Hội thảo khoa học Huyền Trân công chúa: cuộc đời và giai thoạido Viện Nghiên cứu Tôn giáo (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp Sở VHTTDL tỉnh Nam Định, UBND huyện Vụ Bản tổ chức ngày 30/11.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Đoài khẳng định Nam Định là nơi hội tụ, lưu giữ và lan tỏa nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Đây cũng là vùng đất phát tích của vương triều Trần, trong đó không thể không nhắc tới công chúa Huyền Trân.
“Hội thảo lần này bổ sung thêm những nguồn tư liệu quý góp phần làm rõ hơn về cuộc đời và những đóng góp của bà đối với dân tộc ta và Phật giáo Việt Nam, trong mối quan hệ bang giao giữa Đại Việt và Champa, làm rõ hơn những giai thoại về công chúa Huyền Trân để có nhận thức đầy đủ, khách quan, khoa học về bà…”, ông Trần Lê Đoài nêu.
![]() |
PGS.TS Chu Văn Tuấn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo - nhắc lại nhiều đóng góp của công chúa Huyền Trân. |
PGS.TS Chu Văn Tuấn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo - trong đề dẫn đã điểm lại những dấu mốc trong cuộc đời của Huyền Trân công chúa (1287-1340) cùng những đóng góp của bà.
Công chúa Huyền Trân là con gái Phật hoàng Trần Nhân Tông và Khâm Từ Bảo Thánh Hoàng thái hậu. Huyền Trân công chúa là em gái vua Trần Anh Tông. Năm 1306, khi vừa tròn 19 tuổi, vì lợi ích của dân tộc và vâng lời nhà vua, công chúa Huyền Trân lên đường kết hôn với vua Champa lúc đó là Chế Mân và được phong làm hoàng hậu Paramesvari.
Vua Chế Mân đột ngột qua đời sau 1 năm kết hôn, công chúa Huyền Trân trở về Đại Việt, xuất gia với pháp danh Hương Tràng. Sau đó, công chúa Huyền Trân về tu hành tại chùa Hổ Sơn (xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định ngày nay) cho đến khi qua đời.
![]() ![]() |
Đoàn đại biểu tham quan và dâng hương tại di tích chùa Hồ Sơn - nơi thờ phụng Huyền Trân công chúa. |
“Những đóng góp của Huyền Trân đối với dân tộc vô cùng to lớn. Bà đã dâng hiến tuổi thanh xuân vì mục tiêu cao cả là tăng cường, củng cố mối quan hệ với Champa, củng cố hòa bình biên giới phía Nam, nhằm ngăn ngừa xung đột, chiến tranh... qua đó tăng cường sức mạnh, nội lực quốc gia, nhằm sẵn sàng ứng phó đối với âm mưu xâm lược của phương Bắc”, PGS.TS Chu Văn Tuấn khẳng định.
Ông cho biết sau khi trở về Đại Việt, trở thành một ni sư, Huyền Trân công chúa đã tinh tấn tu hành, thực hành thập thiện, giúp đỡ, giáo hóa nhân dân, dạy nghề, cấp ruộng cho dân nghèo, dựng chùa, lan tỏa tinh thần, giá trị Phật giáo trong đời sống xã hội. Việc thờ phụng Huyền Trân vẫn được nhân dân nhiều nơi duy trì từ xưa cho đến tận ngày hôm nay.
![]() |
Đây là dịp gạn đục khơi trong về cuộc đời công chúa Huyền Trân. |
Tuy nhiên, những ghi chép trong chính sử về bà khá ít, lại có một số điểm mờ. Chuyên gia khẳng định nhiều sự kiện liên quan đến Huyền Trân công chúa được thêu dệt, nhất là trong thời gian từ Champa trở về Đại Việt, làm ảnh hưởng đến nhân cách, cuộc đời và làm mờ đi những đóng góp của Huyền Trân công chúa với quốc gia, dân tộc và với Phật giáo Việt Nam.
Còn nhớ năm 2017, NSND đạo diễn Triệu Trung kiên dựng vở cải lương Ni sư Hương Tràng để làm rõ những đóng góp, giải oan cho công chúa Huyền Trân. Tại hội thảo, chuyên gia nghiên cứu cho rằng lịch sử Champa không ghi về giàn thiêu, như vậy không hề có cuộc chạy trốn của công chúa Huyền Trân.
PGS.TS. Chu Văn Tuấn cho rằng việc nghiên cứu làm rõ hơn cuộc đời, đóng góp của Huyền Trân công chúa với đất nước, Phật giáo là vô cùng cần thiết, có ý nghĩa quan trọng trong việc mang đến một nhận thức đầy đủ, đúng đắn về cuộc đời, đóng góp của một nhân vật lịch sử.
![]() |
Vở cải lương Ni sư Hương Tràng do NSND Triệu Trung Kiên đạo diễn nhằm "giải oan" cho công chúa Huyền Trân. |
PGS.TS Nguyễn Thị Phương Chi (Viện Sử học, Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam) cho biết chùa Nộn Sơn (chùa Hổ Sơn) thờ hai vị công chúa là Huyền Trân và Thụy Bảo (cô ruột công chúa Huyền Trân). Trải qua hàng trăm năm lịch sử, đến nay chùa vẫn giữ được nhiều di vật có giá trị như 27 tượng thờ, 27 đồ thờ cổ, trong đó có tượng hai công chúa, 4 sắc phong của các triều đại cho hai công chúa, một số bát hương, sành sứ mang phong cách nghệ thuật thời Lê. Chùa được UBND tỉnh Nam Định công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2006.
Các đại biểu dự và có những tham luận làm rõ hơn về cuộc đời, những đóng góp to lớn của bà đối với lịch sử dân tộc và Phật giáo. Đây cũng là dịp để công chúng hiểu thêm về các di tích thờ phụng bà.
Trước thực trạng chùa Hổ Sơn xuống cấp nghiêm trọng, ngày 22/1/2020, Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định đã phê duyệt quyết định cho phép Chùa Hổ Sơn được tu bổ tôn tạo. Đầu năm 2021, Chùa Hổ Sơn được khởi công xây dựng. Trong khuôn viên chùa được dựng bảo tháp 13 tầng, cao 26m, tượng Phật Bà Quan Âm, cột cờ, giếng ngọc đá ong, nhà thuốc nam, thuyền rồng - bảo tàng công chúa Huyền Trân mô phỏng cảnh thuyền rồng đón công chúa Huyền Trân từ Chiêm Thành về nước, tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông...