Xu hûúáng cùæm traåi daä ngoaåi àang ngaây caâng trúã nïn phöí biïën trong giúái treã Haâ Nöåi, àùåc biïåt laâ vaâo nhûäng dõp cuöëi tuêìn. Viïåc àûúåc thoaát khoãi thaânh phöë “söëng chöìng lïn nhau” àïí têån hûúãng khöng khñ trong laânh vaâ khaám phaá nhûäng vuâng àêët múái laå laâ nhûäng lyá do chñnh khiïën hoaåt àöång naây thu huát nhiïìu ngûúâi. Tuy nhiïn, úã möåt khña caånh khaác, noá cuäng taåo ra khöng ñt hïå luåy. n VIÏTÅ NAM TRÙNÆ G TAY Ú Ã OLYMPIC PARIS 2024: TRACÁ H NHIÏMÅ CUAÃ AI? 11/8/2024 SÖË 224 CHU Ã NHÊTÅ BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ n PHAI RÖIÌ , CALLEY [ Trang 4] [ Trang 16] [ Trang 16] Co á nhûnä g khu dayâ àùcå traiå nghó cuöië tuênì n NHÛNÄ G GOLFER ÀÙCÅ BIÏTÅ CUAÃ GIAIÃ VÖ ÀÕCH GOLF QUÖCË GIA 2024 “Gocá con ngûúiâ ” [ Trang 11] [ Trang 6 +7 ] Truyïnå ngùnæ cuaã NHÊTÅ MAI Nganâ h kinh doanh tiïcå cûúiá khi giúiá treã “lûúiâ kïtë hön” [ Trang 15] CHÊMË ÀEN [ Trang 8 + 9 ] cuöië tuênì Chuyïnå [ TRÑ QUÊN ] Phêìn coân laåi cuãa thïë giúái vûâa àûúåc nhùæc àïën, nhên Ngaây Quöëc tïë cuãa ngûúâi thöí dên, coân goåi laâ Ngaây Quöëc tïë Dên töåc baãn àõa thïë giúái vaâo 9/8 haâng nùm. Phênì conâ laiå cuaã thï ë giúiá [Xem tiïpë trang 2] [ Trang 2] [ Trang 3 ] HÚN 6,5 TYÃ ÀÖNÌ G THÛCÅ HIÏNÅ CHIÏNË DÕCH KY Â NGHÓ HÖNÌ G THAOÁ GÚ Ä MANÅ H MEÄ DÛ Å ANÁ TRONÅ G ÀIÏMÍ VUNÂ G ÀÖNG NAM BÖÅ Ngayâ 10/8, Thuã tûúná g Chñnh phuã Phamå Minh Chñnh - Chuã tõch Höiå àönì g àiïuì phöië vunâ g Àöng Nam böå chu ã trò Höiå nghõ lênì thû á tû cuaã Höiå àönì g àiïuì phöië vunâ g. Cunâ g dû å buöií lamâ viïcå co á Bñ thû Thanâ h uyã TPHCM Nguyïnî Vùn Nïn; Phoá Thu ã tûúná g Trênì Hönì g Ha.â NÖIÎ PHIÏNÌ Ú Ã LAIÅ Tiïcë cho cö ë hoaå sô Mai Long Töië 21/7, hoaå sô Mai Long taå tû â nhên thïë ú ã tuöií 94 (1930 - 2024). Mötå sö ë àönì g nghiïpå túiá tiïnî àûa öng lênì cuöië khöng khoiã ngêmå nguiâ , tiïcë nuöië , vò cuöië cunâ g ngûúiâ àoná g gopá cho tranh luaå Viïtå Nam, cho hoatå hònh Viïtå Nam, ngûúiâ thöií hönì cho nhûnä g truyïnå tranh nuöi dûúnä g tuöií thú cuaã bao thïë hï å laiå khöng coá giaiã thûúnã g danh giaá naoâ trong sûå nghiïpå . [ Trang 10] Chên dung tûå hoaå cuaã Mai Long CÙMÆ TRAIÅ DA Ä NGOAIÅ : Niïìm vui qua ài, Sau möiî cuöië tuênì , nuiá Hamâ Lúnå ngêpå racá cuaã ngûúiâ cùmæ traiå àï í laiå Àöië tûúnå g chñnh tham gia cùmæ traiå da ä ngoaiå la â nhûnä g thanh niïn tûâ 18-28 tuöií va â cacá gia àònh treã
Ngaây 10/8, thûåc hiïån chó àaåo cuãa Ban Bñ thû T.Û Àoaân, Àoaân Khöëi caác cú quan T.Û vaâ Ban Thûúâng vuå Tónh Àoaân Cao Bùçng àùng cai töí chûác Chiïën dõch tònh nguyïån Kyâ nghó höìng cêëp T.Û nùm 2024, taåi xaä Trung Phuác, huyïån Truâng Khaánh, tónh Cao Bùçng. Dûå chûúng trònh, coá Bñ thû T.Û Àoaân, Phoá Chuã tõch T.Û Höåi LHTN Viïåt Nam Nguyïîn Tûúâng Lêm; Phoá Chuã tõch UBND tónh Cao Bùçng Trõnh Trûúâng Huy. Taå i chûúng trònh, T.Û Àoaâ n vaâ Àoaâ n thanh niïn caá c àún võ: Böå Cöng thûúng, Böå Giao thöng vêå n taã i, Böå Nöng nghiïå p vaâ Phaá t triïí n nöng thön, Böå Y tïë , Böå Xêy dûå ng, Böå GD&ÀT, Böå Taâ i chñnh, Böå KH&CN, Böå TN&MT, Böå TTTT, Àaâ i Truyïì n hònh Viïå t Nam, Àaâ i Tiïë ng noá i Viïå t Nam, UÃ y ban Giaá m saá t taâ i chñnh quöë c gia, UÃ y ban Dên töå c tiïë n haâ nh trao tùå ng nhiïì u cöng trònh, phêì n viïå c yá nghôa. Trong àoá , coá 1 Nhaâ nhên aá i; 2 cöng trònh thùæ p saá ng àûúâ ng quï; 1 phoâ ng hoå c cho thiïë u nhi taå i trûúâ ng Mêì m non thön Khau Dûå a, xaä Cêì n Nöng, huyïå n Haâ Quaã ng, 70 phêì n quaâ cho ngûúâ i dên, thiïë u nhi coá hoaâ n caã nh khoá khùn, höå gia àònh ngûúâ i nhaâ cuã a thanh niïn cöng nhên coá hoaâ n caã nh khoá khùn ài laâ m ùn xa... Àùåc biïåt, taåi chûúng trònh Quyä têëm loâng Viïåt Àaâi Truyïìn hònh Viïåt Nam, Têåp àoaân Cöng nghiïåp - Viïîn thöng Quên àöåi Viettel trao tùång chûúng trònh tû vêën, khaám tim cho 1.000 thiïëu nhi vaâ phêîu thuêåt tim cho 100 thiïëu nhi taåi thaânh phöë Cao Bùçng. Vúái nhiïìu cöng trònh, phêìn viïåc yá nghôa, Chiïën dõch tònh nguyïån Kyâ nghó höìng cêëp T.Û nùm 2024 àaä mang àïën töíng giaá trõ nguöìn lûåc laâ 6,5 tyã àöìng, goáp phêìn chung tay höî trúå baâ con nhên dên khoá khùn taåi tónh Cao Bùçng. LÛU TRINH Thúâi sûå Chuã nhêåt 11/8/2024 2 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ QUAÛNG CAÙO PHAÙT HAØNH Haø Noäi: ÑT: (024)39432758; Fax: (024)39435285 TP.HCM: ÑT: (028)38469860; Fax: (028)38480015 Trong giôø haønh chính (024)39439664 Ngoaøi giôø 0908988666 (Nguyeãn Haèng) n Toång thö kyù toøa soaïn: MINH TOAÛN n Thieát keá : TRUNG DUÕNG n Giaù: 5.500 ñoàng n Ban ñaiï dienä taiï thanø h pho á Ho à Chí Minh: 384 Nam Kyø Khôiû Nghóa, phöônø g 8, Q3 ÑT: (028) 3848 4366, Fax: (028) 3843 5095, E-mail: tienphonghcm@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï mienà Trung: 19 Ngoâ Gia Tö ï - Ña ø Nanü g, ÑT: (0236)3828 039, Fax: (0236)3897 080, E-mail: banmientrung@baotienphong.com.vn n Ban ñaiï dienä taiï Nghe ä An: 21 Hoà Xuanâ Höông, TP Vinh, Ngheä An. ÑT & Fax: (0238)8602345 n Ban ñaiï dienä taiï ÑBSCL: 103 Tranà Vanê Hoaiø , phöônø g Xuanâ Khanù h, quanä Ninh Kieuà , TP Canà Thô. Ñienä thoaiï : (0292)3823823 vaø Fax: (0292)3823829, Email: baotienphongdbscl@gmail.com n Ban ñaiï dienä taiï Tayâ Nguyenâ : 52 Tranà Nhatä Duatä - TP Buonâ Ma Thuotä - Ñaké Laékê ÑT va ø Fax: (0262)3950029, E-mail: baotienphongtaynguyen@gmail.com n Toøa soaïn: 15 Hoà Xuaân Höông - Haø Noäi. ÑT: 3943 4031 - 38227526 - 38227524 - 38227525 - 39433216 - 39434302 - 3822 6127, Fax: (024) 39430693 - E-Mail: toasoan@baotienphong.com.vn, ISSN 0866-0827 Website: www.tienphong.vn n Toång Bieân taäp: PHUØNG COÂNG SÖÔÛNG n Phoù Toång bieân taäp: VUÕ TIEÁN - LEÂ MINH TOAÛN n In taiï : Cty TNHH Motä thanø h vienâ In Quanâ ñoiä 1, Cty in baoù Nhanâ Danâ Ña ø Nanü g, Cty TNHH motä thanø h vienâ in Ñakê Lakê , Xöônû g in Quanâ khu IV, XN in Nguyenã Minh Hoanø g, TPHCM Sinh hoatå chuyïn àïì vï ì tacá phêmí cuaã cö ë Töní g Bñ thû Nguyïnî Phu á Tronå g Ban Thûúnâ g vu å Tónh uyã Hêuå Giang vûaâ tö í chûcá Höiå nghõ chuyïn àïì sinh hoatå chñnh trõ, tû tûúnã g vï ì nöiå dung baiâ viïtë , tacá phêmí cuaã cö ë Töní g Bñ thû Nguyïnî Phu á Tronå g. Höiå nghõ àûúcå tö í chûcá vúiá hònh thûcá trûcå tiïpë va â trûcå tuyïnë úã 150 àiïmí cêuì trong toanâ tónh, vúiá khoanã g 14.600 caná bö,å àanã g viïn tham dû.