Chuyện bắt đầu từ thế kỷ trước
Những năm 70 - 80 thế kỷ trước, con trâu còn là sức kéo chủ yếu trong các hợp tác xã nông nghiệp. Ở làng Cập Nhất, xã Tiền Tiến gia đình cụ Nguyễn Thế Trạch đã có nghề mua trâu về vỗ béo, rồi bán. Khi những chiếc máy cày (thời đó dân gian gọi là “trâu đỏ”) tràn vào đồng ruộng, thì con “trâu đen” có da có thịt bị lép vế. Khi ruộng đồng bị thu hẹp, nhường diện tích cho những khu công nghiệp, đô thị mới mở ra, thì việc nuôi trâu kéo cày bị lỗi thời và nhu cầu “thịt trâu tươi”, “giò trâu” trong ẩm thực lại thành mốt.
Cha truyền con nối, đến ông Nguyễn Văn Thiệu là đời thứ ba, đã nhanh chóng chuyển sang nuôi trâu thịt, cung cấp thực phẩm cho thị trường.
Để kinh doanh lớn, ông thuê đất, xây trang trại quy mô, giành 16 nghìn hec-ta đất trồng cỏ voi làm thức ăn gia súc. Phân trâu vừa bón vườn cỏ, vừa bán cho các chủ trại trồng trọt quanh vùng, lại bảo vệ sức khỏe cho trâu và giữ gìn môi trường sạch sẽ… Ông thuê nhân công, trả lương 8 triệu đồng/ tháng.
Quãng ngoặt…
Năm 2008, một hôm có mấy người từ Đồ Sơn lên thăm trang trại. Tưởng khách mua trâu thịt, hóa ra họ đi khảo sát mua trâu về “gột” để chuẩn bị cho mùa lễ hội chọi trâu truyền thống.
Anh Nguyễn Văn Nam, người kế nghiệp bốn đời nuôi trâu và con trâu nặng gần một tấn, khách trả 400 triệu đồng vẫn chưa bán Giống như một cú hích, tự nhiên một ý tưởng lóe lên trong lòng ông Thiệu: “Nuôi trâu chọi!”, cũng từ đấy thức dậy niềm đam mê mới, ông Thiệu quyết tâm chuyển hướng kinh doanh.
Nuôi trâu làm sức kéo và trâu thịt đã là gian khổ, nhưng nghề “gột” trâu chọi còn gian nan, tốn kém và rủi ro gấp nhiều lần.
Đầu tiên là rất công phu tìm nguồn mua trâu.
Hết vào nam ra bắc, từ miền xuôi lên mạn ngược. Khắp cả vùng Tây Nguyên, Đắk Lắk, Gia Lai, rồi Nghệ An, Đồng Tháp, Kiên Giang…, đâu cũng in dấu bàn chân. Có lần vừa sấp ngửa mua vé máy bay vào đến nơi, thì chủ trâu đỏng đảnh không bán, quẳng ra câu nói như đâm thủng lỗ tai người mua “Không bán! chết để chôn !” ?
Anh Nguyễn Văn Nam, con trai ông Thiệu, kể lại câu chuyện dở khóc dở cười: Một người ở Campuchia gửi cho anh tấm ảnh con trâu đẹp muốn bán. Từ Long An anh Nam thuê taxi phóng đi luôn. Đến nơi, chủ nhân dở quẻ không bán trâu trong ảnh, mà thay bằng con khác! Đành ngậm đắng mà về.
Lại một lần, ông Thiệu phải ăn chực nằm chờ ba tháng ở Đắk Lắk, tốn phí gần 30 triệu đồng cho thương vụ. Người vợ ở nhà lòng dạ như lửa đốt, liên tục gọi điện thoại xem sao, khi bật máy lên lần nào cũng chỉ thấy chồng nằm buồn thiu trên võng nhà chủ. Bà kể, thương vụ ấy chồng bà máu quá vì muốn mua con trâu, đã phải mua con nghé khác bù vào cho lão chủ…
Mua được trâu khó là thế, vận chuyển về đến nhà càng hồi hộp. Khốn khổ, từng phải săn đón 2 năm trời mới mua được con trâu ở Hậu Giang, về tới nơi trâu lăn ra chết, mất đứt 90 triệu đồng. ..
