'Sát thủ thầm lặng' trầm cảm sau sinh và hy vọng của một gia đình

Nima Bhakta là người bạn thời đại học mà ai cũng biết sẽ là một người mẹ tuyệt vời. Chúng tôi gặp nhau vào năm 2006 và tôi có thể thấy rằng cô ấy luôn thoải mái khi tiếp xúc với trẻ em. Tốt bụng và tự tin, cô ấy vui vẻ nói với bạn bè về việc cô ấy sắp có em bé.

Đó là lý do tại sao cô ấy lại là một mất mát đau thương đối với gia đình, bạn bè và tôi, khi cô ấy đầu hàng chứng trầm cảm sau sinh - tự tử vào ngày 24/7/2020. Tự tử là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ bị trầm cảm sau sinh.

Trong một bức thư gửi cho gia đình trước khi qua đời, Nima viết rằng, cô đã cố gắng nói với những người thân yêu của mình về cuộc đấu tranh với chứng trầm cảm sau sinh nhưng cô không thể tìm ra từ nào để giải thích nỗi đau khổ sâu thẳm của mình. Cô viết rằng, cô có một người chồng yêu thương, ủng hộ và không ai có lỗi với nỗi đau của cô.

Cô viết, mọi chuyện bắt đầu sau khi con trai cô ấy chào đời năm 2019. Cô ấy cảm thấy hoàn toàn thay đổi với tư cách là vợ, em gái, con gái và dì. Cô ấy không hiểu làm thế nào mà tự dưng không muốn nấu ăn hoặc làm những việc khác mà mình từng yêu thích.

Nỗi lo thường trực về tương lai và tự trách bản thân về bất kỳ khó khăn nào với con trai khiến cô choáng ngợp. Cô ấy thậm chí tin rằng mình là một người thất bại hoàn toàn trong vai trò làm mẹ và sợ mình sẽ gây hại cho con trai trong tương lai.

Xuyên suốt bức thư là cảm giác xấu hổ vì cần giúp đỡ chăm sóc con trai và cảm giác tội lỗi rằng cô ấy không cảm thấy tốt hơn mặc dù có một người chồng vô cùng ủng hộ là Deven Bhakta, cùng các chị gái và gia đình cô ấy.

Trong tin nhắn với tôi, cô ấy bày tỏ rằng đang trải qua chứng trầm cảm sau sinh. “Mọi thứ tôi làm cho Keshav dường như chỉ là một nhiệm vụ đối với tôi, thật khó để có được sự gắn bó giữa tôi và nó. Thực sự tôi không mong đợi tất cả những điều này vì tôi yêu trẻ con nhưng với Keshav, tôi đã rất vất vả. Tôi không ra khỏi nhà trừ khi đi khám bác sĩ. Điều đó khá tệ. Deven đã giúp đỡ rất nhiều. Thật nực cười”.

Cô ấy không thể thấy rằng mình là một người mẹ tuyệt vời đối với đứa con trai xinh đẹp. Tôi thấy cô ấy là một người mẹ tận tụy, siêng năng chăm sóc mọi nhu cầu hằng ngày của cậu bé. Tôi có thể thấy cô ấy yêu con trai rất nhiều.

Làm thế nào mà một người mẹ không có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào của trầm cảm sau sinh - những yếu tố bao gồm tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị trầm cảm và thiếu hỗ trợ xã hội - vẫn phải đầu hàng chứng bệnh này?

Những phụ nữ Ấn Độ như chúng tôi có thể khó yêu cầu trợ giúp tâm lý hơn vì những vấn đề này không phải lúc nào cũng được thảo luận trong cộng đồng của chúng tôi. Nhưng có những lý do khác khiến phụ nữ mắc phải chứng bệnh dễ bị hiểu lầm này.

Nima Bhakta tận hưởng bãi biển ở Puerto Vallarta, Mexico, mừng sinh nhật lần thứ 60 của cha cô cùng đại gia đình vào ngày 16/8/2019. Ảnh: Deven Bhakta.

Trầm cảm sau sinh là gì?