å Taiå höiå nghõ, PGS.TS Nguyïnî Quöcë Dunä g, Giamá àöcë Hocå viïnå Chñnh trõ Khu vûcå II triïní khai baiâ viïtë “Tû å haoâ va â tin tûúnã g dûúiá la á cú â ve ã vang cuaã Àanã g, quyïtë têm xêy dûnå g mötå nûúcá Viïtå Nam ngayâ canâ g giauâ manå h, vùn minh, vùn hiïnë va â anh hunâ g” cuaã cö ë Töní g Bñ thû Nguyïnî Phu á Tronå g. Àêy la â baiâ viïtë rêtë têm huyïtë , sêu sùcæ , trñ tuïå vúiá têmì nhòn chiïnë lûúcå , khoa hocå , àûúcå toanâ Àanã g, toanâ dên unã g höå va â àûúcå banå be â quöcë tï ë trên tronå g, àaná h gia á cao. Toanâ bö å àûúnâ g löië chiïnë lûúcå , sacá h lûúcå cuaã Àanã g àa ä àûúcå thï í hiïnå trong baiâ viïtë co á gia á trõ nhû kim chó nam trong quaá trònh phatá triïní tû duy vaâ hoatå àönå g thûcå tiïnî cuaã Àanã g. Öng Trênì Vùn Huyïnë - Pho á Bñ thû Thûúnâ g trûcå Tónh uyã , Chu ã tõch HÀND tónh Hêuå Giang cho biïtë , höiå nghõ àa ä giupá àöiå ngu ä caná bö,å àanã g viïn cuaã tónh nùmæ vûnä g nhûnä g vênë àï ì cötë loiä , tronå g têm tacá phêmí cuaã cö ë Töní g Bñ thû Nguyïnî Phu á Tronå g. Qua àoá nhênå thûcá ro,ä toanâ diïnå va â sêu sùcæ hún vï ì truyïnì thönë g lõch sûã ve ã vang cuaã Àanã g, vï ì chu ã trûúng, àûúnâ g löië , chñnh sacá h àöië ngoaiå cuaã Àanã g, Nha â nûúcá , cunä g nhû tònh hònh trong nûúcá , quöcë tï ë trong thúiâ gian gênì àêy. CANÃ H KYÂ Bñ thû T.Û Àoanâ tham gia giaiã chayå VUG Running taiå xa ä àaoã Thö í Chêu Ngayâ 10/8, anh Ngö Vùn Cûúng - Bñ thû T.Û Àoanâ TNCS Hö ì Chñ Minh cunâ g gênì 200 caná bö,å sinh viïn, höiå viïn khùpæ cacá tónh, thanâ h ca ã nûúcá tham gia giaiã chayå VUG Running vonâ g quanh Trung àoanâ 152, taiå xa ä àaoã Thö í Chêu (TP Phuá Quöcë , Kiïng Giang). Hoatå àönå g thï í thao nayâ àûúcå Trung ûúng Höiå Sinh viïn Viïtå Nam triïní khai, nhùmç chung tay cunâ g caná bö,å chiïnë sô va â nhên dên xaä àaoã Thö í Chêu giûä vûnä g chu ã quyïnì biïní , àaoã Tö í quöcë , ngayâ canâ g àûa cacá àaoã tiïnì tiïu gênì hún vúiá àêtë liïnì . Cunâ g ngayâ , anh Ngö Vùn Cûúng cunâ g cacá àaiå biïuí sinh viïn dû å lï î chaoâ cú â taiå cötå cú â Thö í Chêu. Cöng trònh cötå cú â àûúcå xêy dûnå g ú ã võ trñ trïn àónh àöiì Têy, cacá h khu vûcå nhaâ gacá chiïnë sô khoanã g 9m, àöå cao 140m so vúiá mûcå nûúcá biïní , co á diïnå tñch mùtå bùnç g xêy dûnå g 174,6m2, trong àoá àïë cötå cú â hònh vuöng rönå g 81m vaâ chiïuì cao 20m. TÊN LÖCÅ Satå lú ã vuiâ lêpë homestay khiïnë 3 ngûúiâ thûúng vong Do anã h hûúnã g cuaã mûa lúná trong nhûnä g ngayâ trûúcá ào,á vaoâ khoanã g 4h ngayâ 10/8, taiå banã Ta â Xuaâ , xa ä Ta â Xuaâ , huyïnå Bùcæ Yïn (Sún La), mötå vu å satå lú ã vúiá khöië lûúnå g àêtë àaá lúná , trûútå daiâ hanâ g trùm metá xayã ra gêy nhiïuì thiïtå haiå vïì ngûúiâ va â taiâ sanã . Theo baoá caoá nhanh söë 109/BC-PCTT cuaã Ban chó huy Phonâ g chönë g thiïn tai vaâ tòm kiïmë cûuá nanå tónh Sún La, vuå satå lú ã àa ä vuiâ lêpë cú sú ã kinh doanh ManDo Homestay, khiïnë 3 ngûúiâ trong mötå gia àònh thûúng vong. Hai ngûúiâ bõ thûúng gömì anh Àùnå g Vùn Lûúng (sinh nùm 1990, chuã homestay), chauá Àùnå g Trucá Àan (sinh nùm 2023, con anh Lûúng). Mötå ngûúiâ chïtë la â chõ Àùnå g Hûúng Giang (sinh nùm 1992, vúå anh Lûúng). Caã 3 cunâ g tru á taiå banã Ta â Xuaâ , xa ä Ta â Xuaâ , huyïnå Bùcæ Yïn, tónh Sún La. Baoá caoá cunä g nïu ro,ä khöië lûúnå g àêtë trong vuå satå lú ã lïn àïnë khoanã g 50.000 m3 àa ä vuiâ lêpë hoanâ toanâ cú sú ã kinh doanh cuaã gia àònh anh Lûúng (gömì 20 cùn bungalow), vuiâ lêpë mötå phênì mötå cú sú ã kinh doanh phonâ g nghó khacá va â co á 10 nha â dên trong phamå vi anã h hûúnã g, co á nguy cú bõ àêtë àa á satå lú ã vaoâ . Lûúnå g àêtë àa á trûútå xuönë g conâ vuiâ lêpë va â lamâ hû honã g nùnå g mùtå àûúnâ g taiå Km13+600 tónh löå 112, khiïnë giao thöng bõ ùcæ h tùcæ , cacá phûúng tiïnå khöng thï í di chuyïní qua võ trñ nayâ . Ûúcá tñnh töní g thiïtå haiå khoanã g 10 ty ã àönì g. HÊN NGUYÏNÎ - TRÊNÌ TRONÅ G Hún 6,5 tyã àönì g thûcå hiïnå chiïnë dõch Kyâ nghó hönì g n HÚN 3 HA RÛÂNG VAÂ NHIÏÌU XE MAÁY BÕ THIÏU RUÅI SAU VUÅ CHAÁY KINH HOAÂNG. Sau hún 24 giúâ àöìng höì vúái lûåc lûúång gêìn 500 ngûúâi cuäng àaä dêåp tùæt àaám chaáy rûâng tröìng kinh hoaâng úã khu vûåc nuái Baâng, xaä Quaãng Àöng, huyïån Quaãng Traåch (Quaãng Bònh). Taåi hiïån trûúâng, hún 3 ha rûâng vaâ nhiïìu xe maáy bõ lûãa thiïu ruåi. Nhû Tiïìn Phong àaä thöng tin, khoaãng 13 giúâ ngaây 9/8 möåt àaám chaáy àaä buâng phaát taåi khu rûâng baåch àaân cuãa ngûúâi dên trïn nuái Baâng. Chñnh quyïìn àõa phûúng àaä huy àöång caác lûåc lûúång Cöng an, Quên sûå, Biïn phoâng, Kiïím lêm… cuâng caác lûåc lûúång höî trúå gêìn 500 ngûúâi tham gia dêåp lûãa. Tuy nhiïn, do trúâi hanh khö, kïët húåp vúái gioá to nïn rêët khoá khöëng chïë ngoån lûãa. Nhiïìu xe maáy cöng trònh àaä àûúåc huy àöång àïí laâm àûúâng bùng caãn lûãa, cöng taác chûäa chaáy trong sûå nöî lûåc xuyïn àïm cuãa haâng trùm con ngûúâi. HOAÂNG NAM n MÖTÅ NGÛÚIÂ Ú Ã THAIÁ NGUYÏN TÛÃ VONG DO LIÏN CÊUÌ LÚNÅ . Theo baoá caoá cuaã