasan. Chúa phù hộ ông. Nếu ông có một bí mật, ông sẽ tin tưởng giao cho tôi. Tôi thân thiết với ông hơn cả con trai ruột ông".
Khi Nixon hỏi về việc CIA cho rằng ông Saddam bị đau lưng nặng và bỏ ăn thịt đỏ cũng như xì gà, ông trả lời không biết Nixon lấy thông tin tình báo đó ở đâu, nhưng đó là thông tin sai. Ông cho biết ông hút 4 điếu xì gà mỗi ngày và thích ăn thịt đỏ. Ông cũng có thân hình khỏe mạnh.
Bìa cuốn sách về cuộc thẩm vấn Saddam Hussein.
Hồ sơ của CIA về Saddam nói rằng ông là kẻ nói dối kinh niên nhưng thực ra ông lại rất thẳng thắn. Nixon cho rằng quan niệm ông Saddam cai trị Iraq bằng bàn tay sắt là sai lầm. Các cuộc thẩm vấn cho thấy trong những năm cuối, ông Saddam dường như không biết về những gì đang xảy ra ở Iraq. Ông không chú ý tới những gì chính phủ của ông đang làm, không có kế hoạch bảo vệ Iraq và không hiểu quy mô của cơn bão đang tiến gần.
Trong các cuộc thẩm vấn, ông Saddam cũng nhanh chóng bác bỏ dính líu tới vụ khủng bố ngày 11/9 ở Mỹ. Ông nói: "Hãy nhìn vào những người liên quan. Họ tới từ nước nào? Saudi Arabia. Và tên cầm đầu Muhammad Atta có phải là người Iraq không? Không. Hắn là người Ai Cập. Tại sao các anh nghĩ tôi liên quan tới vụ tấn công?".
Ông Saddam thực sự tin rằng vụ 11/9 sẽ khiến Iraq và Mỹ xích lại gần hơn vì Mỹ sẽ cần chính phủ thế tục của Iraq để giúp chống lại chủ nghĩa cực đoan. Tuy nhiên, ông đã lầm.
Ông còn khẳng định lực lượng Mỹ sẽ không suôn sẻ ở Iraq: "Các anh sẽ thất bại. Các anh sẽ thấy rằng cai trị Iraq không dễ đến thế". Lịch sử đã chứng minh ông đúng nhưng khi đó, Nixon chỉ tò mò là tại sao ông Saddam lại cảm thấy thế. Ông Saddam giải đáp thắc mắc: "Bởi vì các anh không biết ngôn ngữ, lịch sử và suy nghĩ của người Arab. Khó mà hiểu người Iraq mà không biết về thời tiết và lịch sử ở đây. Sự khác biệt giữa đêm và ngày, giữa đông và hè. Đó là tại sao họ nói người Iraq cứng đầu, vì cái nóng mùa hè".
Thời điểm duy nhất mà ông Saddam thể hiện tình cảm là khi nhắc tới hai con gái Rana và Raghid. Mắt ông ươn ướt và giọng ông run run. Ông nói: "Tôi nhớ chúng khủng khiếp. Tôi có quan hệ tuyệt vời với chúng. Chúng yêu tôi lắm và tôi yêu chúng rất nhiều".
Ông Saddam cũng nói ông tự hào về các con trai Uday và Qusay nhưng nhận ra thiếu sót của chúng. Ông thỉnh thoảng còn thấy cần phải trừng phạt họ. Uday là một vấn đề thực sự với ông Saddam. Ông tức giận khi biết Uday có cả một đội xe Bentley, Jaguar và Mercedes trong gara được Vệ binh Cộng hòa bảo vệ.
Phải mất vài năm và làm thêm vài nhiệm vụ nữa, Nixon mới có thể giải thích trực tiếp về thực tế về Iraq với Tổng thống. Nhưng giờ đây, Saddam đã bị xét xử và hành quyết, cuối năm 2006.
Tuy nhiên, cuối năm 2007, Nixon được triệu tập tới Phòng Bầu dục để trình bày chi tiết với Tổng thống George W. Bush về con người Saddam qua các cuộc thẩm vấn. Vài tháng sau, Nixon lại được gọi tới Nhà Trắng. Lần này là để trình bày trước một ông Bush đang nổi giận về giáo sĩ dòng Shiite Muqtada al-Sadr, thủ lĩnh đội quân Mahdi khi đó đang nổi dậy mạnh mẽ chống liên quân của Mỹ. Điều này không được dự tính trước.
Sau này, trong hồi ký xuất bản năm 2010, ông Bush viết là không chỉ trích CIA vì thông tin tình báo sai về Iraq. Tuy nhiên, trong thực tế, đó chính là những gì ông Bush đã làm. Ông đổ mọi tội lên đầu CIA và gọi phân tích của CIA là phỏng đoán trong khi thực tế là ông chỉ nghe những gì ông muốn nghe.
Kết luận cuốn sách, ông Nixon cho biết thà để một Saddam già cả và không bận tâm sự đời nắm quyền ở Iraq còn hơn là để Mỹ lãng phí bao nỗ lực của binh sĩ tại Iraq, để cho khủng bố Nhà nước Hồi giáo trỗi dậy, đó là còn chưa kể đến hơn 3.000 tỷ USD bỏ ra để xây dựng một Iraq mới.