TUYÏN DÛÚNG 18 GÛÚNG MÙTÅ TRE à VIÏTÅ NAM TIÏU BIÏUÍ VA  TRIÏNÍ VONÅ G 2024 Viïcå quênå Hoanâ Kiïmë àïì xuêtë thanâ h phö ë cho phepá chùtå ha å va â dõch chuyïní mötå sö ë cêy xanh taiå khu vûcå vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö,í vúiá ly á do nùmç trïn àûúnâ g daoå va â hï å thönë g nhacå nûúcá cuaã dû å aná caiã taoå , àang gêy ra khöng ñt phanã ûná g. Cêy xanh laâ linh hönì àö thõ vaâ la â ky á ûcá cönå g àönì g, nhêtë la â cêy cö í thu å ú ã quanh Hö ì Gûúm. Höî trúå töëi àa cho sûå phatá triïín cuãa lônh vûcå dûä liïuå CÊY CÖ Í THUÅ n CHUTÁ NHÚÁ VÏ Ì HÊUÅ DUÏÅ MÖTÅ VÕ TÛÚNÁ G TAI [ Trang 6+7 ] n TÙNÅ G VAN G NGAY CÛÚIÁ - NGÛÚI BUÖNÌ KE à VUI [ Trang 10 ] CHU à NHÊTÅ 23/3/2025 SÖË 82 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ [ Trang 5 ] n TÏN “LA”Å Ú Ã LAN G CHAI DÛÚIÁ CHÊN NUIÁ TAM TOA Truyïnå ngùnæ cuaã PHAMÅ KHÙCÆ LÛÚNÅ G My ä cên nhùcæ dûnâ g kï ë hoacå h mú ã rönå g hiïnå diïnå quên sûå ú ã Nhêtå Banã [ Trang 15 ] KHUNG CÛAà SÖÍ COÁ ANÁ H ÀEN VAN G [ Trang 8 + 9] cuöië tuênì Chuyïnå Coá leä chûa khi naâo chuáng ta noái nhiïìu, nghô nhiïìu vïì quï hûúng àïën thïë. Khi cöng cuöåc saáp nhêåp, múã röång àõa giúái haânh chñnh àang diïîn ra vö cuâng khêín trûúng. Thiïuë quï hûúng? [Xem tiïpë trang 2] n MYÄ TRUCÅ XUÊTË NGÛÚI TÕ NANÅ VÒ HÒNH XÙM? [ Trang 12 ] Anh: à VU MINH QUANG Ä [ Trang 3] // Cêy xanh khöng phaiã vêtå trang trñ coá thï í dúiâ chö î la â xong Töní g Bñ thû Tö Lêm phatá biïuí chó àaoå NHÛNÄ G CHI TIÏTË ÀÙCÅ BIÏTÅ CUAà LÏ Î THÛÚNÅ G CÚ Â [ Trang 16 ] [ TRÑ QUÊN ] Theo phûúng aná thiïtë kï ë caiã taoå , nêng cêpë vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö í se ä phaiã chùtå ha å va â dõch chuyïní 25 cêy xanh, do cacá cêy xanh nayâ nùmç trïn àûúnâ g daoå va â trïn hï å thönë g nhacå nûúcá cuaã dû å aná [ Trang 4 ] TÖNÍ G BÑ THÛ TÖ LÊM: laâ mötå phêìn linh höìn cuãa Höì Gûúm // Co á cênì hï å thönë g nhacå nûúcá ú ã khu vûcå nayâ ? [ Trang 2 ] [ Trang 2 ] QUÊN UYà TRUNG ÛÚNG HOPÅ VÏ Ì ÀÏ Ì ANÁ TÖ Í CHÛCÁ QUÊN SÛ Å ÀÕA PHÛÚNG
Thúâi sûå Chuã nhêåt 23/3/2025 2 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Tham dû å höiå nghõ coá cacá Uyà viïn Thûúnâ g vu å Quên uyã Trung ûúng: Thûúnå g tûúná g Trõnh Vùn Quyïtë - Bñ thû Trung ûúng Àanã g, Chu ã nhiïmå Töní g cucå Chñnh trõ Quên àöiå nhên dên (QÀND) Viïtå Nam; Àaiå tûúná g Nguyïnî Tên Cûúng - Uyà viïn Trung ûúng Àanã g, Töní g Tham mûu trûúnã g QÀND Viïtå Nam, Thû á trûúnã g Bö å Quöcë phonâ g; Thûúnå g tûúná g Vo ä Minh Lûúng - Uyà viïn Trung ûúng Àanã g, Thû á trûúnã g Bö å Quöcë phonâ g; Thûúnå g tûúná g Hoanâ g Xuên Chiïnë - Uyà viïn Trung ûúng Àanã g, Thû á trûúnã g Bö å Quöcë phonâ g. Cunâ g dû å co á lanä h àaoå Bö å Quöcë phonâ g, Bö å Töní g tham mûu, Töní g cucå Chñnh trõ va â chó huy cacá cú quan, àún võ. Cacá àaiå biïuí dû å höiå nghõ àaä thaoã luênå , cho y á kiïnë vaoâ dû å thaoã Àï ì aná vïì tö í chûcá quên sûå àõa phûúng “tinh, gonå , manå h” àapá ûná g yïu cêuì nhiïmå vu å trong tònh hònh múiá ; têpå trung vaoâ àï ì xuêtë phûúng aná sùpæ xïpë tö í chûcá , biïn chï,ë xacá àõnh chûcá nùng, nhiïmå vu å cu å thï í àöië vúiá tûnâ g cêpë khöië quên sûå àõa phûúng vaâ tö í chûcá , biïn chïë lûcå lûúnå g Bö å àöiå Biïn phonâ g cêpë tónh. Cunä g taiå höiå nghõ, lanä h àaoå Böå Quöcë phonâ g àa ä têpå trung phên tñch ro ä nhûnä g thuênå lúiå , kho á khùn àöië vúiá tûnâ g phûúng aná ; nïu quan àiïmí vï ì vênë àï ì tö í chûcá , biïn chï,ë chûcá nùng, nhiïmå vu å àöië vúiá mö hònh töí chûcá quên sû å àõa phûúng múiá va â nhûnä g vênë àï ì vï ì chu ã trûúng, chñnh sacá h, phapá luêtå liïn quan trûcå tiïpë àïnë xêy dûnå g, thûcå hiïnå nhiïmå vu å cuaã hï å thönë g quên sûå àõa phûúng… Kïtë luênå höiå nghõ, Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang ghi nhênå , biïuí dûúng Böå Töní g tham mûu vaâ cacá cú quan chûcá nùng àa ä phatá huy cao àöå tinh thênì tracá h nhiïmå , thûcå hiïnå nghiïm tucá chó àaoå cuaã cacá cêpë , chu ã àönå g phöië húpå , xêy dûnå g dû å thaoã Àï ì aná baoã àamã tiïnë àö,å chêtë lûúnå g. Trïn cú súã nöiå dung dûå thaoã va â y á kiïnë thaoã luênå cuaã cacá àaiå biïuí , Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang yïu cêuì cú quan chuã trò xêy dûnå g Àï ì aná àiïuì chónh laiå kïtë cêuë theo hûúná g têpå trung vaoâ nhûnä g vênë àï ì tronå g têm, baoã àamã chùtå che,ä cö àonå g, sucá tñch, dïî theo doiä , traná h trunâ g lùpæ , danâ traiã ; àönì g thúiâ , chó ra mötå söë nöiå dung cênì àiïuì chónh, böí sung nhùmç nhênë manå h, khùnè g àõnh, lamâ ro ä àùcå thu â cuaã tûnâ g cêpë quên sûå àõa phûúng vaâ lûcå lûúnå g Bö å àöiå Biïn phonâ g cêpë tónh. Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang cunä g yïu cêuì , Bö å Töní g tham mûu vaâ cacá cú quan chûcá nùng tiïpë tucå ra â soatá laiå chûcá nùng, nhiïmå vu å cuaã Ban Chó huy quên sûå huyïnå àï í nghiïn cûuá , bö ë trñ, àiïuì chuyïní sang lûcå lûúnå g múiá baoã àamã phu â húpå , satá thûcå tiïnî , phatá huy cao nhêtë hiïuå qua ã sau khi bo ã mö hònh Ban Chó huy quên sûå cêpë huyïnå . Àï í baoã àamã tötë tiïnë àö,å chêtë lûúnå g Àï ì aná , Bö å trûúnã g Phan Vùn Giang yïu cêuì Bö å Töní g tham mûu bö í sung thïm thanâ h viïn thuöcå mötå sö ë nganâ h, lônh vûcå cunâ g tham gia xêy dûnå g, àoná g gopá y á kiïnë àï í phatá huy cao nhêtë trñ tuïå têpå thï;í tiïpë tucå lônh höiå , tiïpë thu, böí sung y á kiïnë cuaã cacá àaiå biïuí taiå höiå nghõ vaoâ dû å thaoã Àï ì aná , sau àoá hoanâ thiïnå , gûiã Àï ì aná xin y á kiïnë cuaã cacá àaiå biïuí theo quy àõnh. Quaá trònh gûiã xin y á kiïnë , cênì gúiå mú ã cu å thï í mötå sö ë vênë àï ì tronå g têm àï í baoã àamã cacá y á kiïnë tham gia àûúcå têpå trung, chêtë lûúnå g. Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang lûu y,á cunâ g vúiá viïcå hoanâ thiïnå , trònh thöng qua Àïì aná , Bö å Töní g tham mûu cênì chu ã àönå g phöië húpå vúiá cacá cú quan, àún võ chûcá nùng chuêní bõ nöiå dung, xêy dûnå g dû å thaoã Nghõ quyïtë cuaã Quên uyã Trung ûúng lanä h àaoå triïní khai thûcå hiïnå Àï ì aná . Cunâ g ào,á Bö å Töní g tham mûu chó àaoå cacá cú quan nghiïn cûuá àiïuì chónh böí sung cacá nöiå dung liïn quan, nhêtë la â vï ì nghï å thuêtå chiïnë tranh nhên dên, tacá chiïnë khu vûcå phonâ g thu,ã hï å thönë g taiâ liïuå huênë luyïnå phu â húpå vúiá tö í chûcá biïn chïë múiá ; nghiïn cûuá àï ì xuêtë , sûaã àöií , bö í sung hï å thönë g vùn banã quy phamå phapá luêtå co á liïn quan àïnë lônh vûcå quên sû,å quöcë phonâ g àï í baoã àamã viïcå vênå hanâ h mö hònh quên sûå àõa phûúng múiá àûúcå thuênå lúiå , thönë g nhêtë , phatá huy hiïuå lûcå , hiïuå qua.ã n Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang - Uyà viïn Böå Chñnh trõ, Phoá Bñ thû Quên uyã Trung ûúng, Bö å trûúnã g Bö å Quöcë phonâ g chu ã trò höiå nghõ QUAÛNG CAÙO PHAÙT HAØNH Haø Noäi: ÑT: (024)39432758; Fax: (024)39435285 TP.HCM: ÑT: (028)38469860; Fax: (028)38480015 Trong giôø haønh chính (024)39439664 Ngoaøi giôø 0908988666 (Nguyeãn Haèng) n Toång thö kyù toøa soaïn: MINH TOAÛN n Thieát keá : TRUNG DUÕNG n Giaù: 5.500 ñoàng n Ban ñaiï dienä taiï thanø h pho á Ho à Chí Minh: 384 Nam Kyø Khôiû Nghóa, phöônø g 8, Q3. ÑT: (028) 3848 4366, E-mail: tienphonghcm@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï mienà Trung: 19 Ngoâ Gia Tö ï - Ña ø Nanü g, ÑT: (0236)3828 039, E-mail: banmientrung@baotienphong.com.vn n Ban ñaiï dienä taiï Bacé Trung Bo:ä 21 Ho à Xuanâ Höông, TP Vinh, Ngheä An. ÑT: (0238)8602345 n Ban ñaiï dienä taiï ÑBSCL: 103 Tranà Vanê Hoaiø , phöônø g Xuanâ Khanù h, quanä Ninh Kieuà , TP Canà Thô. ÑT: (0292)3823823, Email: baotienphongdbscl@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï Tayâ Nguyenâ va ø Nam Trung Boä : 52 Tranà Nhatä Duatä - TP Buonâ Ma Thuotä - Ñaké Laékê , ÑT: (0262)3950029, E-mail: baotienphongtaynguyen@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï Tayâ Bacé Bo:ä 243 Ngoâ Quyenà , TP Laoø Cai, tænh Laoø Cai. ÑT: 0904938689, E-mail: vptaybacbotp@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï Ñonâ g Bacé Bo:ä 18 Le â Thanh Nghò, phöônø g Honà g Ha,ø TP Ha ï Long, tænh Quanû g Ninh; E-mail: bandongbac@baotienphong.com.vn n Toøa soaïn: 15 Hoà Xuaân Höông - Haø Noäi. ÑT: 3943 4031 - 38227526 - 38227524 - 38227525 - 39433216 - 39434302 - 3822 6127, Fax: (024) 39430693 - E-Mail: toasoan@baotienphong.com.vn, ISSN 0866-0827 Website: www.tienphong.vn n Toång Bieân taäp: PHUØNG COÂNG SÖÔÛNG n Phoù Toång bieân taäp: LE MINH TOAÛN n In taiï : Cty TNHH MTV in Quanâ ñoiä 1, Cty in baoù Nhanâ Danâ Ña ø Nanü g, Cty TNHH MTV in Ñakê Lakê , Xöônû g in Quanâ khu IV, Cty TNHH MTV in Quanâ ñoiä 2, TPHCM Trong cuöåc àöíi dúâi kò vô êëy, seä coá vö vaân nhûäng cuöåc chia tay. Chia tay vúái nhûäng tïn tónh tïn huyïån tïn laâng xaä àaä bao àúâi thêëm àêîm thûúng yïu nhû maáu thõt. Chia tay nhûäng thaáng nùm “möåt coäi bïn trúâi” àïí “ta vïì vúái ngûúâi”... Cuöåc chia tay vûâa hiïån hûäu vûâa vö hònh. Trûúác mùæt àoá laåi vûâa thùm thùèm bïì böån möîi têm can. Ngaây trûúác àoåc cuöën Thiïuë quï hûúng cuãa Nguyïîn Tuên. Bêìn thêìn maäi. Ai cuäng biïët rùçng hai chûä “quï hûúng” àêu phaãi chó laâ tïn goåi, laâ àõa danh haânh chñnh, maâ chñnh laâ núi chöën xûá súã saãn sinh vaâ nuöi dûúäng nïn têm höìn, cöët caách cuãa möîi con ngûúâi. Nhûng ai cuäng trên troång giûä gòn tûâng tïn àêët, tïn phöë, tïn laâng búãi chó mêëy con chûä ngùæn nguãi êëy àaä chûáa àûång hïët àûúåc tònh yïu, niïìm tûå haâo, tûå tön trong êëy röìi. Töi luön cho rùçng con ngûúâi ta vûúåt qua bao cam go, thûã thaách àïí söëng tûã tïë hún, tûå troång hún, coá ñch hún àöi khi àún giaãn chó àïí xûáng vúái danh xûng quï hûúng mònh maâ thöi. Àïí khöng höí theån laâ àûáa con cuãa möåt vuâng àêët lêîy lûâng... Nay bûúác vaâo cuöåc caách maång vïì àõa giúái àõa danh, têët caã àïìu phaãi thaáo ra, xaáo tung lïn, sùæp xïëp laåi. Seä coá nhiïìu àõa danh lêu àúâi, quen thuöåc seä phaãi nhûúâng chöî cho nhûäng caái tïn treã trung hiïån àaåi hún. Seä coá nhiïìu ngûúâi caãm thêëy huåt hêîng, “thiïëu quï hûúng” ngay trong têm höìn. Ngûúâi ngûúâi, nhaâ nhaâ vêîn àang maãi mï baân thaão, tranh luêån, àïì xuêët vïì viïåc choån àõa danh haânh chñnh múái sau khi saáp nhêåp. Liïåu coá cêìn vaâ coá kõp vïì möåt “ngên haâng àõa danh” thu thêåp tûâ nhên dên, tûâ cú súã, tûâ giúái nghiïn cûáu àïí coá thïí múã röång thïm nhûäng phûúng aán àùåt tïn? Viïåc àùåt tïn sau saáp nhêåp, sùæp xïëp ngoaâi yïëu töë truyïìn thöëng lõch sûã, vùn hoáa, àùåc thuâ..., töi cho rùçng yïëu töë thûúng hiïåu cuäng cêìn àùåc biïåt coi troång, giûäa kyã nguyïn höåi nhêåp naây. Giaã duå nhû boã ài caái tïn Baão taâng Àiïu khùæc Chùm, khi tinh giaãn àêìu möëi göåp vaâo möåt caái tïn chung laâ Baão taâng Àaâ Nùéng, thò chuáng ta seä mêët quaá nhiïìu. Möåt àõa chó nöíi tiïëng cuãa möåt nïìn vùn hoáa nöíi tiïëng àaä àûúåc àõnh võ vaâ luön taåo sûác huát, ngay tûâ caái tïn àêìy tñnh khu biïåt, chûá khöng