Việc thả bà Mạnh Vãn Châu đã giải quyết được một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất làm nhức nhối quan hệ Mỹ-Trung, nhưng nhiều nhà phân tích Trung Quốc cảnh báo rằng, căng thẳng có thể tiếp diễn trong các lĩnh vực khác, South China Morning Post đưa tin ngày 25/9.
Thỏa hiệp chính trị
Bà Mạnh, con gái nhà sáng lập Huawei Nhậm Chính Phi, đã đạt được thỏa thuận với các công tố viên Mỹ. Theo đó, vụ điều tra gian lận chống lại bà chấm dứt, cho phép bà từ Canada trở về Trung Quốc. Thỏa thuận đạt được hôm 24/9 cũng chấm dứt tiến trình dẫn độ đầy kịch tính kéo dài 3 năm. Trung Quốc đổ lỗi cho Canada “sẵn sàng thỏa hiệp” với Mỹ khiến quan hệ Trung Quốc-Canada bị sứt mẻ.
Ngay sau khi phía Mỹ bỏ yêu cầu dẫn độ với bà Mạnh, Thủ tướng Canada Justin Trudeau thông báo, hai công dân Canada, ông Michael Spavor và ông Michael Kovrig, cũng được trả tự do. Trước đó, hai ông này bị phía Trung Quốc bắt ngay sau khi bà Mạnh bị tạm giữ ở Canada. Dù việc bắt giữ được coi là hành động trả đũa, cả Bắc Kinh và Ottawa đều không công khai liên hệ hai vụ việc với nhau.
“Thỏa thuận cũng cho thấy rằng, dù vẫn đối đầu nhau, hai nước sẵn sàng liên lạc với nhau về các vấn đề mang tính chất ăn miếng trả miếng” - ông Huang Jing.
Ông Huang Jing, giáo sư tại Đại học Ngôn ngữ và Văn hóa Bắc Kinh, nói: “Đây là một vụ việc về chính trị và nó được giải quyết vì có sự thỏa hiệp chính trị giữa Trung Quốc và Mỹ. Vì thế, kết quả vụ việc sẽ có tác động tích cực tới mối quan hệ ba bên giữa Trung Quốc, Mỹ và Canada”. Theo ông Huang, thỏa thuận giữa bà Mạnh và phía Mỹ có thể cho thấy vẫn còn dư địa hợp tác giữa Trung Quốc và Mỹ bất chấp những tranh chấp, tranh cãi gay gắt những năm gần đây. “Thỏa thuận cũng cho thấy rằng, dù vẫn đối đầu nhau, hai nước sẵn sàng liên lạc với nhau về các vấn đề mang tính chất ăn miếng trả miếng”, ông nói.
Ông Song Luzheng, nhà nghiên cứu về quan hệ quốc tế công tác tại Đại học Phúc Đán ở Thượng Hải, nói rằng, việc bà Mạnh được trở về nước đã chấm dứt một trong những vấn đề gây tranh cãi nhất giữa Trung Quốc và Mỹ, dọn đường cho hai bên thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực khác, trong đó có việc loại bỏ mức thuế nhập khẩu rất cao mà cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump áp với hàng hóa Trung Quốc từ năm 2018. Trước đó, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai nói rằng, Nhà Trắng vẫn đang thực hiện “đánh giá chiến lược kỹ lưỡng để xây dựng chính sách thương mại linh hoạt”. Nhiều doanh nghiệp ở Mỹ cũng kêu gọi loại bỏ mức thuế cao vì họ cho rằng, việc áp thuế như vậy đã làm tổn hại kinh tế Mỹ.
Chuyên gia Song dự đoán, cánh cửa đối thoại để “loại bỏ hoàn toàn hoặc một phần thuế quan” sẽ sớm mở ra, sớm nhất là vào cuối tháng sau bên lề Thượng đỉnh G20. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có trực tiếp tham dự hội nghị và gặp gỡ Tổng thống Mỹ Joe Biden hay không. “Chính quyền Biden ủng hộ tự do hóa thương mại và thuế quan cũng không tốt cho phía Mỹ. Sẽ không có cơ hội như vậy vào năm sau vì Mỹ có bầu cử giữa kỳ”, ông Song nhận định.
Ba vấn đề lớn
Tuy nhiên, một số nhà quan sát dự đoán, sự cạnh tranh, đối đầu giữa Trung Quốc và Mỹ trong các lĩnh vực trọng yếu khác, như công nghệ, mạng 5G… có thể sẽ tiếp tục, thậm chí leo thang. Một giáo sư ở Bắc Kinh lưu ý, việc bà Mạnh thừa nhận với các công tố viên Mỹ rằng bà đã “cố ý cung cấp những tuyên bố sai lệch” sẽ được sử dụng làm bằng chứng trong một vụ án khác, trong đó chính phủ Mỹ đã buộc tội Huawei và hai công ty con của tập đoàn công nghệ này phạm tội lừa đảo cấp liên bang và âm mưu đánh cắp bí mật thương mại từ các công ty Mỹ. “Đây có thể là một chiến thắng trong một trận đánh của cả một trận chiến ngoại giao. Nhưng về lâu dài, Mỹ sẽ không từ bỏ kiềm chế Trung Quốc”, vị giáo sư giấu tên nhận định.
Chuyên gia Song chung quan điểm, ông nói: “Có ba vấn đề lớn trong quan hệ Mỹ-Trung, gồm vụ bà Mạnh, mạng 5G và thuế quan. Trong khi thuế quan có thể được dỡ bỏ, Mỹ khó mà thỏa hiệp về các vấn đề như 5G và bán dẫn”.
Trong khi đó, Bắc Kinh cũng tỏ ra thận trọng. Báo chí nhà nước đưa tin rầm rộ về việc bà Mạnh được trả tự do, coi đây là bằng chứng mới nhất về sự trỗi dậy của Trung Quốc, nhưng lại hầu như không đề cập tới việc thả hai người Canada. Global Times đưa tin bà Mạnh không nhận tội, coi đây là việc “duy trì điểm mấu chốt của công lý” và “bảo vệ phẩm giá” của bà cũng như của Huawei. “Kết quả vụ này cũng có hiệu quả trong việc đề cao phẩm giá quốc gia của Trung Quốc”, bài xã luận Global Times đăng hôm 25/9 viết.
Sau khi đạt thỏa thuận với Bộ Tư pháp Mỹ, bà Mạnh Vãn Châu rời Canada ngày 24/9 (giờ địa phương) trên chuyến bay thuê bao do Chính phủ Trung Quốc tổ chức và đến sân bay Thâm Quyến ở tỉnh Quảng Đông hôm 25/9, Xinhua đưa tin.