Bïnå h viïnå Trung ûúng Thaiá Nguyïn, öng Nguyïnî Vùn H. (SN 1974), truá taiå xomá Àònh Phónh, xaä Phûúnå g Tiïnë , huyïnå Àõnh Hoaá , tónh Thaiá Nguyïn nhêpå viïnå trong tònh tranå g àötå quy,å tùng huyïtë apá , suy thênå va â àûúcå chuêní àoaná söcë nhiïmî khuêní àûúnâ g tiïu hoaá . Kïtë qua ã xetá nghiïmå , bïnå h nhên H. dûúng tñnh vúiá vi khuêní liïn cêuì lúnå . Mùcå du â àûúcå cêpë cûuá , àiïuì trõ tñch cûcå song sau 3 ngayâ , àïnë ranå g saná g 10/8, öng H àûúcå xacá àõnh àaä tû ã vong. Theo thêmí tra cuaã cacá cú quan chuyïn mön, ngayâ 6/8, öng H. coá ài ùn tiïtë canh àaä luöcå chñn taiå nha â hanâ g xomá . Àïnë khoanã g 21 giúâ cunâ g ngayâ , öng H. coá triïuå chûná g sötë noná g, kemâ ài ngoaiâ phên lonã g nhiïuì lênì . Öng àûúcå àûa àïnë cacá cú sú ã y tï ë àiïuì trõ nhûng khöng qua khoiã . NGUYÏÎN DUY CHIÏËN Trong thïë giúái lïn vuä truå nhû ài chúå naây, möåt trong nhûäng àiïìu ñt àûúåc biïët túái, vaâ cuäng gêy toâ moâ nhêët, coá leä laâ caác böå laåc, töåc ngûúâi ñt oãi söëng úã nhûäng hang cuâng ngoä heãm nhêët traái àêët, vaâ luön tòm caách lêín tröën loaâi ngûúâi. Ngûúâi baãn àõa/thöí dên ûúác tñnh chiïëm gêìn 6% dên söë thïë giúái (khoaãng 467 triïåu ngûúâi), nhûng laåi àaåi diïån cho 5.000 nïìn vùn hoáa khaác nhau. Àoá coá thïí laâ ngûúâi Nenets úã Siberi, maâ ngay tïn goåi àaä mang yá nghôa “têån cuâng thïë giúái”, ngaân àúâi vui söëng giûäa bùng giaá êm túái 45 àöå C, muâa heâ cuäng êm 20 àöå C. Laâ töåc 50 ngaân ngûúâi Himba söëng giûäa hoang maåc Namib cöí xûa vaâ khùæc nghiïåt nhêët traái àêët, vúái chïnh lïåch nhiïåt àöå giûäa ngaây vaâ àïm lïn túái 50 àöå C, suöët cuöåc àúâi möîi ngûúâi chó tùæm vaâi lêìn. Laâ böå töåc Kogi (nghôa laâ Baáo àen) úã Colombia, hoaân toaân khöng ùn thõt, caá vaâ bêët cûá loaâi àöång vêåt, cön truâng naâo, caã àúâi chó ùn hoa, cuã, quaã, cêy, laá. Nhûäng ngûúâi söëng hoaân toaân biïåt lêåp vúái bïn ngoaâi, khöng hïì tñch trûä lûúng thûåc, cuäng khöng hïì thúâ cuáng möåt võ thêìn hay tön giaáo naâo. Tuy nhiïn, möîi ngûúâi Kogi trûúãng thaânh àïìu phaãi traãi qua 9 nùm ngöìi nhòn vaâo vaách àaá àïí tòm sûå hoâa húåp giûäa baãn thên vaâ thiïn nhiïn… Ngaây Quöëc tïë Dên töåc baãn àõa thïë giúái nùm 2024 mang chuã àïì “Baão vïå quyïìn cuãa ngûúâi baãn àõa trong sûå cö lêåp tûå nguyïån vaâ tiïëp xuác ban àêìu”. Thöng àiïåp trïn àûúåc hiïíu, “àoá laâ nhûäng ngûúâi baão vïå rûâng - caái nöi sinh söëng cuãa hoå - möåt caách töët nhêët. Thïë giúái naây núi naâo quyïìn têåp thïí cuãa hoå àöëi vúái àêët àai vaâ laänh thöí àûúåc baão vïå, thò rûâng seä phaát triïín maånh meä cuâng vúái xaä höåi cuãa hoå. Sûå söëng coân cuãa hoå khöng chó quan troång àöëi vúái viïåc baão vïå haânh tinh, maâ coân quan troång àöëi vúái sûå töìn taåi àa daång vïì vùn hoáa vaâ ngön ngûä”. Thöng àiïåp trïn phêìn naâo cho thêëy sûå mong manh cuãa caác dên töåc baãn àõa giûäa thïë giúái siïu kïët nöëi, siïu àöìng hoáa naây. Maâ àöi khi chó möåt quyïët àõnh naâo àoá, duâ nhoã cuäng dïî khiïën hoå "thoaái hoáa" khoãi nïìn vùn minh cuãa riïng mònh, bõ pha loaäng vaâ àöìng hoáa vaâo guöìng quay khöíng löì cuãa xaä höåi hiïån àaåi. Hoå - nhûäng "tiïu baãn" cuãa nïìn vùn minh cöí xûa, nhûäng di chó söëng àöåc àaáo, hiïëm hoi vaâ vö giaá ngaân vaån nùm trûúác coân töìn taåi àïën ngaây nay, giûäa thúâi àaåi naây laåi trúã nïn mong manh hún bao giúâ hïët. Nhû coá thïí hònh dung vïì nhûäng vuâng nuái non, thùæng caãnh cöí xûa vaâ hoang sú, núi dên tònh húán húã khaám phaá check in, giúâ thò chûa, nhûng chûâng mûúi nùm nûäa liïåu coá thoaát khoãi caãnh bõ quêy laåi laâm resort, biïåt thûå cuãa nhûäng öng chuã naâo àoá? Nhû nhiïìu dên töåc thiïíu söë, liïåu coân giûä àûúåc baãn sùæc cöång àöìng àöåc àaáo vaâ thuêìn chêët, coân àïm àïm àöët lûãa haát khan, kïí sûã thi, cöìng chiïng, haát àöëi…? Thïë giúái àang biïën àöång dûä döåi vaâ khoá lûúâng naây, biïët àêu chó khöng lêu nûäa, têët caã seä phaãi àöëi diïån vúái cêu hoãi, rùçng àaåi àa söë con ngûúâi hiïån àaåi chuáng ta – hún 7 tyã ngûúâi, hay nhûäng ngûúâi baãn àõa kia, ai seä laâ phêìn "bïn ròa" cuãa thïë giúái? n Phênì conâ laiå cuaã thï ë giúiá [ TRÑ QUÊN ] cuöië tuênì Chuyïnå [Tiïpë theo trang 1] Anh Nguyïnî Tûúnâ g Lêm (thûá 3 tû â traiá qua) - Bñ thû T.Û Àoanâ , Pho á chu ã tõch T.Û Höiå LHTN Viïtå Nam va â cacá àaiå biïuí lamâ lï î khúiã cöng xêy nhaâ nhên aiá taiå Cao Bùnç g Anh: LÛU TRINH Ã
Thúâi sûå Chuã nhêåt 11/8/2024 3 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Öng Lûä Vùn Huâng, Bñ thû Tónh uãy Baåc Liïu phaát biïíu taåi cuöåc hoåp àöåt xuêët vúái caác súã, ngaânh, àõa phûúng vïì tònh hònh saåt lúã trïn àõa baân tónh. (Dên Trñ) Taâi xïë Trõnh Tiïën Duäng, 35 tuöíi, quï Kiïn Giang noái vïì nguyïn nhên xe mêët laái khi phöëi húåp cuâng caãnh saát àiïìu tra vuå tai naån liïn hoaân 8 xe trïn cêìu Phuá Myä, ngaây 8/8. (VnExpress) “Xe hoãng phanh khi àöí döëc cêìu Phuá Myä nïn töi bêët lûåc” “Khi saåt lúã phaãi khùæc phuåc ngay, àûâng àúåi baáo caáo xin yá kiïën” “Nïëu töi chêåm vaâi bûúác laâ chùæc chùæn bõ vuâi lêëp trong àöëng àöí naát” Anh Trêìn Vùn Phûúng ngûúâi may mùæn thoaát naån trong vuå sêåp nhaâ kho cuä úã xaä Ninh Vên, huyïån Hoa Lû (Ninh Bònh), vuâi lêëp ba cöng nhên àang laâm viïåc, trong àoá hai ngûúâi tûã vong saáng 9/8. (VnExpress) PHAÁT NGÖN êën tûúång PHATÁ TRIÏNÍ TOANÁ HOCÅ TAIÅ VIÏTÅ NAM: Khöng chó xïëp haång IMO Taiå buöií lamâ viïcå , Chu ã tõch UBND TPHCM Phan Vùn Maiä cho biïtë , theo Àï ì aná phatá triïní àûúnâ g sùtæ àö thõ thanâ h phö,ë TPHCM àùtå mucå tiïu dû å kiïnë àïnë nùm 2030 seä xêy dûnå g thïm 183km àûúnâ g sùtæ àö thõ. Àïnë nùm 2045, thanâ h phö ë co á thïm 168km; àïnë nùm 2060, hoanâ thanâ h manå g lûúiá àûúnâ g sùtæ àö thõ cuaã TPHCM vúiá töní g chiïuì daiâ la â 510km, nùng lûcå vênå taiã cöng cönå g chiïmë 50-60%. Àï í triïní khai cacá mucå tiïu lúná nayâ , öng Maiä nhòn nhênå , TPHCM xacá àõnh nguönì vönë trong nûúcá va â àêuì tû cöng la â chu ã yïuë . Theo öng Maiä , nguönì vönë nayâ àûúcå huy àönå g qua nguönì àêuì tû cöng cuaã thanâ h phö ë bùnç g cacá h böë trñ hùnç g nùm, tùng thu, tiïtë kiïmå chi; nguönì tû â khai thacá quy ä àêtë ; nguönì tû â Trung ûúng höî trú å qua cacá dû å aná tronå g àiïmí ; nguönì tû â vay traiá phiïuë chñnh quyïnì àõa phûúng vaâ se ä tra ã tûâ cacá nguönì thu tû â ngên sacá h thanâ h phö.