Kiến nghị trên được đưa khi Ủy ban này báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội (TVQH) kết quả giám sát tình hình thực hiện Luật phòng, chống ma túy và Nghị quyết số 16/2003/QH11 về thực hiện thí điểm tổ chức quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện ma túy.
Lý do đưa ra là việc truy tố này rất khó thực hiện. Theo Viện KSNDTC, để truy tố được tội này phải bắt quả tang chứ không được căn cứ vào kết quả thử chất ma túy hay sự thừa nhận của đối tượng... Hiện nay, điều 199 Bộ luật Hình sự quy định truy tố người nghiện ma túy vì tội sử dụng trái phép chất ma túy.
Cơ quan chức năng cho hay, hiện có khoảng 155.000 người nghiện ma túy, trong đó có 124.300 người đang ở cộng đồng, cơ sở cai nghiện và các trại giam đang quản lý trên 30.000 có tiền sử nghiện ma túy.
Còn theo thống kê của Bộ LĐ -TB&XH, 5 năm qua đã có 217.967 lượt người được cai nghiện. Tỷ lệ tái nghiện còn cao, khoảng 70-80%. Đặc biệt, tại một số nơi tỷ lệ tái nghiện là 99-100%.
Mô hình cai nghiện được đánh giá có hiệu quả nhất là tổ chức cai nghiện 3 giai đoạn của tỉnh Tuyên Quang. Cụ thể, tổng thời gian quản lý cai nghiện là 5 năm, trong đó giai đoạn tập trung cắt cơn, luyện tập tại cộng đồng là 2 tháng; giai đoạn lao động tập trung lao động tại công trường là 2 năm; và giai đoạn quản lý tại cộng đồng là 2-3 năm. Với cách thức này, tỷ lệ tái nghiện chỉ chiếm 5,3%.
Đáng chú ý là tội phạm ma túy vẫn có xu hướng tăng cao. Bộ Công an cho hay, trong 5 năm (2001 – 2005) đã khám phá 64.660 vụ án ma túy (tăng gần 34% so với 5 năm trước), bắt và xử lý 102.600 đối tượng (tăng trên 18%), thu trên 1.005 kg heroin, trên 1.584 kg thuốc phiện và 737.731 viên ma túy tổng hợp.
Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 45.107 vụ với 58.521 bị can phạm tội về ma túy. Toà án nhân dân các cấp đã xét xử 46.042 vụ án với 64.329 bị cáo và đã tuyên phạt tử hình 324 bị cáo, tù chung thân 424 bị cáo, từ 15 đến 20 năm tù 1.931 bị cáo...
Về hình thức quản lý, dạy nghề và giải quyết việc làm cho người sau cai nghiện, sau khi địa phương đầu tiên là TPHCM thí điểm thực hiện, đến nay đã có thêm 6 địa phương được Thủ tướng phê duyệt làm theo cách này.
Nhận định về kết quả đã làm được 3 năm qua của TPHCM, báo cáo giám sát cho rằng, thực tế công tác này tại TPHCM minh chứng nghị quyết 16 là chủ trương đúng. Tính đến ngày 15/8/2006, đã có tổng số 30.847 người nghiện được tập trung vào các cơ sở cai nghiện và quản lý sau cai nghiện.
Hiện có 22.132 người đang được tập trung quản lý tại các trường, trung tâm, trong đó số người được cai nghiện đủ 24 tháng là 16.321; đã cho 1.539 người tái hòa nhập cộng đồng... Báo cáo giám sát còn nhận xét, đây là biện pháp góp phần rất lớn trong việc phục hồi nhân cách cho người nghiện và kết quả dễ nhận thấy là mỗi năm đã ngăn chặn được hàng trăm tỷ đồng tiêu tốn vào việc sử dụng ma túy.
Từ thực tế tại TPHCM, Ủy ban Các vấn đề xã hội đề nghị trình Quốc hội kiến nghị của TPHCM về việc nên miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cho các cơ sở sản xuất có sử dụng lao động là học viên và người sau cai nghiện
Cùng ngày, Ủy ban TVQH cũng đã nghe báo cáo về công tác di dân tái định cư thủy điện Tuyên Quang và dự án khí - điện- đạm tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Khi khảo sát, tổng số dân cư phải di dời tái định cư phục vụ thủy điện Tuyên Quang là khoảng 18.000 người.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy số người cần được di dời lên đến 23.000 và điều này khiến cho dự án thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội (nếu dự án phải di dời từ 20.000 dân trở lên). Chính vì điều đó mà Thủ tướng chưa quyết định phê chuẩn quy hoạch di dân tái định cư mà phải xin ý kiến Ủy ban TVQH tại phiên họp này.
Các đại biểu nhất trí rằng, việc này cần được báo cáo Quốc hội song rất cần kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan bởi có nguyên nhân chủ quan dẫn đến tình trạng trên. Bên cạnh đó, khi phát hiện số dân phải di dời lớn hơn nhiều so với con số đã khảo sát, cơ quan chức năng đã không kịp thời báo cáo Ủy ban TVQH để cho ý kiến sớm hơn.