phaãi möåt caái thûúng hiïåu/tïn goåi chung chung. Coân cûá göåp hïët vaâo vúái nhau, àùåt hai chûä “baão taâng” phña trûúác tïn möåt tónh, thò mêëy chuåc tónh thaânh coá khaác gò nhau. Vùn hoáa, nghïå thuêåt caâng nhiïìu nhûäng àõa chó, nhûäng àiïím àïën mang tñnh khu biïåt, chuyïn àïì àöåc àaáo thò caâng töët, chûá sao laåi phaãi súå “nhiïìu”? Luåc laåi lõch sûã 4-5 trùm nùm trûúác xem “ai laâ anh, ai laâ em” àïí choån tïn, cuäng laâ möåt caách. Nhûng kyã nguyïn moåi thûá ngùæn goån, hiïåu quaã, thöng thoaáng, thò tïn goåi khöng thïí lï thï. Àùåc biïåt laâ nhûäng àõa danh àaä àûúåc quöëc tïë hoáa rêët maånh, nhû Höåi An, Myä Sún, Haå Long, Àaâ Nùéng, Nha Trang, Huïë, Àaâ Laåt,... Têët nhiïn duâ coá thïë naâo, thò quï hûúng vêîn coân àoá, seä khöng ai “thiïëu quï hûúng” nïëu vêîn troân àêìy tònh yïu vaâ traách nhiïåm. n Thiïuë quï hûúng? [ TRÑ QUÊN ] cuöië tuênì Chuyïnå Quên uyã Trung ûúng hopå vïì Àïì aán töí chûcá quên sûå àõa phûúng [Tiïpë theo trang 1] [ NGUYÏNÎ MINH ] Tuyïn dûúng 18 Gûúng mùtå treã Viïtå Nam tiïu biïuí va â triïní vonå g 2024 Höm nay (ngayâ 23/3) taiå Ha â Nöiå , T.Û Àoanâ , Quy ä Hö î trú å Taiâ nùng treã Viïtå Nam se ä tö í chûcá lïî tuyïn dûúng vaâ trao giaiã thûúnã g Gûúng mùtå tre ã Viïtå Nam tiïu biïuí va â triïní vonå g nùm 2024. Tham dû å lï î tuyïn dûúng dûå kiïnë co á lanä h àaoå Àanã g, Nha â nûúcá va â lanä h àaoå T.Û Àoanâ . Lï î tuyïn dûúng seä diïnî ra taiå Àaiâ Truyïnì hònh Viïtå Nam (Haâ Nöiå ). Lï î tuyïn dûúng nùm nay seä vinh danh 10 caá nhên àoatå giaiã thûúnã g Gûúng mùtå tre ã Viïtå Nam tiïu biïuí vaâ 8 ca á nhên àoatå giaiã thûúnã g Gûúng mùtå treã Viïtå Nam triïní vonå g. Àêy laâ nhûnä g ca á nhên co á thanâ h tñch xuêtë sùcæ trong nùm 2024 úã cacá lônh vûcå : Hocå têpå ; Nghiïn cûuá khoa hocå saná g taoå ; Lao àönå g sanã xuêtë ; Quöcë phonâ g; An ninh trêtå tû;å Thï í ducå thï í thao; Vùn hoaá nghï å thuêtå ; Hoatå àönå g xa ä höiå . Möiî ca á nhên àûúcå vinh danh àïuì mang àïnë mötå cêu chuyïnå truyïnì camã hûná g manå h me;ä àaiå diïnå cho sû å chuyïní mònh cuaã thï ë hï å tre ã Viïtå Nam trong thúiâ àaiå höiå nhêpå va â àöií múiá . Ho å khöng chó vûútå qua giúiá hanå cuaã banã thên àï í saná g taoå va â luön khatá khao chinh phucå thïm nhûnä g àónh cao, cönë g hiïnë cho cönå g àönì g, àêtë nûúcá . Trong khuön khöí lï î tuyïn dûúng vaâ trao giaiã thûúnã g, cacá gûúng tiïu biïuí va â triïní vonå g se ä tham gia nhiïuì hoatå àönå g nhû: Dêng hûúng taiå Àaiâ tûúnã g niïmå cacá Anh hunâ g liïtå sô, dêng hûúng Chuã tõch Hö ì Chñ Minh; tham quan Hoanâ g thanâ h Thùng Long... Àùcå biïtå , dõp nayâ , cacá Gûúng mùtå tre ã Viïtå Nam tiïu biïuí va â triïní vonå g nùm 2024 seä tham dû å chûúng trònh Thuã tûúná g Chñnh phuã gùpå mùtå va â àöië thoaiå vúiá thanh niïn nùm 2025 (dûå kiïnë chiïuì 24/3). Theo Ban Töí chûcá , lï î Tuyïn dûúng Gûúng mùtå tre ã Viïtå Nam tiïu biïuí la â sû å kiïnå co á yá nghôa quan tronå g trong viïcå xêy dûnå g hònh anã h thï ë hï å tre ã banã lônh, trñ tuïå va â tiïn phong vò sû å phatá triïní cuaã àêtë nûúcá . Giaiã thûúnã g àûúcå trao hùnç g nùm vaoâ dõp ky ã niïmå Ngayâ thanâ h lêpå Àoanâ TNCS Höì Chñ Minh (26/3). XUÊN TUN G Saná g 22/3, taiå Ha â Nöiå , Thûúnâ g vu å Quên uyã Trung ûúng töí chûcá höiå nghõ xem xetá , cho y á kiïnë vaoâ dû å thaoã Àïì aná vï ì tö í chûcá quên sûå àõa phûúng “tinh, gonå , manå h” àapá ûná g yïu cêuì nhiïmå vu å trong tònh hònh múiá . Àaiå tûúná g Phan Vùn Giang - Uyà viïn Bö å Chñnh trõ, Phoá Bñ thû Quên uyã Trung ûúng, Böå trûúnã g Bö å Quöcë phonâ g chu ã trò höiå nghõ.
Höî trúå töëi àa cho sûå phatá triïín cuãa lônh vûcå dûä liïuå Chuã nhêåt 23/3/2025 Ngayâ 22/3, taiå Ha â Nöiå , Hiïpå höiå Dû ä liïuå Quöcë gia àa ä chñnh thûcá ra mùtæ va â tö í chûcá thanâ h cöng Àaiå höiå àaiå biïuí toanâ quöcë lênì thû á nhêtë , nhiïmå ky â I (2025-2030). Tham dû å co:á Töní g Bñ thû Tö Lêm; Uyà viïn Böå Chñnh trõ, Thuã tûúná g Chñnh phu ã Phamå Minh Chñnh. Cunâ g tham dû å co:á Uyà viïn Böå Chñnh trõ, Bñ thû Trung ûúng Àanã g, Chu ã nhiïmå Uyà ban Kiïmí tra Trung ûúng Nguyïnî Duy Ngocå ; Uyà viïn Böå Chñnh trõ, Bñ thû Trung ûúng Àanã g, Trûúnã g ban Nöiå chñnh Trung ûúng Phan Àònh Tracå ; Uyà viïn Bö å Chñnh trõ, Böå trûúnã g Bö å Cöng an Àaiå tûúná g Lûúng Tam Quang; Uyà viïn Trung ûúng Àanã g, Pho á Chu ã tõch Quöcë höiå Nguyïnî Thõ Thanh; cunâ g cacá àönì g chñ Uyà viïn Trung ûúng Àanã g, àaiå diïnå lanä h àaoå bö,å ban, nganâ h, cú quan Trung ûúng vaâ Ha â Nöiå ; àaiå diïnå cacá hiïpå höiå , têpå àoanâ , doanh nghiïpå ; gênì 400 höiå viïn laâ tö í chûcá va â ca á nhên tham gia Hiïpå höiå . Taiå Àaiå höiå , cacá àaiå biïuí àa ä nghe cöng bö ë Quyïtë àõnh thanâ h lêpå Hiïpå höiå ; Baoá caoá tomá tùtæ qua á trònh thanâ h lêpå ; Àiïuì lï å Hiïpå höiå ; Dû å thaoã phûúng hûúná g, nhiïmå vu å nhiïmå ky â 2025-2030 va â ra mùtæ Ban Chêpë hanâ h Hiïpå höiå Dûä liïuå quöcë gia gömì 62 thanâ h viïn; Ban Thûúnâ g vu å Hiïpå höiå gömì 7 thanâ h viïn. Àaiå tûúná g Lûúng Tam Quang, Uyà viïn Bö å Chñnh trõ, Böå trûúnã g Bö å Cöng an, àûúcå tñn nhiïmå bêuì giû ä chûcá Chu ã tõch Hiïpå höiå Dû ä liïuå Quöcë gia nhiïmå ky â I (2025-2030). Phatá biïuí chó àaoå taiå Àaiå höiå , Töní g Bñ thû Tö Lêm nhênë manå h: “Chuná g ta àang bûúcá vaoâ giai àoanå bònh minh cuaã ky ã nguyïn sö,ë thúiâ ky â dû ä liïuå àaä trú ã thanâ h taiâ nguyïn, tû liïuå sanã xuêtë quan tronå g, trú ã thanâ h “nùng lûúnå g múiá ,” thêmå chñ la â “mauá ” cuaã nïnì kinh tï ë sö.