ë “Triïní khai àïì aná nayâ , TPHCM kiïnë nghõ cênì co á cú chï ë vûútå tröiå trong xêy dûnå g àï ì aná , trong giaiã phoná g mùtå bùnç g, trong huy àönå g vönë va â quanã ly.á Nïuë khöng coá cú chï ë vûútå tröiå ma â cû á thûcå hiïnå theo quy trònh àêuì tû cöng thò thanâ h phö ë mêtë 20 nùm àïí lamâ 20km metro söë 1, nhû vêyå àï í lamâ 500km seä mêtë hanâ g thï ë ky”ã , öng Maiä nïu y á kiïnë . Öng Nguyïnî Vùn Lúiå , Bñ thû Tónh uyã Bònh Dûúng cho rùnç g, cacá tónh trong vunâ g ÀNB àang chõu apá lûcå lúná vï ì nguönì vönë àï í àêuì tû cacá dû å aná tronå g àiïmí . Öng cho hay, Bònh Dûúng thiïuë khoanã g 15.000 tyã àönì g àï í triïní khai cacá dû å aná nhû àûúnâ g Vanâ h àai 4, Vanâ h àai 3, dûå aná mú ã rönå g Quöcë lö å 13, cao töcë TPHCM - Thuã Dêuì Mötå - Chún Thanâ h. “Hiïnå nay, ngên sacá h tónh böë trñ khoanã g 5.000 tyã àönì g, phênì conâ laiå àõa phûúng àang gùpå apá lûcå àï í co á àuã nguönì vönë àêuì tû cacá dû å aná ”, öng Lúiå noiá va â àï ì xuêtë cênì co á chñnh sacá h thaoá gú ä kho á khùn vï ì vönë cho cacá àõa phûúng trong vunâ g, trong àoá co á chñnh sacá h cho ûná g quy ä tiïnì lûúng, nêng tyã lï å giû ä laiå nguönì thu ngên sacá h va â cho vay vönë tûâ Trung ûúng. Kïtë luênå höiå nghõ, Thuã tûúná g Phamå Minh Chñnh hoan nghïnh nöî lûcå cuaã cacá thanâ h viïn Höiå àönì g àiïuì phöië vunâ g cunâ g cacá bö,å nganâ h, àõa phûúng liïn quan àïí hoanâ thanâ h 3 nhiïmå vuå quan tronå g sau Höiå nghõ lênì thû á ba. Thu ã tûúná g nhênë manå h mötå sö ë phûúng hûúná g, nhiïmå vu å nhùmç nêng cao hiïuå qua ã cöng tacá tö í chûcá thûcå hiïnå quy hoacå h vunâ g trong thúiâ gian túiá va â phatá huy töië àa tiïmì nùng, lúiå thï ë cuaã vunâ g ÀNB. Trong ào,á cacá bö,å nganâ h va â àõa phûúng cênì chu ã àönå g, tñch cûcå hoanâ thanâ h co á chêtë lûúnå g cacá nhiïmå vu å àûúcå giao taiå cacá nghõ quyïtë cuaã Chñnh phuã va â cacá quyïtë àõnh cuaã Chu ã tõch Höiå àönì g àiïuì phöië vunâ g ban hanâ h kï ë hoacå h hoatå àönå g nùm 2023 vaâ nùm 2024; chuã àönå g bamá satá tònh hònh, phanã aná h chñnh sacá h kõp thúiâ . Àönì g thúiâ , tñch cûcå , quyïtë liïtå triïní khai cöng tacá quy hoacå h; ra â soatá cacá àiïmí nghenä , vûúná g mùcæ vï ì phapá lyá trong thûcå tiïnî àï í cunâ g cacá bö,å nganâ h Trung ûúng àïì xuêtë sûaã àöií mötå sö ë luêtå , àùcå biïtå la â Luêtå Àêuì tû cöng. Giao nhiïmå vu å cu å thï,í Thu ã tûúná g yïu cêuì Bö å Kï ë hoacå h va â Àêuì tû súmá tö í chûcá Höiå nghõ sú kïtë 2 nùm triïní khai cacá nghõ quyïtë cuaã Bö å Chñnh trõ vï ì phatá triïní cacá vunâ g kinh tïë – xa ä höiå , trïn cú súã ào á ban hanâ h Chó thõ cuaã Thuã tûúná g Chñnh phuã vï ì phatá triïní vunâ g. Thu ã tûúná g cunä g giao TPHCM chuã trò, trònh cacá cú chï,ë chñnh sacá h vûútå tröiå thuöcå thêmí quyïnì Quöcë höiå àöië vúiá dû å aná àûúnâ g Vanâ h àai 4 TPHCM taiå ky â hopå cuaã Höiå àönì g vaoâ thaná g 11/2024. Cacá àõa phûúng TPHCM, Bònh Dûúng, Têy Ninh, Bònh Phûúcá khêní trûúng hoanâ thanâ h cacá thu ã tucå tiïpë theo àöië vúiá àûúnâ g cao töcë TPHCM - Möcå Baiâ , Chún Thanâ h - Gia Nghôa, TPHCM - Thuã Dêuì Mötå - Chún Thanâ h, phênë àêuë khúiã cöng vaoâ dõp 30/4/2025. n Ngaây 10/8, Thuã tûúáng Chñnh phuã Phaåm Minh Chñnh - Chuã tõch Höåi àöìng àiïìu phöëi vuâng Àöng Nam böå (ÀNB) chuã trò Höåi nghõ lêìn thûá tû cuãa Höåi àöìng àiïìu phöëi vuâng. Cuâng dûå buöíi laâm viïåc coá Bñ thû Thaânh uãy TPHCM Nguyïîn Vùn Nïn; Phoá Thuã tûúáng Trêìn Höìng Haâ. Thaoá gúä maånh meä dûå aán troång àiïím vuâng Àöng Nam böå Thu ã tûúná g Phamå Minh Chñnh cunâ g caná bö å chu ã chötë TPHCM taiå phiïn hopå lênì thû á tû Höiå àönì g àiïuì phöië vunâ g Àöng Nam böå ngayâ 10/8 ANà H: NGÖ TUN G [ NGÖ TUN G ] Höm qua, 10/8, Viïnå Nghiïn cûuá cao cêpë vï ì Toaná , Höiå toaná hocå Viïtå Nam phöië húpå tö í chûcá toaå àamâ xêy dûnå g, böiì dûúnä g àöiå ngu ä chuyïn gia treã trong nûúcá va â thu hutá nguönì nhên lûcå taiâ nùng ngûúiâ Viïtå Nam ú ã nûúcá ngoaiâ tham gia àoná g gopá cho sû å phatá triïní Àêtë nûúcá . Toaå àamâ nayâ nùmç trong chuöiî hoatå àönå g kó niïmå 50 nùm Viïtå Nam tham dû å kò thi Olympic Toaná hocå quöcë tïë (IMO, 1974 - 2024). GS.TS Nguyïnî Ngocå Ha,â Pho á Cucå trûúnã g Cucå Quanã lñ chêtë lûúnå g, Böå GD&ÀT cho biïtë , 50 nùm vúiá 48 lênì tham gia IMO, àöiå tuyïní Viïtå Nam coá 289 lûútå hocå sinh tham gia vaâ àa ä àatå àûúcå 69 Huy chûúng Vanâ g, 118 Huy chûúng Bacå , 84 Huy chûúng Àönì g, 3 Bùnç g khen. Trong söë nayâ , co á 10 hocå sinh xuêtë sùcæ àatå sö ë àiïmí tuyïtå àöië , 10 hocå sinh gianâ h 2 Huy chûúng Vanâ g. Xetá theo thanâ h tñch àönì g àöiå khöng chñnh thûcá , àöiå Viïtå Nam nùmç trong top 10 thï ë giúiá trong phênì lúná cacá nùm dû å thi. Nhiïuì ngûúiâ tûnâ g gianâ h huy chûúng taiå IMO àa ä trú ã thanâ h cacá nha â khoa hocå hanâ g àêuì thï ë giúiá . Ngoaiâ GS Ngö Baoã Chêu, conâ co á GS Àamâ Thanh Sún, GS Àinh Tiïnë Cûúnâ g, GS Ngö Àùcæ Tuênë ... GS.TS Lï Anh Vinh, Viïnå Trûúnã g Viïnå Khoa hocå Giaoá ducå Viïtå Nam, ngûúiâ cunä g tûnâ g gianâ h Huy chûúng Bacå IMO, co á 10 nùm lamâ thuyïnì trûúnã g dênî dùtæ àöiå tuyïní ra àêuë trûúnâ g quöcë tï ë cho rùnç g thanâ h qua ã cuaã Viïtå Nam khi tham gia IMO laâ dûaå vaoâ hï å thönë g trûúnâ g THPT chuyïn taiå cacá tónh thanâ h. Nïuë Viïtå Nam muönë canå h tranh top àêuì , co á thï í suy nghô, caiã tiïnë thïm viïcå chonå àöiå tuyïní . TS Trênì Nam Dunä g, Pho á Hiïuå trûúnã g Trûúnâ g Phö í thöng Nùng khiïuë , ÀH Quöcë gia TPHCM cho rùnç g thanâ h tñch cuaã àöiå tuyïní phu å thuöcå vaoâ viïcå co á lûaå chonå àûúcå hocå sinh tötë hay khöng. Sû ã dunå g nhiïuì kò thi thò mêuî sö ë se ä rêtë chuêní . Hiïnå nay chó coá 1 kò thi àïí chonå àöiå tuyïní la â thi hocå sinh gioiã quöcë gia thò àöi khi coá sai sö.