Theo Đại học Sản phụ khoa Mỹ, khi mang thai và những giờ sau khi sinh con, mức độ hormone estrogen và progesterone của họ giảm mạnh, và sự dao động đó được cho là nguyên nhân dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần sau sinh.

Các chuyên gia cho biết, ngoài những thay đổi về hormone, các yếu tố cảm xúc, mệt mỏi và các tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống nói chung có thể góp phần gây ra trầm cảm sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể bắt đầu trong những ngày hoặc vài tuần sau khi sinh con, hoặc có thể bắt đầu vài tháng sau đó, và có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc hàng năm nếu không được điều trị.

Mặc dù trải nghiệm trầm cảm sau sinh có thể khác nhau đối với mỗi phụ nữ, nhưng các triệu chứng phổ biến bao gồm mất niềm vui hoặc mất hứng thú khi làm những việc mà phụ nữ từng yêu thích; ăn và ngủ nhiều hơn hoặc ít hơn nhiều so với bình thường; trải qua các cơn hoảng sợ hoặc lo lắng hầu hết hoặc mọi lúc; cảm giác tội lỗi, vô giá trị và tự trách bản thân; buồn bã hoặc khóc không kiểm soát được; sợ không trở thành một người mẹ tốt; sợ ở một mình với em bé hoặc không quan tâm đến em bé; khó khăn khi đưa ra quyết định; và có ý nghĩ làm tổn thương bản thân hoặc em bé.

Theo Hiệp hội Mang thai Mỹ, trầm cảm sau sinh không phải là cái gọi là “chứng buồn chán”, mà 70-80% các bà mẹ đều gặp phải.

Mặc dù trầm cảm sau sinh có thể bắt đầu ngay sau khi sinh con, nhưng các triệu chứng của nó - có thể bao gồm khóc không rõ lý do, lo lắng, mất ngủ và thay đổi tâm trạng - sẽ biến mất sau hai tuần sau khi sinh em bé. Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài trong vòng hai tuần, các bà mẹ nên đi khám để xem có bị trầm cảm sau sinh hay không.

Nima Bhakta (trái) và tác giả Sneha Kohli Mathur (phải) trở thành bạn cùng phòng tại Đại học California San Diego. Ảnh: Sneha Mathur.

Bao nhiêu người bị trầm cảm sau sinh?

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, từ 10-20% phụ nữ mới làm mẹ ở Mỹ bị trầm cảm sau sinh, nghĩa là mỗi năm có khoảng 400.000-800.000 bà mẹ bị ảnh hưởng. Hơn nữa, các nghiên cứu chỉ ra rằng, có đến 50% trường hợp có thể không được chẩn đoán.

Theo một nghiên cứu năm 2005, tự tử là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Mỹ trong thời kỳ hậu sản, chiếm khoảng 20% số ca tử vong sau sinh.

Bất chấp mức độ phổ biến của trầm cảm sau sinh, không có quy trình sàng lọc được thiết kế hoặc phê duyệt trên toàn cầu, và trải nghiệm trầm cảm sau sinh thường gây ngạc nhiên cho những người mới làm mẹ.

Phụ nữ da màu bị ảnh hưởng như thế nào?

Theo một cuộc khảo sát năm 2016 của ông Robert Keefe, giáo sư tại Trường Công tác xã hội, Đại học Buffalo (Mỹ), những trải nghiệm của phụ nữ da màu không được ghi chép đầy đủ trong nghiên cứu và điều này dẫn đến sự khác biệt trong việc chăm sóc các bà mẹ da màu. Phụ nữ da màu có thể không tìm đến sự hỗ trợ về sức khỏe tâm thần vì họ tin rằng chứng trầm cảm của họ là một phần bình thường của thiên chức làm mẹ.

Phụ nữ da màu phải đối mặt áp lực lớn hơn do kỳ vọng văn hóa. Hơn nữa, sự đau khổ về tinh thần của chúng ta có thể biểu hiện theo một cách khác với cách mà một bác sĩ được đào tạo để tìm ra, vì phần lớn các nghiên cứu phản ánh trải nghiệm của phụ nữ da trắng, theo khảo sát của giáo sư Keefe.