ë Chuyïní àöií sö,ë vúiá dû ä liïuå la â trung têm, àang lamâ thay àöií cùn banã cacá h chuná g ta sönë g, lamâ viïcå vaâ phatá triïní ”. Töní g Bñ thû cho biïtë , Àanã g va â Nha â nûúcá ta àa ä súmá nhênå thûcá àûúcå têmì quan tronå g cuaã dû ä liïuå . Nghõ quyïtë sö ë 52-NQ/TW ngayâ 27/9/2019 cuaã Bö å Chñnh trõ vïì mötå sö ë chu ã trûúng, chñnh sacá h chu ã àönå g tham gia cuöcå Cacá h manå g cöng nghiïpå lênì thû á tû àa ä àï ì ra chu ã trûúng chuã àönå g tham gia vaoâ cacá khuön khöí phapá ly á khu vûcå va â toanâ cêuì àï í phatá triïní kinh tïë sö.ë Hoanâ thiïnå phapá luêtå , chñnh sacá h vï ì dû ä liïuå , quanã trõ dû ä liïuå , taoå thuênå lúiå cho viïcå taoå dûnå g, kïtë nöië , chia seã va â khai thacá dû ä liïuå baoã àamã an toanâ , an ninh manå g trong nûúcá , tiïnë túiá kïtë nöië vúiá khu vûcå ASEAN vaâ quöcë tï.ë Gênì àêy nhêtë , Nghõ quyïtë sö ë 57-NQ/ TW ngayâ 22/12/2024 cuaã Bö å Chñnh trõ àa ä xacá àõnh ro:ä dû ä liïuå la â trung têm cuaã chuyïní àöií sö,ë la â àönå g lûcå quan tronå g cho sû å phatá triïní . Nghõ quyïtë cunä g àa ä àï ì ra cacá chñnh sacá h thñ àiïmí , taoå hanâ h lang phapá ly á ban àêuì cho viïcå thucá àêyí phatá triïní va â khai thacá dû ä liïuå . Thùnè g thùnæ chó ra nhûnä g bêtë cêpå trong quanã trõ va â khai thacá dû ä liïuå , Töní g Bñ thû lûu y,á cênì nhênå thûcá roä quanã trõ dû ä liïuå khöng chó laâ vênë àïì chñnh sacá h, ma â conâ la â vênë àï ì cöng nghï.å Khöng coá cöng nghï,å khöng thïí thu thêpå , lûu trû,ä xû ã ly,á phên tñch vaâ chia se ã dû ä liïuå mötå cacá h hiïuå qua ã va â an toanâ . Töní g Bñ thû nhênë manå h, sû å ra àúiâ cuaã Hiïpå höiå Dû ä liïuå Quöcë gia co á y á nghôa quan tronå g va â bayâ to ã tin tûúnã g Hiïpå höiå se ä la â “Ngöi nhaâ chung cuaã cacá hiïpå sy ä sö”ë , la â “Ngonå cú â tiïn phong” trong viïcå thûcå hiïnå Nghõ quyïtë 57 va â cacá Nghõ quyïtë vï ì khoa hocå , cöng nghï.å .. àï í àûa Viïtå Nam trúã thanâ h quöcë gia sö,ë vúiá nïnì quanã trõ sö,ë kinh tïë sö,ë xa ä höiå sö ë phatá triïní dûaå trïn dûä liïuå “àuná g-àu-ã sacå h-sönë g” cuaã Viïtå Nam. Töní g Bñ thû àïì nghõ nghiïn cûuá , àïì xuêtë , hoanâ thiïnå hanâ h lang phapá ly á vïì dû ä liïuå , taoå àiïuì kiïnå cho dû ä liïuå àûúcå têpå húpå , lûu chuyïní , kïtë nöië , chia seã vaâ àûúcå khai thacá töië àa, nhûng vênî baoã àamã an ninh, an toanâ va â chu ã quyïnì dû ä liïuå . Bö å Cöng an àang xêy dûnå g Luêtå Baoã vï å dû ä liïuå ca á nhên va â Luêtå An ninh manå g sûaã àöií (bö í sung thïm chûcá nùng quanã ly á nha â nûúcá vï ì an toanâ thöng tin manå g) va â dû å kiïnë trònh Quöcë höiå thöng qua ngay trong nùm 2025; trònh Chñnh phuã ban hanâ h cacá Nghõ àõnh hûúná g dênî Luêtå Dû ä liïuå 2024, vò vêyå cênì ûu tiïn têpå trung moiå nguönì lûcå cho nhiïmå vu å nayâ . Töní g Bñ thû yïu cêuì phatá huy vai tro â nonâ g cötë trong viïcå xêy dûnå g, phatá triïní , khai thacá va â lamâ giauâ dû ä liïuå quöcë gia, têpå trung vaoâ bönë truå cötå chñnh: con ngûúiâ , võ trñ, hoatå àönå g va â sanã phêmí ; chu ã àönå g, tñch cûcå ûná g dunå g, lamâ chu,ã tiïnë túiá tû å chu ã cacá cöng nghï å dû ä liïuå cötë loiä , àùcå biïtå la â cöng nghï å trñ tuï å nhên taoå (AI), dûä liïuå lúná (big data), chuöiî khöië (blockchain) vaâ àiïnå toaná àamá mêy. Àùcå biïtå nhênë manå h vai troâ cuaã Hiïpå höiå trong mötå sö ë chûúng trònh, saná g kiïnë tronå g àiïmí , Töní g Bñ thû chó ro ä phaiã phatá triïní thõ trûúnâ g dû ä liïuå cho phatá triïní bïnì vûnä g; xêy dûnå g thõ trûúnâ g dû ä liïuå quöcë gia, triïní khai sanâ dû ä liïuå àï í phucå vu å nghiïn cûuá , phatá triïní khúiã nghiïpå , àöií múiá saná g taoå , cung cêpë cacá sanã phêmí , dõch vuå liïn quan àïnë dû ä liïuå phucå vu å phatá triïní bïnì vûnä g kinh tï-ë xa ä höiå ; cênì xêy dûnå g nïnì tanã g AI mú ã quöcë gia giupá cho cacá doanh nghiïpå co á thï í dï î danâ g tiïpë cênå ûná g dunå g AI va â lûu y á rùnç g ào á la â trñ tuï å nhên taoå Viïtå Nam; nhanh choná g phöí cêpå hiïuí biïtë vï ì dû ä liïuå cho moiå ngûúiâ dên; nêng cao nhênå thûcá , kiïnë thûcá va â ky ä nùng vï ì dû ä liïuå cho toanâ xa ä höiå , nhêtë la â gia á trõ va â têmì quan tronå g cuaã viïcå baoã vï å dû ä liïuå ca á nhên, cunä g nhû viïcå tuên thuã cacá quy àõnh phapá ly.á Theo Töní g Bñ thû, cênì súmá tö í chûcá cacá cuöcå thi thacá h thûcá àöií múiá saná g taoå dûaå trïn dûä liïuå àï í khuyïnë khñch cönå g àönì g àûa ra cacá giaiã phapá saná g taoå dûaå trïn dûä liïuå , taoå ra sên chúi àïí phatá huy töië àa tiïmì nùng con ngûúiâ trong lônh vûcå khoa hocå , cöng nghï;å tiïpë tucå tùng cûúnâ g nùng lûcå tû å chu ã vï ì cöng nghïå dû ä liïuå , ûu tiïn, khuyïnë khñch, taoå cú chï ë àï í cacá sanã phêmí cöng nghïå dû ä liïuå “Make in Viet Nam” co á thï í canå h tranh sonâ g phùnè g trïn thõ trûúnâ g, nhêtë la â thõ trûúnâ g quöcë tï.ë Töní g Bñ thû àïì nghõ hö î trú å àêyí manå h xêy dûnå g ha å tênì g dû ä liïuå tiïn tiïnë , bao gömì ca ã cacá trung têm dûä liïuå do Nha â nûúcá va â doanh nghiïpå tû nhên àêuì tû; tùng cûúnâ g húpå tacá quöcë tï,ë hocå hoiã kinh nghiïmå , thu hutá nguönì lûcå va â tham gia vaoâ cacá saná g kiïnë toanâ cêuì vï ì dû ä liïuå ; xêy dûnå g cú chïë thûcå thi va â giamá satá hiïuå qua.ã Cacá cú quan nha â nûúcá , vúiá vai troâ àêuì tauâ cuaã Bö å Cöng an, Böå Khoa hocå va â Cöng nghï,å mötå sö ë bö,å nganâ h liïn quan cênì co á hï å thönë g giamá satá chùtå che ä va â àönì g böå hún trïn nïnì tanã g ûná g dunå g manå h me ä cöng nghïå sö ë àï í baoã àamã cacá quy àõnh phapá luêtå àûúcå tuên thuã àêyì àu,ã hiïuå qua.