ë Do ào á lamâ kô hún khêu tuyïní chonå àöiå tuyïní . Cöng tacá böiì dûúnä g àöiå tuyïní cênì ûu tiïn cacá thanâ h viïn tre,ã cacá cûuå thanâ h viïn àöiå tuyïní IMO. BÙTÆ ÀÊUÌ TÛ Â CAÁC TRÛÚN G ÀH GS Ngö Baoã Chêu, Giamá àöcë khoa hocå Viïnå Nghiïn cûuá cao cêpë vï ì Toaná cho rùnç g IMO chó laâ 1 con àûúnâ g bïn canå h nhiïuì con àûúnâ g àï í dênî dùtæ mötå con ngûúiâ trú ã thanâ h mötå nha â khoa hocå . Banã thên öng khùnè g àõnh nïuë khöng tham gia IMO, chùcæ chùnæ öng khöng trúã thanâ h mötå nha â Toaná hocå nhû hiïnå nay. Theo GS Ngö Baoã Chêu, Viïtå Nam àang noiá rêtë nhiïuì vï ì àaoâ taoå nhên lûcå cho trñ tuï å nhên taoå , vi macå h baná dênî va â mong muönë lamâ chu ã àûúcå nhûnä g cöng nghïå nayâ . “Nhûng lamâ sao co á thï í lamâ chuã àûúcå nïuë nhû thúiâ lûúnå g cacá mön Toaná va â co á le ä nhiïuì mön hocå cú banã khacá bõ cùtæ giamã , ca ã ú ã bêcå phö í thöng lênî àaiå hocå ? Trong thúiâ àaiå bunâ g nö í thöng tin, cuaã trñ tuïå nhên taoå , töi cho rùnç g chuná g ta cênì traná h nhöiì nhetá thïm nhûnä g kiïnë thûcá múiá , ma â cênì trú ã vï ì vúiá nhûnä g nïnì tanã g cú banã , vúiá nhûnä g nguyïn tùcæ lêpå luênå , tû duy cú banã ”, öng Chêu àïì xuêtë . Thû á trûúnã g Bö å GD&ÀT Hoanâ g Minh Sún vñ von rùnç g muönë cêy cao phaiã vun tû â göcë . Bö å GD&ÀT luön àïì cao vai troâ mön Toaná , tû â phö í thöng àïnë àaoâ taoå ÀH, sau ÀH, trong nghiïn cûuá . Hiïnå nay, vúiá sû å phatá triïní cuaã khoa hocå cöng nghï,å Toaná hocå canâ g trú ã nïn quan tronå g. Viïcå thu hutá nhûnä g ngûúiâ gioiã vï ì nûúcá lamâ viïcå co á thï í cênì thïm thúiâ gian nhûng viïcå co á thï í lamâ ngay chñnh laâ trûúnâ g ÀH la â möi trûúnâ g tötë nhêtë àï í cacá thêyì cö giaoá , cacá nha â khoa hocå ngûúiâ Viïtå Nam àang ú ã nûúcá ngoaiâ co á thï í vï ì cöng tacá , gianã g dayå . n [ NGHIÏM HUÏ ] Cacá àaiå biïuí tham gia toaå àamâ
Phoáng sûå Chuã nhêåt 11/8/2024 4 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HANÂ H TÊTË CA Ã CACÁ NGAYÂ TRONG TUÊNÌ PHAI? “Trung uyá Calley chïtë röiì . Baoá múiá àùng tin”. Öng Chûúng dûúnâ g nhû khöng nghe töi noiá . Doiä aná h mùtæ chêmå chapå cuaã ngûúiâ 69 tuöií , öng nhòn ra caná h àönì g va â lùpå laiå : “Chïtë röiì … laâ hïtë … lêu quaá röiì !”. 10 nùm vïì trûúcá , gùpå töi trong ngöi nha â nùmç giûaä thön Tû Cung, xaä Tõnh Khï (nay thuöcå TP. Quanã g Ngaiä ), öng Nguyïnî Vùn Chûúng, sinh nùm 1955 chó nhûnä g lö î thunã g trïn caná h cûaã gö î mñt va â cho biïtë “àanå xená bay ca ã miïnë g, gia àònh vênî giû ä nguyïn àïí lamâ kyã niïmå . Khöng biïtë chûnâ g cuöië àúiâ thò nhûnä g ngûúiâ lñnh Myä gêy töiå acá ngayâ trûúcá qua àêy samá höië , töi seä àûa ho å túiá mö å cuaã ngûúiâ chõ gaiá va â mö å cuaã cha meå töi àang nùmç ngoaiâ caná h àönì g”. Öng Chûúng cunä g la â ngûúiâ thûúnâ g nhùcæ túiá viïn trung uyá Calley nayâ va â khùnè g àõnh, “nïuë gùpå laiå , du â mêyë chucå nùm röiì nhûng töi vênî nhú á mùtå , la â ngûúiâ co á daná g lunâ , khuön mùtå tronâ , bûúcá ài rêtë nhanh”. Vuå thamã satá xayã ra vaoâ ngayâ 16/3/1968, laâ nùm cêuå Chûúng àang úã tuöií 13. Chñnh mùtæ cêuå nhòn thêyë viïn trung uyá nayâ ài rêtë nhanh, cùtæ ngang qua àamá ruönå g giûaä lanâ g, trïn tay cêmì khêuí suná g ngùnæ bûúcá qua nhûnä g xacá chïtë . Chó thoaná g nhòn thêyë giûaä manâ khoiá àötë nha â bay mu â mõt, nhûng hònh anã h ào á cû á in sêu trong têm trñ öng möiî nhú á àïnë nhûnä g ngûúiâ thên. Cu å Phamå Cöng, nùm nay àaä 92 tuöií , nha â nùmç ú ã àêuì xomá . Mêyë chucå nùm qua, cacá phoná g viïn baoá chñ trong vaâ ngoaiâ nûúcá àa ä nhiïuì lênì àïnë thön Tû Cung àïí quay phim, phonã g vênë cacá nhên chûná g, trong àoá coá cu.å “Calley, trung uyá ào á ha,ã chïtë röiì ha…ã phai…”. Töi hoiã cu å hai lênì nûaä nhûng cuå vênî lùnè g lùnå g nhòn ra phña khöng gian xa xùm vaâ chó dûnâ g laiå ú ã chû ä “phai”. “Phai” laâ sao, la â quïn hay tha cho Calley röiì ha ã cu?å Nghe töi hoiã , cu å khöng àapá , ngöiì bêtë àönå g va â nhòn vï ì àamá mêy trùnæ g cuöië trúiâ chiïuì va â lùcæ àêuì . Nhûnä g àau thûúng, mêtë matá , kï í ca ã sû å cùm hênå theo suötë hai con ngûúiâ nayâ trong nhûnä g nùm thaná g tuöií tre.ã Lûaã nöiå têm tacå nhûnä g vïtë hùnç trïn netá mùtå ho.