Philippines đến nay có ít nhất 1,8 triệu ca mắc COVID1-9, trong đó gần 31.000 trường hợp tử vong.
Trong bối cảnh đại dịch tàn phá nền kinh tế và gây khủng hoảng y tế trầm trọng, báo cáo của Uỷ ban kiểm toán (COA) hoạt động độc lập nói rằng 67,32 tỷ peso (1,3 tỷ USD) tiền của quỹ cứu trợ COVID-19 đã bị sử dụng sai, trong đó liên quan nhiều nhất đến Bộ Y tế.
Báo cáo chấn động này đã dẫn đến hàng loạt cuộc điều tra đối với những cơ quan chính phủ vốn chịu nhiều tai tiếng tham nhũng. Các nhà phân tích nói rằng báo cáo có thể trở thành thuốc nổ chính trị trong những tuần tới.
Tổng thống Duterte vẫn bảo vệ các đồng minh thân thiết và chỉ trích báo cáo của cơ quan kiểm toán độc lập.
Phát ngôn viên tổng thống Harry Roque nói rằng báo cáo của COA về việc sử dụng ngân sách của nhiều cơ quan chính phủ trong năm 2020 chưa phải là cuối cùng và không nên gây ra lo ngại.
Tuy nhiên, các báo cáo thường niên của COA là tổng kết kiểm toán của một năm và bản cuối cùng đã được đưa lên trang web của họ cũng như trình lên Văn phòng tổng thống và Quốc hội.
Theo báo cáo của COA, có nhiều bất thường trong sử dụng ngân sách của các bộ giáo dục, công nghệ thông tin và truyền thông, quản lý phúc lợi cho lao động ở nước ngoài và các bộ khác.
Nhưng nguồn cơn khiến dư luận phẫn nộ nhất là những bất thường lên đến hàng tỷ đô liên quan đến Bộ Y tế, cơ quan đang đóng vai trò đi đầu trong cuộc chiến chống COVID-19.
Trong năm 2020, Bộ Y tế dưới sự quản lý của Bộ trưởng Francisco Duque III liên tục bị chỉ trích vì hàng loạt bê bối tham nhũng nghiêm trọng, trong đó có việc nâng khống giá mua trang phục và thiết bị bảo hộ cá nhân cho các nhân viên y tế ở tuyến đầu.
Đáp trả báo cáo của COA, ông Duterte ngay lập tức bênh vực ông Duque, công khai đe doạ và gạt bỏ bất kỳ chỉ trích nào nhằm vào đồng minh và các bộ quan trọng trong chính phủ.
“Về báo cáo của COA, họ nói rằng có sự thâm hụt, nhưng không có nghĩa là tiền bị ăn trộm. Thâm hụt thực sự là trong việc tạo ra những tài liệu cần thiết để hoàn thiện câu chuyện”, ông Duterte nói, và khẳng định việc đánh cắp số tiền lên đến 67,3 tỷ peso là “không thể xảy ra”.
“Từ khi có báo cáo, tôi không thể ngủ được. Các đồng nghiệp của tôi ở Bộ Y tế hầu như không ngủ được. Các bạn hỏi vì sao? Vì chúng tôi xấu hổ, chúng tôi bị vấy máu, vấy bùn trong chuyện này”, ông Duque nói. Bộ trưởng này cho rằng báo cáo “không công bằng” của COA làm hỏng những nỗ lực của Bộ Y tế trong ứng phó với đại dịch.
Bất chấp phản ứng gay gắt của chính phủ, chủ tịch COA Michael Aguinaldo khẳng định cơ quan này đã tuân thủ đúng quy trình.
Các nhà bình luận cho rằng khoản tiền thâm hụt đó đã gây ra hậu quả nặng nề cho nền kinh tế.
Năm ngoái, Philippines rơi vào tình trạng suy thoái kinh tế thuộc mức nghiêm trọng nhất thế giới, kéo dài đến cả quý 1 năm nay.
Chính phủ Philippines hiện đang ưu tiên phục hồi kinh tế trước khi ông Duterte có thể chạy đua vị trí phó tổng thống trong cuộc bầu cử năm sau.
Việc nới lỏng giãn cách xã hội trong quý 2 năm nay giúp nền kinh tế đạt mức tăng trưởng 11,8% so với cùng kỳ năm ngoái, chấm dứt giai đoạn suy thoái kỷ lục của nền kinh tế Philippines. Tuy nhiên, sự phục hồi vẫn mỏng manh và các chuyên gia kinh tế cảnh báo những hậu quả lâu dài lên thị trường lao động.
Bất chấp kêu gọi của các chuyên gia y tế rằng phải mở rộng phong toả khi số ca mắc mới vẫn quá cao, Nhóm đặc trách liên chính phủ vừa quyết định nới lỏng phong toả ở các thành phố lớn, bao gồm vùng thủ đô Manila.
Nhưng cách tiếp cận ôn hoà đó không xoa dịu được cơn thịnh nộ của dư luận về vụ sử dụng không đúng quỹ ứng phó với đại dịch và những bê bối tham nhũng liên quan đến các cơ quan quan trọng của chính phủ.
Cư dân mạng Philippines đang chế nhạo Bộ trưởng Y tế Duque là “nước mắt cá sấu”. Những hình vẽ biếm hoạ chế nhạo vị bộ trưởng này đang tràn ngập trên mạng xã hội.
