Đảo chính tại Myanmar: Quân đội kiểm soát đất nước

Tình trạng mất điện liên lạc xảy ra trên diện rộng, các ngân hàng đóng cửa và binh lính quân đội tuần tra trên đường phố Yangon, đô thị lớn nhất Myanmar, theo CNN. Người dân khi bật tivi chỉ có thể truy cập vào kênh Myawaddy TV thuộc sở hữu của quân đội, trong khi tất cả các kênh tin tức khác dường như bị chặn.

Vài giờ trước khi kỳ họp đầu tiên của quốc hội mới theo kế hoạch sẽ khai mạc - một hãng tin thông báo trên kênh thuộc sở hữu quân đội rằng quyền lực đã được trao lại cho tổng chỉ huy quân đội Min Aung Hlaing.

Trong bài phát biểu, phe quân đội xác nhận họ đã bắt giữ cố vấn nhà nước Suu Kyi, lãnh đạo dân sự trên thực tế, cùng các nhà lãnh đạo cấp cao khác của Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD), để phản ứng với  cái họ gọi là những bất thường trong cuộc bầu cử hồi tháng 11/2020.

Cuộc đảo chính diễn ra sau nhiều tuần căng thẳng chính trị liên quan đến cuộc bầu cử và tin đồn quân đội có thể tiếp quản quyền lực đã xuất hiện trong nhiều ngày qua.

Cuộc bầu cử tháng 11 năm ngoái là đợt tổng tuyển cử thứ hai kể từ khi Myanmar chấm dứt sự lãnh đạo của chính phủ quân sự trong nửa thế kỷ, từ năm 2011. Đảng NLD của bà Suu Kyi tuyên bố giành chiến thắng áp đảo, chiếm 83% số phiếu bầu, giúp họ có thêm 5 năm cầm quyền. Đảng Liên minh và Đoàn kết phát triển do quân đội hậu thuẫn giành được 33 trên tổng số 476 ghế, ít hơn nhiều so với dự kiến của đảng này.

Các sự kiện hôm thứ Hai đã bị quốc tế lên án rộng rãi. Mỹ kêu gọi quân đội Myanmar “thả tất cả các quan chức chính phủ và các nhà lãnh đạo xã hội dân sự và tôn trọng ý chí của người dân.”

“Mỹ bày tỏ quan ngại và báo động nghiêm trọng về các tin tức nói rằng quân đội Miến Điện (*) đã bắt giữ nhiều lãnh đạo chính phủ dân sự, bao gồm cả cố vấn nhà nước Aung San Suu Kyi”, theo một tuyên bố từ ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. “Quân đội phải đảo ngược những hành động này ngay lập tức.”

Chỉ huy quân đội Min Aung Hlaing, người hiện đang điều hành đất nước, đã bị Mỹ trừng phạt từ tháng 12/2019 với các cáo buộc liên quan đến các hành vi chống lại cộng đồng người Rohingya ở Myanmar.

Ðiều gì dẫn đến đảo chính?

Trong thông báo được ký bởi quyền tổng thống mới được bổ nhiệm, cựu tướng quân đội Myint Swe, quân đội cáo buộc rằng gian lận đã diễn ra trong cuộc bầu cử ngày 8/11/2020 và rằng họ đã giam giữ các nhà lãnh đạo chính trị vì “không thực hiện các hành động, không tuân theo yêu cầu hoãn các phiên họp quốc hội”.

Tuần trước, một phát ngôn viên quân đội cho biết sẽ không loại trừ một cuộc đảo chính nếu những tuyên bố của quân đội về cáo buộc gian lận bầu cử không được điều tra.

Ủy ban bầu cử Myanmar hôm thứ Năm tuần trước bác bỏ cáo buộc, nói rằng bất kỳ sai sót nào - chẳng hạn như tên trùng lặp trong danh sách cử tri - không đủ để ảnh hưởng đến kết quả bỏ phiếu.

Bà Suu Kyi, chủ nhân Nobel Hòa bình, được nhiều người coi là một anh hùng của nền dân chủ ở Myanmar, nơi bà đã trải qua 15 năm bị quản thúc tại gia trong cuộc chiến chống lại sự cai trị của quân đội kéo dài hàng thập kỷ.

Sau khi được trả tự do, bà Suu Kyi đã dẫn dắt chính đảng của mình giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015, thành lập chính phủ dân sự đầu tiên sau nhiều thập kỷ.

Hãng tin Reuters dẫn tuyên bố của Hiệp hội Ngân hàng Myanmar nói các ngân hàng ở nước này tạm thời đóng cửa do sự gián đoạn internet trên diện rộng. Hiệp hội đã họp khẩn vào sáng thứ Hai và quyết định rằng các ngân hàng nên ngừng hoạt động cho đến khi kết nối internet được cải thiện.

Tại sao đảo chính vào lúc này?

Cuộc đảo chính khiến nhiều nhà quan sát ngạc nhiên, bởi trước khi đảo chính quân đội Myanmar đã nắm trong tay quyền lực đáng kể.

Người dân ở Yangon xếp hàng dài trước máy ATM của một ngân hàng đã đóng cửa trong ngày 1/2/2021. Ảnh: CNN

Năm 2008, chính quyền đã soạn thảo hiến pháp phân bổ 25% số ghế lập pháp cho quân đội cũng như quyền kiểm soát các bộ quan trọng như quốc phòng và nội vụ, và quyền phủ quyết đối với các vấn đề hiến pháp.

Báo cáo viên đặc biệt của LHQ về Myanmar, Tom Andrews, nói với CNN rằng cuộc đảo chính là một “bí ẩn thực sự.”

(*) Mỹ, Úc, Ireland và Anh trong nhiều trường hợp vẫn dùng “Burma” (Miến Điện, tên cũ của Myanmar) thay cho từ “Myanmar”.