å Miïnå g noiá àa ä quïn, nhûng àûúnâ g netá trïn khuön mùtå thò vênî conâ . Ngûúiâ vú å trûúcá cuaã cu å Cöng la â ba â Lï Thõ Àûúcå , cha ruötå la â Phamå Hanâ g, cunâ g ca ã 3 ngûúiâ con àïuì ra ài trong ngayâ chïtë chocá cuaã vu å thamã satá . “Chumå hïtë ca ã 5 ngûúiâ ”. Cu å Cöng vênî chó noiá ngùnæ gonå nhû trong nhûnä g cuöcå phonã g vênë trûúcá àêy. Conâ bêy giúâ cu å im lùnå g, chó noiá möiî mötå cêu, nhûng khuön mùtå nhû mötå bûcá tûúnå g chamå khùcæ nöiî niïmì cuaã mötå àúiâ ngûúiâ . Öng Chûúng vaâ cu å Cöng la â hònh anã h cuaã nhiïuì thên nhên cacá nanå nhên trong vu å thamã satá My ä Lai (Sún My)ä ngayâ êyë . CHÖN THEO NIÏMÌ ÊN HÊÅN Trung uyá William Calley (tïn àêyì àu ã William Laws Calley, Jr) sinh nùm 1943 taiå bang Floria, My,ä sang tham chiïnë taiå Viïtå Nam vaoâ giai àoanå nûúcá My ä bõ chia reä búiã phong traoâ phanã àöië chiïnë tranh Viïtå Nam. Ngayâ 16/3/1968, ài cunâ g chuyïnë hanâ h quên túiá mucå tiïu Pinkville (lanâ g My ä Lai, Sún My)ä vúiá Calley co á mötå phoná g viïn quên àöiå Myä cunä g mang tronå g lonâ g tinh thênì phanã chiïnë , ào á la â trung sô Ronald Heaberle, sinh nùm 1940, quï úã bang Ohio, lñnh trung àöiå 3, àaiå àöiå Charlie. Bïn canå h ào á conâ co á mötå söë ngûúiâ lñnh nhû Lawrence Colburn, Hugh Thompson, Andreotta cunâ g quï ú ã bang Georia, …Nhûnä g xa å thu ã va â phi cöng nayâ àa ä chôa suná g vaoâ chñnh àönì g àöiå àï í phanã àöië thamã satá , sau àoá tö í chûcá cêpë cûuá , sú taná ngûúiâ dên… Tû â sau nùm 1975, Ronald Heaberle va â nhûnä g ngûúiâ lñnh phanã chiïnë nhû Lawrence Colburn, Hugh Thompson vênî àïuì àùnå trú ã vï ì thùm chûná g tñch My ä Lai. Ba â con nhên dên xem hoå nhû ên nhên. Ngayâ 15/6/2023, Ronald Haeberle àaä àûúcå Chñnh phuã Viïtå Nam tùnå g Ky ã niïmå chûúng “Vò hoaâ bònh, hûuä nghõ giûaä cacá dên töcå ”. Trong vuå thamã satá , hai chiïcë mayá anã h Nikon F vaâ Leica chupå anã h mauâ va â trùnæ g àen, Ronald Heaberle àaä ghi laiå nhûnä g khoanã h khùcæ ma â sau nayâ trú ã thanâ h traiá bom cöng luênå tö ë caoá hanâ h àönå g thamã satá thûúnâ g dên, dûúiá sû å chó huy cuaã trung uyá Calley. Nhûnä g ngûúiâ lñnh Myä tûnâ g co á hanâ h àönå g phanã chiïnë trong vuå thamã satá My ä Lai lênì lûútå qua àúiâ . Riïng Ronald Haeberle vênî khoeã manå h, du â àa ä la â mötå öng laoä 84 tuöií . Khi qua àúiâ , ho å àïuì àûúcå baoá chñ caã thï ë giúiá nhùcæ tïn, vinh danh vïì hanâ h àönå g ngùn chùnå thamã satá . Riïng Calley thò im lùnå g gênì suötë cuöcå àúiâ . Nùm 1971, öng ta laâ mötå trong 4 lñnh Myä bõ ra toaâ vò liïn quan àïnë vu å thamã satá 504 thûúnâ g dên ú ã My ä Lai, nhûng chó mònh öng ta vúiá tû cacá h chó huy nhomá lñnh nayâ bõ kïtë aná , banã aná chung thên, sau ào á àûúcå giamã xuönë g conâ 3 nùm giam giûä taiå nha.â Ngayâ 22/8/2009, viïn cûuå sô quan lucå quên Calley sau 38 nùm êní dêtå àa ä àötå ngötå xuêtë hiïnå trú ã laiå trïn baoá chñ vúiá hònh anã h mötå laoä gia â co á caiá àêuì hoiá , bö å rêu pha lênî hai mauâ vanâ g va â trùnæ g, aná h mùtæ àú â àênî thoaná g ve ã cuaã ngûúiâ höië löiî . Taiå mötå cêuå lacå bö å ú ã thanâ h phö ë Columbus, bang Georia, Calley sau mêyë chucå nùm ne á traná h baoá chñ, lênì nayâ àa ä noiá lúiâ xin löiî , thûaâ nhênå sû å giayâ vo,â höië tiïcë vï ì nhûnä g gò àa ä xayã ra ú ã My ä Lai ngayâ êyë , höië tiïcë cho nhûnä g ngûúiâ dên Viïtå Nam bõ giïtë haiå … Àï í röiì ngayâ 28/4/2024 múiá àêy, Calley qua àúiâ trong mötå traiå dûúnä g laoä nhûng thên nhên àaä giêuë kñn thöng tin. Maiä àïnë ngayâ 30/7/2024, tú â Washington Post múiá àûa tin, sau ào á baoá chñ nhiïuì nûúcá dênî nguönì “Cûuå trung uyá William Calley, keã duy nhêtë bõ kïtë aná liïn quan àïnë vu å thamã satá My ä Lai ú ã Quanã g Ngaiä nùm 1968, àa ä qua àúiâ ú ã tuöií 80”. Öng ta chûa mötå lênì sang Myä Lai, Sún Myä nhû nhiïuì ngûúiâ lñnh Myä khacá àï í trûcå tiïpë samá höië , ma â mang theo niïmì ên hênå êyë xuönë g mö.ì MEDINA CUNÄ G XIN LÖIÎ Möiî lênì trú ã laiå My ä Lai, nhûnä g cûuå binh My ä àïuì àïnë thùm àõa danh thûá 2 la â nuiá Danâ g, núi tûnâ g àùtå sên bay da ä chiïnë Go â Höiå (Àûcá Phö,í Quanã g Ngaiä ) va â la â cùn cû á hêuå cênì cuaã My.ä Cacá àún võ lñnh Myä àönì tru á taiå huyïnå Àûcá Phö í nhûng liïn tucå cú àönå g khùpæ núi bùnç g chiïnë thuêtå ky å binh bay trïn nhûnä g chiïcë trûcå thùng UH-1. Ronald Haeberle kï,í àêy chñnh la â núi àaiå àöiå Charlie xuêtë phatá bay túiá xa ä Tõnh Khï àïí gêy ra vuå thamã satá My ä Lai. Sau vu å thamã satá va â ra toaâ aná binh, cacá binh sô Myä àa ä khai nhênå , Calley àa ä nhênå lïnå h tû â cêpë trïn trûcå tiïpë laâ àaiå uyá Esnest Medina, sau àoá bay tû â Àûcá Phö í ra My ä Lai. Ngayâ 8/5/2018, hanâ g loatå tú â baoá trong vaâ ngoaiâ nûúcá àûa àêmå tin: “Ernest Medina, nhên vêtå chu ã chötë trong cuöcå thamã satá My ä Lai (xa ä Tõnh Khï, thanâ h phö ë Quanã g Ngaiä ) vûaâ qua àúiâ ”. Esnest Medina cunä g giönë g nhû Calley, àoá la â khöng damá trú ã laiå nuiá Danâ g, My ä Lai. Maiä àïnë cuöië àúiâ , viïn cûuå àaiå uyá Esnest Medina múiá thötë lïn: “Töi höië hênå vò àiïuì ào,á cuöcå chiïnë tranh nayâ àaná g le ä khöng nïn xayã ra”. n [ LÏ VÙN CHÛÚNG ] Phai röìi, Calley Ngayâ 30/7/2024, baoá chñ thï ë giúiá àûa tin “William Calley, cûuå sô quan Myä àûná g sau vuå thamã satá My ä Lai (Sún My)ä vaoâ ngayâ 16/3/1968 àaä qua àúiâ ”. Taiå thön Tû Cung, xaä Tõnh Khï, thanâ h phö ë Quanã g Ngaiä , öng Nguyïnî Vùn Chûúng, la â mötå nhên chûná g nhòn têmë chên dung Calley vúiá khuön mùtå àa ä àoná g bùng àûúnâ g netá nöiå têm. Conâ cuå Phamå Cöng thò chó àapá gonå lonã “phai…”. Ronald Haeberle (bïn traiá ) cuiá àêuì taiå lï î tûúnã g niïmå 50 nùm ngayâ thamã satá My ä Lai Cu å Phamå Cöng coá 5 ngûúiâ thên bõ satá haiå thênî thú â nhòn laiå anã h ke ã chó huy thamã satá Calley Öng Nguyïnî Vùn Chûúng nhênå ngay ra viïn Trung uyá Calley gêy töiå acá ngayâ xûa Cûá àïën ngaây 16/3 haâng nùm taåi lïî tûúãng niïåm vuå thaãm saát Myä Lai, Billy Kelly, cûåu binh Myä tûâng àoáng quên taåi huyïån Àûác Phöí laåi sang Viïåt Nam vaâ mang gioã àûång 504 hoa höìng maâu àoã àïën àùåt dûúái chên tûúång àaâi àau thûúng. Coân cûåu binh Myä Mike Boehm vúái chiïëc àaân vô cêìm chúi baãn nhaåc trêìm buöìn vaâ reáo rùæt gúãi ài thöng àiïåp vïì sûå tha thûá. Öng cuäng laâ möåt ngûúâi quyïët têm trúã laåi àïí haân gùæn vïët thûúng chiïën tranh, töí chûác caác dûå aán höî trúå phuå nûä ngheâo. Ronald Haeberle (úã giûaä ) va â cacá nanå nhên sönë g sotá sau thamã satá My ä Lai Anh: VÙN CHÛÚNG Ã Anh: VÙN CHÛÚNG Ã Anh: TRÊN TUÊNË Ì Ã Anh: TRÊN TUÊNË Ì Ã