Theo một nghiên cứu năm 2014 của tiến sĩ Sandeep Grover và tiến sĩ Abhishek Ghosh (đều là bác sĩ tâm thần tại Viện Nghiên cứu và Giáo dục Y khoa tại Ấn Độ), phụ nữ châu Á và người Mỹ gốc Á thường bộc lộ tâm lý đau khổ với các triệu chứng thể chất, như các vấn đề về đường tiêu hóa, đau đầu và đau lưng. Điều này có thể là do biểu hiện tâm lý của sự đau khổ được coi là nghiêm trọng về mặt văn hóa.

Trong cuộc khảo sát của giáo sư Keefe, các phụ nữ Latinh cho biết, nhà cung cấp dịch vụ y tế có cùng nền văn hóa khiến họ thoải mái hơn để tâm sự, nhưng có ít nhà cung cấp da màu hơn để phục vụ họ. Một giải pháp có thể mang lại lợi ích cho phụ nữ thuộc mọi nền văn hóa là tạo ra nhiều nhóm hỗ trợ hơn cho các bà mẹ có cùng nền tảng văn hóa.

Trầm cảm sau sinh có thể do thay đổi nội tiết tố đột ngột. Nguồn: Vinmec.

Thành viên gia đình có thể giúp đỡ phụ nữ mới sinh như thế nào?

Mặc dù có gia đình và bạn bè hỗ trợ, những người đã khuyến khích cô tìm kiếm sự hỗ trợ y tế, Nima vẫn cảm thấy tách biệt với mọi người. Giữa một đại dịch, khi mọi người bị cô lập hơn bình thường, điều quan trọng là phải kiểm tra những phụ nữ mới sinh trong cuộc đời bạn.

Nếu biết ai đó mới làm mẹ, bạn có thể làm được nhiều điều. Nói chuyện với những người bạn của người mới sinh con và thảo luận về cô ấy, không chỉ về em bé. Đừng cố gắng giải quyết các vấn đề của cô ấy; thay vào đó, hãy lắng nghe và xác thực cảm xúc của cô ấy. Ăn mừng tất cả những chiến thắng nhỏ mà cô ấy đạt được, cả với con nhỏ và cá nhân cô ấy.

Đây là một tình trạng y tế và những người gặp tình trạng này cần được hỗ trợ y tế. Nếu bị gãy chân, chúng ta sẽ không ngần ngại đến gặp bác sĩ, uống thuốc điều trị cơn đau và sau đó đi trị liệu để tăng cường cơ bắp, phải không? Chăm sóc sức khỏe tinh thần của chúng ta cũng vậy! Yêu cầu giúp đỡ là một dấu hiệu của sức mạnh, không phải là điểm yếu.

Những trợ giúp nào khác có sẵn?

Bạn bè không thể là nhà trị liệu. Tuy nhiên, chúng ta có thể bình thường hóa và khuyến khích liệu pháp tâm lý. Trong khi dùng thuốc, thường là thuốc chống trầm cảm, được cho là có thể giúp điều trị trầm cảm sau sinh. Với tư cách là một chuyên gia sức khỏe tâm thần, tôi thấy rằng liệu pháp cũng thường cần thiết nhưng không được sử dụng quá mức.

Thông qua liệu pháp, người mẹ có thể hiểu rõ hơn về trải nghiệm của mình và khám phá ra những cách lành mạnh để đối phó với cảm xúc của mình, giải quyết vấn đề, đặt mục tiêu thực tế và phản ứng với các tình huống theo hướng tích cực.

Bất chấp mức độ phổ biến của chứng bệnh và hậu quả có thể gây tử vong, (tính đến tháng 8/2020), chỉ có một loại thuốc đã được phát triển riêng để điều trị chứng trầm cảm sau sinh. Thuốc brexanolone truyền tĩnh mạch, được bán với tên Zulresso, đã được Cục Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ chấp thuận vào năm 2019.

Ngoài thay đổi về hormone, yếu tố cảm xúc, mệt mỏi và các tác nhân gây căng thẳng trong cuộc sống nói chung có thể góp phần gây ra trầm cảm sau sinh. Ảnh: Womensmentalhealth.