ã Töní g Bñ thû nhênë manå h phaiã baoã mêtå dû ä liïuå , xêy dûnå g hï å thönë g baoã vïå sanã phêmí baoã mêtå dû ä liïuå , phatá triïní dõch vu å baoã mêtå dû ä liïuå , xêy dûnå g hï å thönë g tiïu chuêní baoã mêtå dû ä liïuå , hònh thanâ h nganâ h cöng nghiïpå vï ì baoã mêtå dû ä liïuå … Töní g Bñ thû khùnè g àõnh Àanã g vaâ Nha â nûúcá se ä taoå moiå àiïuì kiïnå thuênå lúiå , hö î trú å töië àa cho sûå phatá triïní cuaã lônh vûcå dû ä liïuå , àï í Viïtå Nam súmá trúã thanâ h mötå quöcë gia sö,ë mötå xa ä höiå sö,ë mötå nïnì kinh tïë sö ë thõnh vûúnå g. Phatá biïuí taiå Àaiå höiå , Àaiå tûúná g Lûúng Tam Quang, Uyà viïn Böå Chñnh trõ, Bö å trûúnã g Bö å Cöng an, Chuã tõch Hiïpå höiå Dû ä liïuå Quöcë gia, nhiïmå ky â I (2025-2030) nhênë manå h: Hiïpå höiå seä la â cêuì nöië giûaä cacá doanh nghiïpå , xêy dûnå g hï å sinh thaiá dû ä liïuå àa danå g va â öní àõnh, àapá ûná g yïu cêuì chuyïní àöií sö ë bïnì vûnä g trïn moiå lônh vûcå , taoå tiïnì àï ì àûa àêtë nûúcá bûúcá vaoâ ky ã nguyïn sö ë múiá . Trong nhiïmå ky â I, Hiïpå höiå se ä têpå trung vaoâ cacá hoatå àönå g tronå g têm: phöië húpå vúiá cacá cú quan chûcá nùng, hiïpå höiå va â tö í chûcá liïn quan nhùmç tuyïn truyïnì , phö í biïnë chñnh sacá h vaâ phapá luêtå quöcë gia vï ì dû ä liïuå ; tham gia àoná g gopá y á kiïnë vaoâ cacá vùn banã quy phamå phapá luêtå liïn quan; kiïnë nghõ, tham vênë cú quan nhaâ nûúcá co á thêmí quyïnì cacá vênë àï ì liïn quan àïnë sû å phatá triïní cuaã nganâ h dû ä liïuå ; hö î trú å cacá cú quan chûcá nùng khi àûúcå yïu cêuì . PV (Theo TTXVN) BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Thúâi sûå 3 Hiïpå höiå Dû ä liïuå Quöcë gia àûúcå thanâ h lêpå theo Quyïtë àõnh söë 10/QÀ-BNV ngayâ 10/1/2025 cuaã Bö å Nöiå vu,å vúiá sû á mïnå h kïtë nöië cacá cú quan quanã ly,á doanh nghiïpå , tö í chûcá va â ca á nhên hoatå àönå g trong lônh vûcå dû ä liïuå . Hiïpå höiå hûúná g túiá xêy dûnå g mötå hï å sinh thaiá dû ä liïuå vûnä g manå h, gopá phênì thucá àêyí phatá triïní kinh tïë sö ë va â gia tùng giaá trõ dû ä liïuå trong nïnì kinh tïë quöcë dên. Anh: TTXVN à Töní g Bñ thû khùnè g àõnh Àanã g va â Nha â nûúcá se ä taoå moiå àiïuì kiïnå thuênå lúiå cho sû å phatá triïní cuaã lônh vûcå dû ä liïuå , àï í Viïtå Nam súmá trú ã thanâ h mötå quöcë gia sö,ë mötå xa ä höiå sö,ë mötå nïnì kinh tï ë sö ë thõnh vûúnå g. Töní g Bñ thû Tö Lêm tùnå g hoa chucá mûnâ g Ban Thûúnâ g vu å Hiïpå höiå Dû ä liïuå quöcë gia nhiïmå ky â 2025 - 2030 TÖNÍ G BÑ THÛ TÖ LÊM:
Xaä höåi Chuã nhêåt 23/3/2025 4 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Ngay sau khi thöng tin vïì viïcå àï ì xuêtë chùtå ha å va â di dúiâ mötå sö ë cêy xanh àïí lamâ hï å thönë g nhacå nûúcá ú ã vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö í àûúcå lan truyïnì trïn manå g xa ä höiå , nhiïuì ngûúiâ dên àa ä bayâ to ã sû å lo lùnæ g va â phanã àöië . Cacá diïnî àanâ nhû “Yïu Haâ Nöiå ”, “Kiïnë trucá Ha â Nöiå ” hay cacá trang caá nhên cuaã nhiïuì kiïnë trucá sû, nhaâ vùn, nha â hoatå àönå g möi trûúnâ g àïuì co á nhûnä g chia seã têm huyïtë . Ú Ã àêy, phña quênå Hoanâ Kiïmë dûúnâ g nhû àang àùtå ra mötå phepá tñnh vïì ûu tiïn giaá trõ trong phatá triïní àö thõ: cêy xanh lêu nùm khöng àaná g giû ä vaâ co á thï í dï î danâ g hy sinh cho mötå cöng trònh trang trñ nhû nhacå nûúcá . CÊY XANH KHÖNG PHAIà VÊTÅ TRANG TRÑ COÁ THÏÍ DÚI CHÖ Î LA  XONG Vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö í la â mötå khöng gian mang tñnh biïuí tûúnå g cuaã Haâ Nöiå , ngoaiâ võ trñ trung têm, tiïpë giapá hö ì Gûúm, conâ co á hï å sinh thaiá cêy xanh lêu nùm àoná g vai troâ quan tronå g vï ì mùtå canã h quan, khñ hêuå va â ky á ûcá àö thõ. Theo baoá caoá , mötå sö ë cêy se ä bõ chùtå ha å hoùcå di dúiâ vò anã h hûúnã g túiá “àûúnâ g daoå va â hï å thönë g nhacå nûúcá ”. “Hï å thönë g nhacå nûúcá vönë dô la â cöng trònh phuå trú,å thiïn vïì tñnh biïuí diïnî va â thõ giacá . Cêy xanh thò khacá : no á laâ thanâ h phênì sönë g, kho á thay thï,ë co á gia á trõ sinh thaiá , lõch sûã va â vùn hoaá . Viïcå chùtå cêy àï í phucå vu å mötå cöng trònh giaiã trñ ngùnæ hanå la â cacá h àaná h àöií co á phênì phi ly,á hoùcå chñ ñt laâ phanã camã , trong mötå khöng gian nhû höì Gûúm. Àiïuì àaná g chu á y á la â trong thúiâ gian qua, Haâ Nöiå co á xu hûúná g caiã taoå khöng gian cöng cönå g bùnç g cacá h lamâ múiá toanâ diïnå , thay vò tön taoå va â thñch nghi. Tû duy nayâ dênî túiá viïcå latá laiå àa á vóa he â hanâ g loatå , lùpæ àùtå cacá cöng trònh trang trñ “nhöm nhûaå ”, dûnå g àenâ LED..., vaâ giú â la â nhacå nûúcá thay cêy xanh. Vênë àï ì khöng nùmç ú ã banã thên cöng nghïå hay caiá múiá , ma â ú ã chöî no á àûúcå ûu tiïn hún nhûnä g thû á vönë àaä taoå nïn linh hönì cuaã khöng gian àö thõ”, kiïnë trucá sû canã h quan Nguyïnî Hoanâ g Sún phên tñch. Öng Sún cunä g cho rùnç g, nïuë muönë dûnå g nhacå nûúcá , àún võ thi cöng hoanâ toanâ co á thï í tòm giaiã phapá thiïtë kï ë mïmì maiå àï í hï å thönë g nayâ haiâ hoaâ vúiá thamã thûcå vêtå co á sùné , thay vò chonå phûúng aná dï î lamâ , ñt tönë chêtë xamá hún, nhûng àaná h àöií bùnç g gia á trõ lêu daiâ la â di dúiâ hoùcå chùtå bo ã cêy. “Khöng coá àö thõ naoâ ûná g xû ã nhû thï ë vúiá cêy xanh lêu nùm ca.