Kyá sûå Chuã nhêåt 11/8/2024 5 BAOÁ TIÏNÌ PHONG PHATÁ HAN H TÊTË CA à CACÁ NGAY TRONG TUÊNÌ Nghô cunä g la å cho caiá anh “thûcå dên” Phuá Lanä g Sa laiå co á àêuì ocá vùn hoaá , vùn minh. ÊyË la â töi àang noiá túiá viïcå phatá lö å ra mötå nïnì vùn hoaá Àöng Sún laâ cöng cuaã mötå viïn thuïë àoan ngûúiâ Phapá ú ã Thanh Hoaá , nùm 1924 tònh cúâ nhòn thêyë caiá trönë g àönì g ú ã tupá lïuì racá h cuaã mötå laoä nöng lamâ nghï ì cêu ca á ven söng Ma.ä Nùm 1920 laiå mötå ga ä thuï ë àoan khacá ú ã Àönì g Húiá tònh cúâ vêpë phaiã caiá ròu àa á ú ã bú â mötå hö ì nûúcá khunã g. Öng thuïë àoan nayâ vönë la â chö î thên thiïtë vúiá öng Depiruy khi àoá àûúng lamâ ú ã Viïnî Àöng Bacá Cö.í Võ Depiruy nayâ laiå chia seã cêu chuyïnå caiá ròu àa á vúiá nha â àõa ly á va â khaoã cö í trû á danh Etinen Patte khi êyë tònh cúâ co á cöng vu å ghe á qua Àöng Dûúng. Va â húi bõ mau choná g, Etinen Patte triïní khai ngay mötå cuöcå khaoã cö í ú ã võ trñ tòm thêyë chiïcë ròu àa á ú ã Àönì g Húiá . Mötå àútå röiì hai, ba àútå kï ë tiïpë trong nhûnä g nùm 20-30. Trong cacá hö ë thamá satá , ngûúiâ ta phatá hiïnå ra sö ë lûúnå g àö ì sö å nhûnä g hiïnå vêtå tû â ròu àa,á manã h tûúcá , chò lûúiá àïnë vo ã so,â vo ã öcë , manã h gömë … Trïn cú súã ào á ngûúiâ ta àa ä nghiïn cûuá àa ä phatá hiïnå mötå nïnì vùn minh tiïu biïuí cuaã vunâ g àönì g bùnç g ven biïní miïnì Trung – “Vùn hoaá Bauâ Tro”á . Bauâ Tro á àa ä trú ã thanâ h mötå àõa chó khaoã cö í nöií tiïnë g ú ã miïnì Trung. Nhûng ngûúiâ Phapá co á le ä ñt ngûúiâ biïtë rùnç g co á mötå võ Tiïnë sô ngûúiâ Nam, tû â nùm 1554 àaä co á nhûnä g trang biïn chepá vï ì Bauâ Tro á trong mötå cuönë sacá h. Ào á la â cuönë Ö Chêu Cêån luåc tacá gia ã la â TS Dûúng Vùn An mötå ngûúiâ con cuaã àêtë Quanã g Bònh. Têtë nhiïn höiì êyë cacá hocå gia ã ngûúiâ Nam nhû cuå Dûúng àêu biïtë vï ì di chó khaoã cö í Bauâ Tro á ma â hanâ g vanå nùm trûúcá àa ä co á nhûnä g bêyì àoanâ ngûúiâ nguyïn thuyã , ngûúiâ Viïtå cö í tûnâ g àïnë Bauâ Tro á tru á ngu å sinh sönë g. Cu å Dûúng nhaâ mònh nùcæ nomã trêmì trö ì vï ì caiá hö ì “khunã g” Bauâ Tro á nhû nayâ : “Hö ì nganâ khoanã h mïnh mang, mötå bêuì trong vùtæ , khuêyë khöng thïí àucå , lùnæ g khöng trong thïm. Àêy chñnh laâ canã h non nûúcá xinh àepå nhêtë vêyå ...”. Bauâ Tro á nùmç ven biïní ú ã phña àöng bùcæ Àönì g Húiá , chó cacá h chên soná g bï í Àöng cuaã Nhêtå Lï å co á hún trùm metá ma â la å thay, laiå chûaá nûúcá ngotå tranâ trï.ì Con hö ì co á chiïuì daiâ la â 1.070 m, rönå g 220 m ú ã phênì Têy Bùcæ ,100múã àoanå gênì giûaä va â 250 m ú ã phênì Àöng Nam. Bauâ Tro á co á dung tñch khoanã g 9 triïuå m3. Bauâ , àùcå sanã phûúng ngûä miïnì Trung. Bauâ ? Mênì rùng laiå co á bauâ ? Giúiá khoa hocå giaiã thñch: nhûnä g bauâ nayâ nguyïn trûúcá àêy la â cacá lacå h trunä g thoatá triïuì , àêmì pha á ven biïní sau bõ cacá cönì catá ven biïní chùnå laiå ú ã phña ngoaiâ khiïnë cho chuná g khöng thöng àûúcå vúiá biïní . Nûúcá ú ã àêy bõ nhatå hoaá dênì . Hoùcå cunä g co á thï í la â vunâ g trunä g giûaä àunå catá cö í û á nûúcá ma â thanâ h. Miïnì Trung coá rêtë nhiïuì bauâ cunâ g hònh danå g kha á phong phu.á Tronâ , thuön, na naá qua ã bêuì . Töi ngúâ rùnç g êm, chû ä “bauâ ” cunâ g nghôa vúiá “bêuì ”. Bauâ - bêuì rûúuå tuiá thú… Bauâ Tro?á Baâu thò tamå ro ä röiì . Nhûng conâ “Tro”á ? Phatá êm cho tamå chuêní tûâ “tro”á phaiã treoå ca ã mömì . Cong lûúiä vûaâ phaiã . Bêtå nhe å lïn vomâ honå g. Daoá dacá nhûnä g hoiã han nghe chûnâ g chûa coá cacá h ly á giaiã thoaã àaná g. Töi àanâ h bêmë mayá cho Lï Minh Toanã , mötå thö í cöng quï Quanã g Bònh. Quaã khöng höí danh mötå Pho á TBT mötå tú â baoá bû!å Nghe chêtë gionå g haoâ sanã g, töi hònh dung ra laoä àang coá àönå g thaiá nhû chemá gio!á Nhû ri (thïë naây), tiïëng Viïåt cöí: túâ loá, loá laâ luáa, thoác. Cuäng nhû trùng laâ túâ lùng; trúâi laâ túâ lúâi. Huyïìn tñch giûäa caát trùæng böîng nöíi lïn möåt mêm vaâng, trïn mêm coá möåt haåt thoác (Canå h Bauâ Tro á co á mötå caiá nghe â thú â mötå vo ã luaá bùnç g gö î kha á to) nhû maách baão nguöìn nûúác ngoåt naây phaát löå seä mang laåi cho êëm no. Loá (tú â lo)á conâ co á nghôa laâ xuêtë hiïnå , giûaä chönë rûnâ g xanh catá trùnæ g lo á ra mötå hö ì nûúcá ngotå . Nghe cunä g co á ve ã tamå xuöi xuöi! * * * Va â bêy giú â àûúng lo,á àûúng oaâ trûúcá töi mötå Bauâ Tro á mïnh mang. Cunä g la,å húi nûúcá hay sûúng chiïuì ma â giûúng cùng hïtë nhúnä lûcå ma â chó mötå mauâ xanh múâ bêtë tênå cha ã thêyë vïtå bú â bïn kia àêu ca.ã Chiïuì sêmå buöng. Trong khoanã g rúiâ rúiå êm u cuaã nhûnä g vïtå dûúng (phi lao) thoùtæ mötå khung canã h cuaã chiïuì thu Bùcæ Ha,â töi ngöiì vúiá anh em Tramå búm Bauâ Tro.á Chuyïnå gênì chuyïnå xa. Mötå Bauâ Tro á huyïnì bñ va â linh thiïng dênì phatá lö å qua nhûnä g cêu chuyïnå khöng àêuì khöng cuöië . Tramå búm Bauâ Tro á co á nhiïmå vu å cung cêpë nûúcá sinh hoatå cho TP Àönì g Húiá va â mêyë huyïnå lên cênå . Du â Tramå coá nêng cöng suêtë búm ngayâ búm àïm ngay khi cûä àaiå hanå thò nûúcá hö ì Bauâ Tro á cunä g khöng bao giúâ canå . Chûa roä nhûnä g tênì g nêcë xû ã ly á lùnæ g locå àoanå cuöië nhû thïë naoâ ? Nhûng anh em úã tramå cho biïtë la â búm thùnè g vò nûúcá Bauâ Tro á rêtë sacå h! Chútå nhú á chuyïnå mötå chuyïn gia chuyïn theo doiä möi trûúnâ g ú ã hï å thönë g söng suöië Khu du lõch Tranâ g An. Võ êyë àûa ra mötå tiïu chñ rêtë àún gianã : khöng phaiã beoâ têy (lucå bònh) hay cêy thuyã trucá tûúi tötë ma â nûúcá Tranâ g An khöng bõ ö nhiïmî . Ma â la â thû á rong àuöi cho.