Sỏi đường niệu là do sự kết tụ các chất bất thường trong nước tiểu dẫn đến cản trở việc bài tiết nước tiểu. Bệnh thường gặp ở nam nhiều hơn nữ. Sỏi di chuyển gây ra những cơn đau dữ dội cho người bệnh. Điều trị sỏi thận đòi hỏi phân biệt rõ loại sỏi để có thuốc thích hợp và phòng tái phát theo từng loại sỏi. Xin giới thiệu một số bài thuốc trị bệnh.
Sỏi phosphat: Gặp ở người hay xúc động, uống nhiều thuốc kiềm trong điều trị loét dạ dày, pH nước tiểu thường 6,5 - 6,8.
Sỏi tiết niệu là do kết tụ các chất bất thường trong nước tiểu, ảnh hưởng đến bài tiết nước tiểu.
Bài thuốc: Lấy 1 quả dứa, khoét 1 lỗ trong lõi, cho 25g phèn chua, đậy lại bằng miếng khoét, dùng tăm tre cố định. Nướng nhỏ lửa khoảng 30 phút, lấy ra ép nước, chia uống nhiều lần trong ngày. Uống 10 ngày. Sau 1 tháng, kiểm tra, nếu vẫn còn sỏi, uống tiếp 1 đợt nữa.
Lưu ý: người bệnh nên ăn nhiều thịt, giảm ăn rau. Kiêng ăn: cacao, đậu nành, đậu Hà Lan, đậu phụ, gan, nấm mèo, cá mòi, cá thu, cá rô, cá đối, bơ.
Sỏi urat: Thường gặp ở người ăn nhiều, to béo hoặc mắc bệnh goutte (thống phong).
Bài thuốc: dây tơ hồng (sao vàng) 30g, thổ phục linh 20g, củ mài (sao vàng) 30g, tỳ giải 30g, mã đề thảo 16g, hạt sen (sao vàng) 20g. Các vị sắc với 1 lít nước, sắc 2 lần, cô lấy 500ml, chia uống 3 lần lúc đói. Uống dài ngày mới có kết quả.
Lưu ý: Người bệnh cần giảm thiểu thức ăn có nhiều purin, làm tăng pH nước tiểu, như: cật bê, cật heo, gan, tôm, ốc, cá chày, thịt bê, các loại cá thịt bị ươn, nấm các loại. Hạn chế uống thuốc làm tăng pH nước tiểu: citrate natri, bicarbonate natri.
Sỏi oxalat: Là sự kết hợp chuyển hóa không trọn vẹn của hydratcarbon kết hợp với các bệnh kiết lỵ hay giun sán. Dùng một trong các bài thuốc:
Bài 1: dây lá kim tiền thảo tươi 100g, rửa sạch giã nhỏ, thêm 1 lít nước, lọc vắt lấy nước, uống trong ngày. Hoặc sắc với 2 lít nước lấy 1 lít chia 3 lần uống trong ngày. Uống đến khi khỏi bệnh.
Bài 2: hoạt thạch 20g, cam thảo 3g, hỏa tiêu 20g. Các vị nghiền nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 2g, chiêu bằng nước sắc kê nội kim 15g.
Lưu ý: Người bệnh nên hạn chế ăn các thực phẩm có nhiều oxalate, như: dưa leo, củ cải đỏ, măng tây, dâu tây, trà đặc. Nên ăn ít chất bột hoặc chất béo.
Sỏi cystin: Do dùng nhiều loại thức ăn làm tăng pH nước tiểu.
Bài thuốc: thạch vĩ 8g, xa tiền tử 12g, hoạt thạch 12g, cam thảo 4g, cù mạch 8g, đông quỳ tử 8g, kim tiền thảo 30g, kê nội kim 10g, xuyên sơn giáp 10g, vương bất lưu hành 15g, tục đoạn 15g, đỗ trọng 10g, tang ký sinh 15g, hồ đào nhục 15g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống liền 20 ngày.
Sỏi calcium: Là do các chất trên kết hợp với calcium để tạo sỏi. Dùng một trong các bài:
Bài 1: hải kim sa 15g, kim tiền thảo 15g, xa tiền tử 10g, mộc thông 8g, bạch linh 10g, thanh bì 10g, trần bì 10g, hoạt thạch 15g, hổ phách mạt 3g. Sắc uống ngày 1 thang. Uống 15-20 ngày.
Gia giảm: Nhiệt nặng thêm đại hoàng 10g, chi tử 10g, chích thảo 10g. Thấp nặng, thêm trư linh 10g, ý dĩ 15g. Đau kịch liệt, thêm huyền hồ 10g, tiểu hồi 5g, xích thược 15g, nga truật 15g. Khí hư, thêm đảng sâm 20g, hoàng kỳ 15g, hoài sơn 15g. Thận hư, thêm tang ký sinh 15g, tục đoạn 15g, thỏ ty tử 10g, nhục quế 4g, phụ tử chế 3g.
Bài 2: râu ngô 40g, mã đề thảo 60g, cỏ mực 40g, rễ cỏ tranh 20g. Dùng tươi hay khô. Sắc uống ngày 1 thang chia 3 lần. Có thể dùng tươi: sắc với 2 lít nước lấy 1 lít, lọc chia uống 3 lần, uống khi đói, ngày 1 thang.
Lưu ý: Đề phòng sỏi tái phát, người bệnh phải kiêng các thức ăn có nhiều calcium, như: xà lách, hạt dẻ, cải xoong, rau dền, rau diếp, rau đay, vừng đen, đậu nành, đậu trắng, trứng, sữa, chocolate, cua, sò, hến, xương hầm...
Người nằm bất động lâu ngày, thường hay bị táo bón, có nhiều yếu tố kết hợp sinh sỏi (nhiễm khuẩn, loãng xương), nên phải cho uống nhiều nước, tránh táo bón, hạn chế các thức ăn nhiều calcium, tránh để nhiễm khuẩn bằng thuốc và cho vận động tay chân sớm.
Lương y Thảo Nguyên