ã Chûa ài àêu xa, chó nhòn sang nûúcá laná g giïnì g thöi, trong khi quy hoacå h àûúnâ g ài trong khu Cûuã Traiå Cêu, ngûúiâ ta khöng chùtå mötå cêy naoâ , ngay caã khi caiá cêy ào á conâ nho ã va â àûná g chùnæ giûaä löië . Hay ú ã Singapore chùnè g hanå , chñnh phu ã nûúcá nayâ quy àõnh ro:ä bêtë cûá cöng trònh cöng cönå g naoâ cunä g phaiã tñch húpå vúiá cêy xanh hiïnå co,á hoùcå bu â àùpæ bùnç g diïnå tñch xanh tûúng àûúng. Khöng coá chuyïnå chùtå cêy àïí lamâ cöng trònh giaiã trñ ma â khöng qua àaná h gia á tacá àönå g sinh thaiá . Ngay caã hï å thönë g nhacå nûúcá taiå Marina Bay nöií tiïnë g vúiá trònh diïnî aná h saná g cunä g àûúcå thiïtë kï ë nöií trïn mùtå nûúcá , khöng anã h hûúnã g túiá thamã thûcå vêtå hay cêuë trucá tû å nhiïn xung quanh”, öng Sún noiá thïm. Trûúcá ào,á trong mötå höiå thaoã vï ì phatá triïní àö thõ xanh, PGS.TS. Phamå Vùn Phucá (ÀH Lêm nghiïpå ) cunä g nhênå àõnh: “Cêy xanh khöng nïn bõ xem nhû vêtå thï í co á thï í di chuyïní theo tiïnå ñch cuaã con ngûúiâ . Khi thiïtë kï,ë quy hoacå h mötå cöng trònh, phaiã tñnh àïnë viïcå giû ä laiå töië àa cêy cu,ä thay vò chùtå xong röiì trönì g laiå cho àepå . Mötå sö ë y á kiïnë co á thï í lêpå luênå rùnç g cêy khöng bõ chùtå ma â chó “di chuyïní ”, nhûng ai tûnâ g chûná g kiïnë viïcå di dúiâ cêy cö í thu å se ä hiïuí : viïcå nayâ gênì nhû tûúng àûúng vúiá mötå hònh thûcá “chïtë tamå thúiâ ”. Khöng phaiã cêy naoâ cunä g sönë g sotá àûúcå sau khi àaoâ lïn, bûná g rï,î röiì trönì g laiå ú ã möi trûúnâ g khacá . Canâ g la â cêy to, rïî ùn sêu, canâ g kho á phucå höiì . Cêy xanh khöng phaiã vêtå thï í co á thï í bï ài nhû ghï ë àa,á ma â la â mötå hï å sinh thaiá thu nho,ã co á àúiâ sönë g, co á liïn hï å vúiá cacá loaiâ chim, cön trunâ g, thêmå chñ la â vúiá ky á ûcá va â camã xucá con ngûúiâ ”. TS. Àaoâ Ngocå Nghiïm, Phoá Chu ã tõch Höiå Quy hoacå h Phatá triïní àö thõ Viïtå Nam cunä g cho rùnç g: “Khi caiã taoå cacá khöng gian nhû höì Gûúm, cênì ûu tiïn cacá giaiã phapá tön taoå mïmì , traná h bï töng hoaá va â thay àöií cêuë trucá sinh thaiá . Cêy cöí thu å ú ã nhûnä g núi nhû vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö í co á y á nghôa khöng chó vïì mùtå sinh hocå ma â ca ã vùn hoaá , lõch sû”ã . CO Á CÊNÌ HÏ Å THÖNË G NHACÅ NÛÚCÁ Ú Ã KHU VÛCÅ NAY ? Thanâ h phö ë co á thï í cênì nhûnä g àiïmí nhênë vï ì canã h quan, nhûng nhacå nûúcá liïuå co á thûcå sû å cênì thiïtë ú ã vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö,í núi vönë dô àa ä la â mötå biïuí tûúnå g thõ giacá tû å nhiïn vúiá tûúnå g àaiâ , cêy cö í thu å va â mùtå hö ì Gûúm? Hay noá se ä trú ã thanâ h mötå thû á rûúmâ ra,â dï î gêy ö nhiïmî aná h saná g, pha á vú ä khöng gian tônh lùnå g va â chêtë thú vönë la â linh hönì cuaã khu vûcå nayâ ? PGS.TS. Nguyïnî Hönì g Tiïnë , nguyïn Cucå trûúnã g Cucå Ha å tênì g ky ä thuêtå (Bö å Xêy dûnå g) tûnâ g canã h baoá : “Cacá cöng trònh mang tñnh biïuí diïnî nhû nhacå nûúcá hay àenâ LED nïuë khöng gùnæ vúiá àùcå àiïmí lõch sû,ã vùn hoaá cuaã khöng gian thò rêtë dï î trú ã thanâ h vêtå thï í lacå lonä g, thêmå chñ phaá vú ä banã sùcæ canã h quan. Vúiá nhûnä g núi nhû höì Gûúm hay vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö,í möiî can thiïpå cênì àûúcå xem xetá trïn caã ba bònh diïnå : thêmí my,ä sinh thaiá va â vùn hoaá ”. Trïn thûcå tï,ë khu vûcå nayâ vönë àa ä coá qua á nhiïuì yïuë tö ë hêpë dênî thõ giacá tûå nhiïn: mùtå hö ì thay àöií tranå g thaiá theo muaâ , cêy cöí thu å biïnë hoaá theo möiî chu trònh sinh hocå , cacá cöng trònh kiïnë trucá cö í phu ã rïu phong gùnæ liïnì vúiá nhûnä g trêmì tñch vùn hoaá … Viïcå thïm mötå hï å thönë g nhacå nûúcá nûaä àûúcå dû å àoaná la â co á nguy cú àeâ lïn lúpá camã xucá tinh tï,ë biïnë mötå khöng gian thiïng liïng thanâ h sên khêuë trònh diïnî . “Khöng phaiã núi naoâ cunä g phu â húpå àï í 'giaiã trñ hoaá ' canã h quan”, kiïnë trucá sû Nguyïnî Hoanâ g Sún nhênë manå h. TS. Nguyïnî Quang, Giamá àöcë Trung têm nghiïn cûuá Àö thõ vaâ Phatá triïní bïnì vûnä g, cunä g bayâ to ã quan àiïmí : “Àö thõ hiïnå àaiå khöng àönì g nghôa vúiá àö thõ loeâ loetå . Rêtë nhiïuì núi tûúnã g lamâ àepå , nhûng laiå lamâ loanä g banã sùcæ , gêy nhiïuî thõ giacá . Mötå cöng trònh nhacå nûúcá hay aná h saná g nïuë khöng phuâ húpå vï ì võ trñ vaâ mucå àñch sûã dunå g se ä khöng mang laiå hiïuå qua ã lêu daiâ , thêmå chñ trú ã thanâ h ganá h nùnå g vênå hanâ h”. Trïn manå g xa ä höiå co á nhûnä g chia seã vúiá tinh thênì chung: “Coá thï í coi cêu chuyïnå chùtå cêy àï í lamâ nhacå nûúcá laâ mötå baiâ kiïmí tra vï ì nhênå thûcá àö thõ. Ai la â ngûúiâ quyïtë àõnh rùnç g mötå manâ trònh diïnî aná h saná g va â nûúcá se ä tötë hún mötå boná g cêy xanh toaã matá ? Va â ai laâ ngûúiâ àûúcå tham vênë trûúcá khi chùtå nhûnä g cêy ào”á ? “Cêy xanh khöng thïí mocå laiå trong vaiâ nùm nhû co.ã Möiî lênì chùtå la â mêtë ài mötå phênì ky á ûcá cuaã thanâ h phö”ë , cêy viïtë tre ã Hoanâ g Thuyã Lam viïtë . “Chuná g töi ài böå quanh höì möiî saná g vò co á boná g matá . Khöng ai ra höì Gûúm àï í ngùmæ nhacå nûúcá lucá 10 giú â trûa. Haâ Nöiå khöng cênì thïm chiïu troâ thõ giacá , ma â cênì khöng gian sönë g thûcå sû”å , öng Nguyïnî Vùn Quyá (cû dên phöë Tranâ g Tiïnì ) chia se.