Có một thương hiệu…trâu
Phải mất 5 năm tích lũy kinh nghiệm, bàn tay ông Thiệu mới chạm vào bảng vinh danh và làm nên thương hiệu.
Năm 2013 con trâu được chủ sới ở Đồ Sơn mua, đem thi đoạt giải Ba. Tiếp năm sau (2014) một con bán cho chủ sới ở Phúc Thọ (Hà Nội) đoạt ngay giải Vô địch. Chưa hết, năm 2015, ông Thiệu xuất hai con trâu cho hai chủ sới ở Hưng Yên và Chiêm Hóa. Ngày vãn hội, cả hai trâu cùng đoạt giải Nhất...
“Lò huấn luyện” trâu chọi của gia đình ông Thiệu nổi như cồn, tiếng vang vượt qua biên giới. Có hai ông khách từ Quế Lâm và Vân Nam (Trung Quốc) lặn lội đến tận chuồng chọn mua. Họ mua hai con, đem thi chọi ở hai vùng, đoạt một giải Nhất và một giải Nhì! Có một tháng, ông Thiệu xuất đi 3, 4 con trâu quý. Thi xong, các chủ sới điện thoại báo hỷ, đến nỗi làm cho máy ông Thiệu nóng ran: Tất cả đều vô địch!
Nghề “gột” trâu chọi của gia đình ông Thiệu, được giới trong nghề đưa vào hạng có “số má”, rất “mát tay”. Có năm ông bán sang Trung Quốc 70 -100 con, với giá từ 80 đến 200 triệu đồng/con.
Nghề “gột” trâu, vốn đầu tư phải hàng chục tỷ, nhưng hàng năm thu nhập trên dưới hai tỷ đồng. Để tái sản xuất kinh doanh, ông Thiệu tậu hai xe tải, một xe con làm phương tiện vận chuyển và giao dịch.
Hơn chục năm làm nghề “gột” trâu chọi, ông Thiệu không nhớ hết đã xuất đi bao nhiêu trâu ra thị trường, để rồi mang về cho các chủ sới trong nước và nước ngoài bao nhiêu giải thưởng? Bây giờ trang trại có trên 100 con trâu đẹp, và năm tới sẽ mở rộng để tăng lên 150-200 con.
“Thiếu gia” - người kế nghiệp
Sinh năm 1993, năm Tân Sửu này đã 28 tuổi, Nguyễn Văn Nam là con cả của ông Thiệu. Ngày còn nhỏ, Nam vẫn phụ giúp cha mẹ nuôi trâu. Học hết bậc phổ thông, anh ra Hà Nội học Trường cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật Hà Nội, lại học tiếp khoa thanh nhạc Đại học Sư phạm nghệ thuật TW. Những dịp được nghỉ, anh thường cùng bạn bè đi hát thiện nguyện phục vụ nhân dân các vùng miền, mong sau này theo nghề ca hát… Những ngày về quê, anh chứng kiến cảnh cha mẹ và em trai vất vả mưu sinh, tự nhiên máu kinh doanh trỗi dậy.
Thế rồi bỏ học. Nam quay ngoắt 180 độ sang nghề “gột” trâu chọi, trở thành người kế nghiệp đời thứ tư trong gia đình. Con nhà nòi, gia truyền, Nam bắt nhập rất nhanh trong quy trình nuôi trâu thời @. Anh thạo vi tính, quảng giao, nhanh nhạy sử dụng mạng xã hội, lại biết giao dịch bằng tiếng Trung Quốc, Campuchia. Muốn tìm hiểu thông tin trong nghề của anh chỉ gõ vào “Chọi trâu Vlog” là ra hết.