Chúng ta có thể chia sẻ cảm xúc của mình?

Tôi ước gì mình cởi mở hơn với Nima về trải nghiệm của bản thân khi có ý định tự tử khi mang thai. Tôi đã dành phần lớn thời gian mang thai trên giường, trong bóng tối, hầu hết thức ăn đến từ đường truyền tĩnh mạch ở cánh tay của tôi vì chứng ốm nghén nặng (hyperemesis gravidarum) - một tình trạng y tế ảnh hưởng đến 0,3-2,3% phụ nữ mang thai.

Hyperemesis gravidarum có đặc trưng là nôn mửa, buồn nôn liên tục trong thai kỳ. Nó có thể làm giảm hơn 5% trọng lượng cơ thể của bà bầu, dẫn đến mất nước và các biến chứng tiềm ẩn cho em bé.

Có những ngày tôi cảm thấy mình đơn giản là không thể tiếp tục. Ngoài bác sĩ trị liệu của tôi, tôi không chia sẻ suy nghĩ này với bất kỳ ai. Tôi tự hỏi mình đã bị làm sao và làm thế nào tôi có thể trở thành một người mẹ tốt khi nghĩ đến việc tự kết liễu đời mình.

Nhưng tôi không phải là chính mình. Tôi đã bị trầm cảm sau sinh. Như bác sĩ trị liệu của tôi đã giải thích, trầm cảm là một sức mạnh chiếm đoạt bộ não của bạn và không cho phép bạn suy nghĩ rõ ràng. Tôi không muốn tiếp bất kỳ vị khách nào. Tôi thậm chí không muốn nói chuyện hay nhắn tin với bất kỳ ai. Tôi muốn nằm trong bóng tối, không cần mở rèm. Đôi khi tôi chỉ nằm trên sàn nhà tắm chờ cơn nôn tiếp theo vì tôi không còn sức lực và động lực để quay lại giường.

May mắn thay, tôi có nền tảng về tâm lý học, và tôi đã nhận ra những dấu hiệu của việc rơi vào trầm cảm. Tôi đã liên hệ với bác sĩ trị liệu của mình, liệu pháp và thuốc đã giúp tôi vượt qua khoảng thời gian khó khăn đó và tiếp tục giúp tôi kiểm soát sự lo lắng của mình.

Cha mẹ cần biết rằng họ không đơn độc

Tôi hy vọng rằng chia sẻ kinh nghiệm của tôi từ ba năm trước sẽ khuyến khích nhiều người chia sẻ kinh nghiệm của họ, bởi vì chỉ có như vậy chúng ta mới xóa bỏ được sự hiểu lầm, sự kỳ thị. Bằng cách đó, những người khác trải qua những điều tương tự biết rằng họ không đơn độc.

Tôi rất biết ơn vì tôi có thể liên hệ với bác sĩ trị liệu của mình trong những thời điểm khó khăn đó, và gia đình tôi đã động viên, ủng hộ hành trình của tôi. Nếu bạn đang gặp phải hoặc từng có bất kỳ cuộc đấu tranh nào về sức khỏe tâm thần, đặc biệt là liên quan đến trầm cảm sau sinh và muốn chia sẻ, vui lòng làm như vậy. Nó có thể cứu sống một ai đó. Ngoài ra, hãy cho liệu pháp một cơ hội; nó sẽ đáng giá.

Để tôn vinh mong muốn của Nima trong việc phá bỏ sự kỳ thị xung quanh các vấn đề sức khỏe tâm thần, gia đình của Nima và Deven đã bắt đầu hashtag # BreakTheStigma4Nima trên mạng xã hội.

Đáp lại hashtag này, bạn bè và người lạ đã chia sẻ những câu chuyện về cuộc đấu tranh của chính họ liên quan đến trầm cảm sau sinh, bao gồm một số người chưa bao giờ thảo luận công khai về điều họ đã trải qua trước đây. Cuối cùng, đây là điều đã truyền cảm hứng cho tôi để chia sẻ câu chuyện của mình.

10-20% phụ nữ mới làm mẹ ở Mỹ bị trầm cảm sau sinh. Ảnh: Los Angeles Times.