ã “Chuná g töi chûa tûnâ g àûúcå hoiã yá kiïnë vï ì dû å aná . Sao caiã taoå khöng gian cöng cönå g laiå khöng coá tiïnë g noiá tû â cönå g àönì g?”, mötå thanâ h viïn nhomá cû dên quanh höì noiá . Chung thùcæ mùcæ vúiá nhûnä g ngûúiâ dên, nhaâ nghiïn cûuá Nguyïnî Khoa nïu y á kiïnë : “Phanã ûná g cuaã cönå g àönì g cho thêyë ngûúiâ dên àang dênì y á thûcá ro ä vï ì quyïnì tham gia vaoâ cacá quyïtë àõnh quy hoacå h khöng gian sönë g, àiïuì vönë bõ xem nheå trong nhiïuì nùm qua. Khöng thïí tiïpë tucå co á nhûnä g dû å aná àö thõ ma â ngûúiâ dên chó biïtë khi cêy àaä bõ chùtå . Sû å thiïuë minh bacå h va â thiïuë àöië thoaiå vúiá cönå g àönì g khiïnë cho moiå caiã taoå àïuì dï î bõ nhòn nhênå la â “caiã luiâ ”. n Cêy cöí thuå laâ mötå phêìn linh höìn cuãa Höì Gûúm Viïcå quênå Hoanâ Kiïmë àïì xuêtë thanâ h phö ë cho phepá chùtå ha å va â dõch chuyïní mötå sö ë cêy xanh taiå khu vûcå vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö,í vúiá ly á do nùmç trïn àûúnâ g daoå va â hï å thönë g nhacå nûúcá cuaã dû å aná caiã taoå , àang gêy ra khöng ñt phanã ûná g. Cêy xanh la â linh hönì àö thõ vaâ laâ ky á ûcá cönå g àönì g, nhêtë la â cêy cö í thu å ú ã quanh Höì Gûúm. [ HANÅ H ÀÖ Î ] Theo phûúng aná thiïtë kï ë caiã taoå , nêng cêpë vûúnâ hoa Ly á Thaiá Tö í se ä phaiã chùtå ha å va â dõch chuyïní 25 cêy xanh, do cacá cêy xanh nayâ nùmç trïn àûúnâ g daoå va â trïn hï å thönë g nhacå nûúcá cuaã dû å aná Anh: HOANG SÚN  à Thacá nûúcá Rain Vortex (Singapore) àûúcå kiïnë thiïtë àï í nuöi dûúnä g mötå rûnâ g cêy xanh trong nha.â Trûúcá ào,á ngûúiâ Sing chûa tûnâ g chùtå ài mötå caiá cêy naoâ ú ã khu vûcå nayâ Cêy mocå giûaä löië ài ú ã Cûuã Traiå Cêu àûúcå giû ä nguyïn Tacá àönå g tñch cûcå cuaã cêy xanh àö thõ Theo Tö í chûcá Y tï ë Thï ë giúiá (WHO), möiî ngûúiâ dên àö thõ nïn coá ñt nhêtë 9 m² diïnå tñch cêy xanh àïí àamã baoã chêtë lûúnå g sönë g töië thiïuí , trong khi mûcá khuyïnë nghõ lyá tûúnã g la â 20 m²/ngûúiâ . Tuy nhiïn, theo Sú ã Xêy dûnå g Ha â Nöiå , àïnë nùm 2023, diïnå tñch cêy xanh bònh quên àêuì ngûúiâ taiå Ha â Nöiå chó khoanã g 6,7 m², thêpë hún nhiïuì so vúiá tiïu chuêní cuaã WHO va â cacá nûúcá phatá triïní . Cêy xanh khöng chó taoå boná g matá ma â conâ giupá giamã nhiïtå àö å àö thõ tû â 2 àïnë 8 àö å C, locå buiå mõn PM2.5 – mötå trong nhûnä g nguyïn nhên hanâ g àêuì gêy bïnå h hö hêpë va â tim macå h – va â giamã tiïnë g önì túiá 40%. Viïcå mêtë ài mötå cêy lúná cunä g àönì g nghôa vúiá mêtë ài hanâ g trùm kg oxy möiî nùm, hanâ g tênë nûúcá àûúcå giû ä laiå trong lonâ g àêtë , va â hanâ g nganâ m² khöng khñ àûúcå locå sacå h. Anh: HOANG SÚN  à Anh: LONG VÊN Ã
RÊM RAN GOIÅ CU “Ï… thùnç gCuEnoá vï ì ào á bay. Thùnç g Cu Tunä va â Cu Cho á chayå lïn nuiá haiá caâ ke vï ì bùnæ önë g thutå …”, tuiå nho ã suötë caã ngayâ rêm ran vaâ vò àûaá naoâ cunä g tïn Cu, vò vêyå tuiå nho ã quyïtë àõnh thïm caiá tïn phu å àï í co á thï í phên biïtå Cu naoâ , con cuaã ai. Ba â Vu ä Thõ Têm Haâ kï í laiå kyá ûcá tuöií thú ú ã lanâ g chaiâ Haiã Minh tûnâ g la â mötå honâ àảo nùmç àöië diïnå thõ xa ä Quy Nhún. Muaâ nùnæ g thò àoâ chayå qua chayå laiå khoanã g 20 phutá , conâ muaâ mûa thò Haiã Minh trúã nïn biïtå lêpå nhû mötå öcë àaoã . “Ca â ke” ma â tuiå nhocá goiå tïn chñnh la â qua ã búiâ lúiâ , khi boã vö önë g tre thutå manå h thò phatá ra tiïnë g nö í nhû phaoá chuötå . Tro â chúi thûá dû ä nhêtë ú ã núi nayâ chñnh laâ bùnæ qua ã ca â ke. Nùm 1954, öng Voä Àònh ÛnÁ g, quï ú ã huyïnå Haiã Hêuå , tónh Nam Àõnh vaoâ miïnì Nam theo lanâ soná g di cû vaâ öng quyïtë àõnh dûnâ g chên taiå mötå vunâ g àêtë ma â sau nayâ öng kï í vúiá con trong nha â la â “ai thñch khoanh bao nhiïu cunä g àûúcå ”, àêtë thiïn nhiïn thoaiã maiá . Ào á la â mötå reoã catá trùnæ g nùmç ú ã bú â têy cuaã cûaã biïní Quy Nhún, tónh Bònh Àõnh. Coá nhûnä g ngûúiâ àïnë lêpå nghiïpå cunâ g thúiâ vúiá öng, vñ duå nhû öng ÛnÁ g, quï úã huyïnå àaoã Ly á Sún, tónh Quanã g Ngaiä . Nhûäng ngûúâi con cuãa öng ÛÁng kïí laåi, caã xoám chó coá vaâi ngöi nhaâ àûúåc xêy dûång bùçng gaåch taáp lö, hoùåc bùçng àaá ong nhûng khöng tö xi mùng, tûúâng àïí thö möåc, coân laåi phêìn lúán laâ nhaâ lúåp tranh, tûúâng àûúåc quêy bùçng nhûäng têëm göî, nhûåa. Nùm 1965, khi quên Myä öì aåt àöí böå vaâo Quy Nhún, caác thuâng chûáa vuä khñ, àöì höåp…àûúåc baâ con thu gom vïì öëp quanh ngöi nhaâ. Xoám laâng chùæp vaá thïm sùæc maâu múái, nhûng tïn thò vêîn nhû cuä, nhiïìu cêåu beá àaä lúán nhûng caái tïn Cu thò vêîn y nguyïn. Quên giaiã phoná g ngayâ ào á êní mònh ú ã baná àaoã Phûúng Mai vaâ lanâ g chaiâ Haiã Minh laâ cûaã ngo ä qua Quy Nhún. Thónh thoanã g ngûúiâ dên phaiã chui dûúiá hêmì vò suná g AK 47 vaâ AR 16 bùnæ cheoá gocá vúiá nhau. Búâ catá trùnæ g ú ã lanâ g Haiã Minh chi chñt dêuë giayâ cuaã lñnh My,ä bú, sûaä , thõt höpå theo lñnh hanâ h quên nemá khùpæ xomá chaiâ . Cuöcå sönë g àa ä coá muiâ cuaã xû á sú ã vùn minh, nhûng lucá àoá ngûúiâ dên vênî giû ä nguyïn viïcå goiå cacá cêuå trai laâ Cu, àùtå tïn con trai laâ Cu. THÊYÌ ÀÙTÅ LAIÅ TÏN Trong tacá phêmí Tuêën, chaâng trai nûúác Viïåt cuaã nha â vùn Nguyïnî Vy ä àûúcå xïpë vaoâ chûná g nhên thúiâ àaiå , viïtë vïì böië canã h cuaã tónh Quanã g Ngaiä , nhûng cunä g la â bûcá tranh àaiå diïnå cho cacá lanâ g quï ú ã Viïtå Nam giai àoanå tû â nùm 1900. Nhûnä g nhên vêtå trong cuönë sacá h nayâ co á caiá tïn rêtë xêuë , thùnç g Àñt, Chuötå . Caiá tïn hay nhêtë la â cö Ba Húiå , con nhaâ phuá quy.