Phí tổn rượu, bia chiếm 3,3% GDP

Báo cáo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại diện ban soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến nói, do rượu, bia đều chứa cồn là chất gây nghiện, được Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) xếp vào nhóm chất gây ung thư, có tác động lên hầu hết các cơ quan trong cơ thể, nên việc sử dụng rượu, bia có nguy cơ gây ra các tác động đối với sức khỏe, xã hội, kinh tế và cần có cơ chế quản lý khác với các hàng hóa thông thường theo hướng phòng ngừa, hạn chế tác hại.

Ban soạn thảo đánh giá, nếu so với hút thuốc lá thì các hệ luỵ về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia gây ra nghiêm trọng hơn nhiều, bao gồm tai nạn giao thông, chấn thương, bạo lực gia đình, mất an ninh trật tự, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Tại Việt Nam, rượu, bia là một trong 3 nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới độ tuổi 15 - 49.

Về mức tiêu thụ, nếu quy đổi rượu, bia ra lít cồn nguyên chất thì mức tiêu thụ bình quân đầu người Việt Nam (trên 15 tuổi) hằng năm theo số liệu năm 2014 của Tổng cục Thống kê là 4,4 lít. Còn theo số liệu ước tính năm 2016 của Tổ chức Y tế thế giới là 8,3 lít. Theo ban soạn thảo, cả nước hiện có khoảng 100 cơ sở sản xuất bia quy mô công nghiệp, sản lượng bia năm 2016 là 3,8 tỷ lít, năm 2017 là hơn 4 tỷ lít. Đến nay các cơ quan có thẩm quyền đã cấp khoảng 167 giấy phép sản xuất rượu công nghiệp, 599 giấy phép sản xuất rượu thủ công… Tổng sản lượng sản xuất rượu năm 2016 đạt khoảng 305,2 triệu lít.

Theo thống kê của WHO, phí tổn kinh tế do rượu, bia chiếm từ 1,3 - 3,3% GDP của mỗi quốc gia, trong đó chi phí gián tiếp thường nhiều hơn gấp 2 lần so với chi phí trực tiếp. Năm 2017, Việt Nam chi gần 4 tỷ USD tiêu thụ bia.

Bộ Y tế cho rằng, việc phòng chống tác hại rượu bia phải được nhà nước và xã hội quan tâm giải quyết với các biện pháp đồng bộ, toàn diện, trong đó có việc ban hành Luật Phòng chống tác hại rượu bia.

Cấm bán rượu bia trên internet?

Thẩm tra dự án luật, Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội tán thành với tờ trình của Chính phủ trên cơ sở 6 mục tiêu cụ thể với 3 nhóm chính sách của dự án luật, nhằm tập trung phạm vi điều chỉnh thông qua quy định về các biện pháp “giảm cung”, “giảm cầu” và “giảm tác hại”. Thường trực ủy ban cũng cho rằng, những lợi ích từ ngành công nghiệp rượu, bia đóng góp cho nền kinh tế là không thể phủ nhận. Song cần nhìn tổng thể về những tác hại, mặt trái của việc sử dụng rượu, bia đang hiện hữu trong xã hội, đã được cảnh báo và khuyến cáo vì mục tiêu lâu dài về sức khỏe con người.

Chính vì vậy, cần thiết phải đưa ra quy định liên quan đến kinh doanh, quảng cáo, tài trợ rượu, bia nhằm hạn chế tính sẵn có, và dễ tiếp cận của rượu, bia. Tuy nhiên, ủy ban thẩm tra cũng đề nghị ban soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến để quy định cụ thể và bảo đảm tính khả thi, đảm bảo chức năng quản lý nhà nước khi triển khai thực hiện các quy định.

Liên quan đến các trường hợp không được uống rượu, bia, điều 9 dự thảo luật chỉ quy định 2 trường hợp: cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong thời gian làm việc, nghỉ giữa ca và không được uống tại địa điểm cấm bán rượu, bia. Tuy nhiên, ủy ban thẩm tra đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu, bổ sung thêm quy định, không bán rượu cho người có biểu hiện say rượu, bia, phụ nữ có thai, người đang điều khiển phương tiện giao thông.

Theo cơ quan thẩm tra, hiện quy định về kiểm soát quảng cáo, khuyến mại, tài trợ rượu, bia đang còn hai loại ý kiến khác nhau. Loại ý kiến thứ nhất, nhất trí với quy định của dự thảo luật, quy định kiểm soát chặt chẽ vấn đề này. Ngược lại, loại ý kiến thứ hai thì cho rằng, việc kiểm soát chặt chẽ như vậy sẽ ảnh hưởng đến việc đóng góp cho ngân sách nhà nước từ hoạt động quảng cáo, đến quyền được tiếp cận thông tin về rượu bia cũng như hạn chế nguồn kinh phí để tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao.

Về vấn đề này, Thường trực Ủy ban cho rằng, việc quy định kiểm soát quảng cáo rượu, bia là cần thiết, nhằm làm giảm những tác động, ảnh hưởng của quảng cáo đến tiêu dùng rượu, bia, đặc biệt là giới trẻ, thực hiện “dự phòng” từ xa các tác hại của rượu bia. Bên cạnh đó, nếu như Luật Thương mại chỉ cấm quảng cáo rượu từ 30 độ cồn trở lên thì Luật Quảng cáo năm 2015 tiến bộ hơn, đã đưa rượu có độ cồn từ 15 độ trở lên thuộc danh mục cấm quảng cáo.