á Loaiå nayâ cûcå nhayå camã . Ngoaiâ khaã nùng lùnæ g locå xû ã ly á ö nhiïmî , chó húi qua á taiã chutá ñt la â rong àuöi choá nayâ rêuì rô ngay! Töi chia seã vúiá mêyë anh em thöng tin nayâ , tûcá thò mötå anh kïu toaná g lïn rùnç g “Trúiâ úi thû á rong àuöi choá ú ã Bauâ Tro á nayâ co á ma â öië !”. Co á le ä nûúcá hö ì Bauâ Tro á húi bõ ûu viïtå thêtå ? Nhû chuyïnå Bauâ Tro á hònh thanâ h tû â dêuë chên cuaã mötå ngûúiâ khöní g lö ì ài qua khu vûcå nayâ . Bêy giúâ ngûúiâ ta dunâ g “khöng anã h” hay Flycam àaä “tomá ” àûúcå hònh Bauâ Tro á hïtå mötå dêuë chên khöní g lö ì êyë . Chuyïnå Bauâ Tro á la â caiá “höì khöng àayá ” vò mötå lênì chûná g kiïnë bïn àõa chêtë do sêu bùnç g thu ã cöng. Ngûúiâ ta cheoâ thuyïnì gênì giûaä hö ì dunâ g cuönå dêy 30 metá cötå àa á vaoâ . Vênî hutá tùm! Cötå cuönå nûaä 30 metá . Vênî chûa thêyë àayá mö ca!ã Nha â baoá co á tin la â dûúiá hö ì nayâ co á nhûnä g donâ g söng ngêmì khöng? Söng ngêmì , chû á sao. Nùm lêu röiì Quanã g Bònh co á trênå lutå to lùmæ . Ú Ã Bauâ Tro á ngûúiâ ta thêyë nhûnä g qua ã bûúiã lïnì h bïnì h nöií ! Ma â giönë g bûúiã êyë chó co á ú ã vunâ g Troocá Vûcå (huyïnå Lï å Thuyã ) cacá h àêy gênì 50 cêy sö.ë Vêyå chó co á Bauâ Tro á va â Troocá Vûcå liïn thöng vaâ co á ngêmì vúiá nhau thò múiá co á chuyïnå la å êyë ? Chùnè g hay chuêní xacá àïnë àêu, nhûng mötå thúiâ àanå bom höiì chiïnë tranh, àêtë Quanã g Bònh chöî mö cunä g túi búiâ natá tûúm bom My.ä Nhûng laå thay Bauâ Tro á linh thiïng núi hanâ g vanå nùm trûúcá ngûúiâ Viïtå cö í quênì tu å chó bõ coá vaiâ qua ã bom? Khöng khñ cuöcå ngöiì tû å nhiïn nhû chunâ g xuönë g. ÊyË la â khi mötå ngûúiâ vúiá chêtë gionå g laoâ thaoâ thuêtå laiå mötå chuyïnå húi rúnâ rúnå . Nhûnä g nùm àêuì 80 bao cêpë co á mötå àoanâ chuyïn gia Liïn Xö ghe á Lï å Thuyã . Ho å àa ä tòm àïnë Bauâ Tro.á Mùcå du â àûúcå canã h baoá hö ì sêu nguy hiïmí nhûng thêyë khung canã h qua á tuyïtå vúiâ , nûúcá thò leo leoã trong nïn tûâ trïn ca nö nhiïuì ngûúiâ ài theo phûúng thûcá du lõch ngêuî hûná g, àõa phûúng khöng töí chûcá laiå chùnè g co á aoá phao gò àa ä umâ xuönë g bauâ tùmæ tapá . Rêtë khöng may, mötå võ bêtë ngú â bõ àuöië nûúcá . Khoiã biïn laiå nhûnä g nhiïu khï phiïnì toaiá sau cu á àuöië nûúcá êyë . Cu á tai nanå êyë ñt ngûúiâ biïtë nïn chuyïnå buönì ào á bêy giú â ñt ngûúiâ nghe. Töi vúiá anh Thanh – Trûúnã g tramå búm saiã bûúcá vï ì phña mêyë cöiå dûúng luå khu å um tumâ . Ú Ã ào á co á mötå cêy hûúng (ngöi miïuë nho)ã . Anh cho biïtë ngöi miïuë nayâ dên xêy àaä lêu… Töi theo anh tiïpë thïm mêyë nená nhang lïn ban thú â cuaã miïuë . Anh cho biïtë thi thoanã g cacá anh cunä g hûúng khoiá cêuì thênì linh thö í àõa phu â hö å cho anh em trong nhaâ khoeã manå h cöng viïcå suön se,ã an lanâ h. Töi hoiã vui co á chûná g kiïnë sû å linh ûná g chi khöng? Anh thötë ra cêu húi laå rùnç g nïuë co á noiá co á kï í ra thò cacá anh cunä g cha ã tin! Töi ghe á gian bïpë cuaã tramå . Mötå chiïcë chêuå to àûúng ocá acá h mêyë con ca.á Ngo á thoaná g hònh nhû giönë g ca á nheo, caá lùng. Cêu caá la â thu á vui cuaã anh em. Vûaâ giaiã trñ vûaâ caiã thiïnå . Muiâ cúm thúm tû â nöiì cúm àiïnå quyïnå vúiá muiâ ca á kho riïnì g lamâ khung canã h tramå búm toatá lïn khöng khñ êmë cuná g nhû mötå gia àònh àang vö bûaä töië ! Viïtë àïnë àêy chútå nhú á mötå sû å kiïnå . Àêuì nùm 2001, trong nhomá baoá chñ thapá tunâ g chuyïnë cöng tacá Quanã g Bònh cuaã Thu ã tûúná g Phan Vùn Khaiã ; Co á mötå lucá töi chûná g kiïnë hònh nhû Thuã tûúná g húi luná g tuná g trûúcá mötå tònh thï…ë ÊyË la â khi Ban lanä h àaoå Quanã g Bònh khi êyë kha á la â nhiïtå tònh lênî hùng haiá àï ì nghõ “cho” Quanã g Bònh mötå sên bay (trïn cú súã caiã taoå nêng cêpë sên bay Àönì g Húiá ) va â cêy cêuì bùcæ qua söng Nhêtå Lï å sang quï Meå Suötë . Thu ã tûúná g cûúiâ . Cho ngay thò chûa. Quanã g Bònh seä co á sên bay, seä co á cêuì . Nhûng trûúcá mùtæ Quanã g Bònh phaiã nö î lûcå nhûnä g chuêní bõ cú súã nayâ khacá àï í phatá triïní kinh tïë du lõch, mötå thïë manå h nïuë khöng muönë noiá la â duy nhêtë àï í bûtá pha á thoatá ngheoâ va â tiïnë túiá lamâ giauâ . Cêy cêuì va â sên bay seä laâ cu á hñch àï í Quanã g Bònh phatá triïní kinh tï ë du lõch! Chao öi, caiá cûúiâ co á chutá ngêpå ngûnâ g cuaã öng Sauá Khaiã 23 nùm trûúcá nay la â caiá cûúiâ vui cuaã dên Quanã g Bònh àang chung tay àêyí manå h kinh tï ë du lõch mötå ûu thï ë ma â taoå hoaá ûu aiá riïng vúiá manã h àêtë nayâ . Trong àoá co á thï ë manå h cuaã Bauâ Tro á nhû mötå cuá hñch vêyå ! Cunä g àûúcå biïtë thïm, chó ñt ngayâ khi vï ì nhênå nhiïmå vu å Bñ thû Tónh uyã Quanã g Bònh, öng Vuä Àaiå Thùnæ g àa ä coá buöií lamâ viïcå vúiá nganâ h vùn hoaá va â cacá cú quan chûcá nùng khacá cuaã tónh vï ì quy hoacå h chi tiïtë xêy dûnå g khu vûcå baoã tönì , tön taoå , giû ä gòn baoã vï å canã h quan möi trûúnâ g di tñch khaoã cöí Bauâ Tro.á n Chiïìu Bauâ Troá Bao nùm, miïtå maiâ hùm hú ã qua laiå àõa danh trênå macå nhûnä g Söng Son, Phaâ Xuên Sún, Sên bay da ä chiïnë Gatá , Àeoâ Àa á Àeoä , Àûúnâ g 20 Quyïtë thùnæ g, Traå Ang, Hang Tamá Cö… cuaã miïnì Têy Quanã g Bònh mötå thúiâ àêtë lûaã . Röiì nhûnä g Phong Nha Keã Banâ g Àönå g Thiïn Àûúnâ g… Cûá nghô phaiã la â co á chutá duyïn chi ào á thò nay múiá ghe á múiá gùpå àûúcå Bauâ Tro!á Ma â thû á danh lam thuyã tu á êyë nùmç satá satå ngay manå Bùcæ thanâ h phö ë Àönì g Húiá ! Bauâ Tro á nhòn tû â trïn cao [ XUÊN BA ] Bïn Di tñch khaoã cöí Mötå gocá Bauâ Troá
RkJQdWJsaXNoZXIy MjM5MTU3OQ==