á Àïnë khi thùnç g Àñt hocå trûúnâ g cuaã nha â nûúcá Baoã Hö,å thi lêyë bùnç g Sú hocå Yïuë lûúcå (Primaire ElÁ emá entaire) vaâ ra Huï ë hocå Cao àùnè g Tiïuí hocå (Diplöme d’EtÁ ude Primaire Superá ieurs FrancoIndigenâ e - bùnç g Thanâ h Chung) thò thêyì giaoá àï ì nghõ àöií tïn la â Trênì Anh Tuênë . Conâ ú ã lanâ g chaiâ Haiã Minh, viïcå sûaã laiå tïn, boã bútá tïn Cu cunä g bùtæ àêuì tû â cacá thêyì giaoá . Nhûnä g ngûúiâ dên àõa phûúng nhúá laiå , khoanã g nùm 1965, thêyì giaoá Phan Vùn Hunâ g, tu sô tïn la â Thanh lênì lûútå sang Haiã Minh múã trûúnâ g hocå trong nhûnä g cùn phonâ g àún sú. Nhûnä g àûaá hocå tro â lem luöcë àïnë trûúnâ g va â vênî rêm ran nghe hocå sinh goiå nhau bùnç g Cu, Gaiá … Lucá àoá co á mötå cêuå hocå sinh ú ã lanâ g chaiâ Hoaiâ Hûúng chuyïní vaoâ hocå va â cunä g mang caiá tïn hïtë sûcá ky â dõ nïn L… trúã thanâ h têm àiïmí bõ reoá tïn suötë ngayâ , kemâ theo ào á la â tiïnë g ngûúiâ ngùtå ngheoä cuaã mêyë àûaá con gaiá . Thêyì Hunâ g lamâ cho lúpá hocå trú ã nïn trêtå tû å bùnç g cacá h àöií laiå caiá tïn àepå hún, nhiïuì àûaá con trai thñch tïn Anh Tuênë . Thêyì conâ noiá , gia àònh cuaã banå L… cha meå àïuì chïtë súmá , banå L… ú ã vúiá öng ba â ngoaiå , nha â ngheoâ lùmæ , vò kho á nuöi con nïn àùtå caiá tïn thiïtå laâ xêuë àï í dï î nuöi, thöi thò tûâ nay banå L co á tïn múiá , cacá em khöng chocå banå L… nûaä . Vêyå la â ca ã lúpá hocå tiïpë tucå cûúiâ lênì cuöië cunâ g khi L… sang trang múiá vò coá caiá tïn hay. Tu sô Thanh lucá dayå hocå tro,â thónh thoanã g vênî dênî laiå nhûnä g cêu noiá trong cuönë sacá h Minh Têm Bûãu Giaám do Trûúng Vônh Kyá dõch. Khi dayå túiá thiïn Hiïuë hanå h, Chaná h ky,á Huênë tû,ã Lêpå giaoá thò cunä g nhùcæ cacá em phaiã sûaã caiá tïn cho húpå vúiá le ä thúiâ , khöng àùtå tïn xêuë nûaä . Thúiâ bêyë giú,â giûaä lanâ g Haiã Minh va â thõ xa ä Quy Nhún chó cacá h mötå con lacå h nhûng laiå la â hai thï ë giúiá khacá . Taiå thõ xa ä Quy Nhún coá Trûúnâ g Trung hocå Cûúnâ g Àï,í Trûúnâ g Tû thucå Tên Bònh, Trûúnâ g Nû ä Trung hocå Quy Nhún, sau àöií tïn thanâ h Trûúnâ g Nû ä Trung hocå Ngö Chi Lan. Thêyì Hunâ g khi nhùcæ caiá tïn Ngö Chi Lan vaâ cacá em hocå sinh nû ä khen caiá tïn hay qua.á Ngö Chi Lan la â nû ä sô gioiã thi ca, êm nhacå , sönë g vaoâ thï ë ky ã 15. TÏN XÊUË TRÏN BIA Du khacá h sang lanâ g chaiâ luön treoâ lïn nuiá thùpæ hûúng dûúiá chên tûúnå g Àûcá Thaná h Trênì , conâ töi lùnå löiå vaoâ xomá àï í nghe chuyïnå hiïní linh cuaã bûcá tûúnå g va â àûúcå ba â con dênî túiá thùm khu nghôa àõa hoå Ngö àï í kï í vï ì chuyïnå xûa cu.ä Khoảng 20 ngöi möå nùmç ngay ngùnæ , nhûnä g caiá tïn àêuì tiïn laâ Ngö Vùn Nghôa, Ngö Vùn Thanh, Ngö Thõ Tin, conâ ngöi möå ú ã võ trñ trung têm laâ Ngö Vùn L… Baâ Vu ä Thõ Têm Haâ cho biïtë , khi lúná lïn àa ä nghe ngûúiâ lúná goiå tïn öng L… Möiî khi goiå la â ngûúiâ ta laiå cûúiâ lúná . Xomá chaiâ nayâ vönë rêtë ngheoâ , nhûng cunä g nhú â nhûnä g caiá tïn rêtë laå nhû vêyå cunä g àa ä lamâ cho moiå ngûúiâ camã thêyë vui nhönå . Thúiâ xûa, öng baâ thûúnâ g quan niïmå àùtå tïn con thêtå xêuë àï í “ma chï quyã khocá ”, khöng themâ àï í mùtæ túiá . Conâ tïn thò hay àùtå theo cacá con giapá hoùcå traiá cêy (Dênì , Sûuã , Meoå , Tuêtë … Lï, Chanh, Cam, Mênå , Àaoâ …). Ba â Ha â cho biïtë , nhú â cacá thêyì giaoá ma â tïn xêuë bútá ài, cacá thêyì noiá hocå túiá lúpá 5 thò seä sang thõ xaä Quy Nhún hocå lïn lúpá 6 ú ã Trûúnâ g Nû ä Trung hocå . Nhûng thûcå tï,ë khi hocå xong chûúng trònh lúpá 5 thò phênì lúná cacá hocå sinh nam àïuì nghó hocå àï í ài biïní vúiá cha me,å chó conâ hocå sinh nû ä la â sang thõ xaä Quy Nhún. Vò vêyå caiá tïn Cu laiå tiïpë tucå trú ã vï ì vúiá ngûúiâ àanâ öng, conâ ngûúiâ phu å nû ä thò co á caiá tïn hay àïí húpå vúiá àúiâ sönë g phö ë thõ. Nhûnä g têmë anã h tû liïuå cuaã cacá nha â nhiïpë anã h Gari F. Rice, Jim Bewen, Mike Copper cho thêyë , Quy Nhún thúiâ ào á àa ä Êu hoaá , cacá banã g hiïuå pha trönå tiïnë g Anh, tiïnë g Viïtå : “Styles Tailors- Nha â may êu phucå ; Hotel Qui Nhún, Red Beach Qui Nhún…”. Nùm 1970, nhiïuì hocå sinh nûä tû â chên nuiá Tam Toaâ sang thõ xaä Quy Nhún va â trú ã vï ì lanâ g kï í laiå cho cacá cêuå trai tïn Cu vïì nhûnä g caiá tïn hay úã thõ xa ä Quy Nhún nhû, tiïmå tapå hoaá Cö Lum Bia, Saleem trïn àûúnâ g Vo ä Taná h, röiì nhûnä g caiá tïn hay, rêtë àaiâ cacá nhû Trênì Thõ Gia, Vûúng Thuyá Nga (Hiïuå trûúnã g Trûúnâ g Nû ä Trung hocå ). Nhûng lucá ào á co á ngûúiâ mang tïn xêuë ú ã lanâ g àaä qua àúiâ va â caiá tïn àa ä tacå vaoâ bia mö.å .. n Kyá sûå Chuã nhêåt 23/3/2025 5 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ Tïn “laå” úã laâng chaâi dûúái chên nuái Tam Toâa Ba â con ú ã lanâ g chaiâ Haiã Minh (phûúnâ g Haiã Canã g, TP Quy Nhún, tónh Bònh Àõnh) giêtå mònh khi nghe nhiïuì ngûúiâ phu å nû ä túiá têpë goiå tïn mötå Viïtå kiïuì My ä bùnç g tû â Cu. “Cu…Cu Cho,á dòa (vï)ì höiì naoâ vêyå ?”. Röiì ö ì lïn cûúiâ . Lanâ g chaiâ dûúiá chên nuiá Tam Toaâ co á cêu chuyïnå rêtë la å liïn quan túiá tïn goiå . Àa phênì àanâ öng tûnâ g àûúcå goiå la â Cu, tï å hún nûaä la â L..., conâ phu å nû ä tïn Gaiá . [ LÏ VÙN CHÛÚNG ] Lanâ g chaiâ Haiã Minh nùmç dûúiá chên nuiá Tam Toaâ , núi àùtå tûúnå g Àûcá Thaná h Trênì Ba â Vu ä Thõ Têm Haâ tûnâ g àûúcå àùtå caiá tïn hay àïí sang hocå ú ã Trûúnâ g Nû ä Trung hocå Quy Nhún Thúiâ bao cêpë , lanâ g chaiâ Haiã Minh àûúcå vñ nhû Hönì g Köng búiã cacá loaiå hanâ g àiïnå tû ã àa ä qua sûã dunå g theo tauâ viïnî dûúng cêpå vaoâ , nïn núi àêy thúiâ êyë àûúcå coi la â “hûng thõnh” hún hùnè nhûnä g núi khacá ... Anh: VÙN CHÛÚNG Ã Tïn ngûúiâ àûúcå àùtå rêtë xêuë vênî conâ lûu trïn bia möå ú ã lanâ g chaiâ Anh: VÙN CHÛÚNG Ã
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==