Thước phim tài liệu chạm đến độ chân thực cao nhất
 |
Phim tài liệu phong cách Varan là dòng phim được làm theo phong cách điện ảnh trực tiếp. So với những bộ phim tài liệu truyền thống, phim tài liệu theo phong cách Varan hạn chế tối đa các lời bình có thể vô tình “áp đặt” người xem, không dẫn dắt, không sắp xếp kịch bản, không điều khiển diễn viên… Đặc biệt luôn ưu tiên sự thật và chú trọng diễn biến một cách tự nhiên.
Với chiếc máy quay cầm tay, đạo diễn của phim thể loại Varan đi theo nhân vật của mình như một chiếc bóng, ghi lại hình ảnh và thu thanh trực tiếp trên hiện trường. Đạo diễn Hà Lệ Diễm cũng làm thế trong bộ phim Những Đứa Trẻ Trong Sương, để từ đó mang đến những thước phim đạt độ chân thực cao.
 |
Được biết, Hà Lệ Diễm đã tập sống và sinh hoạt giữa những người H'mông, trải nghiệm cuộc sống thường nhật của họ. Cô theo nhân vật chính Má Thị Di đi cày nương, hái chàm, đi chơi Tết, tham dự đám tang của người H'mông. Khi mọi người dần quen thuộc ống kính, Diễm được cha Di chia sẻ văn hóa H'mông và sẵn sàng ủng hộ cô quay phim lưu giữ tuổi thơ của Di.
 |
Tuy nhiên, Diễm đã có được những thu hoạch lớn hơn trong quá trình theo dõi Di suốt ba năm khi nhân vật chính của cô một ngày bị “kéo vợ”. Vẫn xoay quanh hành trình cô thiếu nữ Di bước vào tuổi trưởng thành, nhưng lúc này Những Đứa Trẻ Trong Sương đã khéo léo khai thác truyền thống “kéo vợ” của dân tộc H'mông cũng như sự xung đột giữa giá trị hiện đại và truyền thống trong xã hội, sự va chạm hay thách thức mà Di phải đối mặt trước khi thực sự trưởng thành.
Đây cũng là một đặc trưng của làm phim phong cách Varan: Để mạch phim cho cuộc sống dẫn dắt.
Khi máy quay trở thành một "nhân vật"
 |
Do cùng chung sống dưới mái nhà của Di tròn 3 năm, theo sát hành trình khôn lớn của Di nên đạo diễn Hà Lệ Diễm thật sự kết nối và có sự thấu hiểu đặc biệt với nhân vật. Chính vì thế, đôi khi, trong một số cảnh quay, đặc biệt khi những sự việc bất ngờ ập đến với Di, dường như người xem cũng có thể cảm nhận được tâm trạng của vị đạo diễn đứng đằng sau máy quay. Có thể không cố ý nhưng cảm xúc của Diễm cũng được ghi lại trong Những Đứa Trẻ Trong Sương, trở thành dấu ấn của riêng Diễm.
 |
Tuy nhiên, không vì thế mà bộ phim mang tính chủ quan, bởi Diễm vẫn nhớ “nhiệm vụ” của mình - là người ghi hình. Sau tất cả, cô biết giữ giới hạn nhất định, biết cách cân bằng cảm xúc. Hà Lệ Diễm không can thiệp vào quyết định của nhân vật, không thao túng kết cục câu chuyện, vì thế đã không phá vỡ góc nhìn khách quan điển hình của phim tài liệu.
Mặt khác, những cảm xúc này khiến cho bộ phim tài liệu trở nên bớt khô khan hơn - như người ta vẫn thường nghĩ. Ở một cảnh bất kỳ, máy quay dường như vô tình chuyển mình thành một nhân vật. Nhân vật đó có thể là góc tiếp cận thứ ba, hoặc đại diện cho bộ phận khán giả, và nhờ đó khán giả bỗng thấy mình như đang thực sự đứng trong khung hình kia.
Gieo hy vọng cho tương lai
 |
Đạo diễn Hà Lệ Diễm từng chia sẻ rằng đối với riêng cô, phim tài liệu cũng có thể có chất điện ảnh, thậm chí đẹp và hấp dẫn không hề thua kém. Cô đã chứng minh điều đó bằng những góc quay đậm điện ảnh trong Những Đứa Trẻ Trong Sương như cảnh núi rừng Tây Bắc bạt ngàn mờ sương nhằm tăng kích thích thị giác cho phim.
 |
Những Đứa Trẻ Trong Sương ghi dấu bởi phong cách làm phim điện ảnh trực tiếp, nhưng đồng thời cũng rất “Hà Lệ Diễm”. Bộ phim thành công chinh phục các giải thưởng lớn nhỏ của các Liên hoan phim quốc tế, đặc biệt vinh dự lọt vào danh sách đề cử rút gọn 15 phim tài liệu dài xuất sắc nhất Oscar 2023.
Đó là một dấu hiệu tích cực cho dòng phim tài liệu điện ảnh Việt Nam, cũng là động lực mới để các đạo diễn trẻ có niềm tin tiếp tục cầm máy quay ghi lại những lát cắt cuộc đời.
 |