Vào nghề mới gần 6 năm, nhưng Nam từng trải, nhiều lần đi Mianmar, Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan giải quyết các thương vụ. Bạn bè Nam nói vui, đấy là “thiếu gia nuôi trâu”, người kế nghiệp gia đình.
Nhà có hai anh em trai, họ chia nhau công việc: Nam tìm nguồn, đi mua trâu, vận chuyển về nhà. Bắc là em, thì đảm nhiệm “huấn luyện”, để nâng cao chất lượng mặt hàng trước khi đem bán. Công việc này rất tỷ mỷ và đôi khi có phần nguy hiểm. Ví như, trâu phải gửi đi cho kéo gỗ, tập thể lực cho trâu, tập chiến thuật ra miếng đòn, tăng độ gan lỳ, rồi phải xếp lịch cho trâu chọi thử với nhau, nhưng không để chúng bị thua, mà sợ hãi sau này không dám ra sân chọi…v.v… Phải đi xem lễ hội chọi trâu ở các nơi mà học hỏi, tích lũy kinh nghiệm để huấn luyện tạo ra trâu tốt, có khả năng chống chịu được đòn của đối phương. Từ đó phát hiện những tố chất của trâu mà định giá khi bán…
Thay lời kết
Người nuôi trâu tồn tại trên thương trường gian khổ, rủi ro là thế, nhưng họ vẫn có những giây phút ngập tràn niềm vui. Cứ nghĩ tới hình ảnh con trâu hiên ngang, khoác tấm vải đỏ trên lưng, vểnh cao đôi sừng đen nhánh, hùng dũng sau chiến thắng giữa tiếng trống đại và tiếng người reo hò vang động không gian, người nuôi trâu như ông Thiệu càng thêm phấn khích. Khi ấy con trâu không đơn thuần chỉ là loài vật, nó nhắc ta nghĩ đến một giá trị tinh thần, nét đẹp thượng võ dân tộc, và con trâu trở thành biểu tượng về khỏe khoắn, sinh sôi…
***
Từ trang trại nuôi trâu trở về, bước trên bờ đê nhìn dòng nước sông Thái Bình miên man chảy, tôi vân vi nghĩ về cuộc sống hôm nay. Tiền Tiến là xã Anh hùng, được thiên nhiên ưu đãi. Đất bồi, nước ngọt, địa lợi đã dung dưỡng cho gần ba chục trại chăn nuôi trâu bò, trong đó đã hình thành nghề gia truyền và làm nên thương hiệu. Một vùng quê hội đủ cả trầm tích văn hóa cổ kính và khí phách anh hùng. Một năm nay, Tiền Tiến đã sáp nhập vào thành phố, đang khát vọng niềm vui. Đất chuyển mình khởi sắc, người bứt phá, thay đổi tư duy. Một thế hệ trẻ 9X thông minh, mạnh dạn, đang tự tin làm chủ cuộc đời. Anh sinh viên thanh nhạc, có thể kế nghiệp truyền thống gia đình, với niềm đam mê quyết tâm làm giàu, bằng lao động trên quê hương, tạo ra những đồng tiền khôn, đồng tiền sạch sẽ. Vợ anh, Hoàng Thị Huế ra Hà Nội học nghề, sang tận Hàn Quốc thực tập rồi trở về làng mở Spa, làm đẹp cho đời. Người mẹ trẻ tuổi Đinh Sửu 1997 (tuổi trâu) lại vừa sinh con trai đầu lòng, ngôi nhà tràn đầy hạnh phúc.
Xưa, “con trâu là đầu cơ nghiệp”, đẹp giữa bức tranh dân gian ngày tết. Nay, con trâu ở làng Cập Nhất, riêng với anh Nam, bốn đời gia truyền, vẫn là “thần tài” mang đến thịnh vượng, hạnh phúc, sinh sôi.
