Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu điều nhân trong tháng 6 đạt 58.746 tấn, trị giá 369.502 USD (tăng 11,1% về lượng và tăng 13,9% về trị giá sao với tháng 6/2020). Tính chung, 6 tháng đầu năm xuất khẩu điều đạt 273.537 tấn, trị giá 1,647 tỷ USD ( tăng 21,8% về lượng và 10,8% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái).
Đáng chú ý, ở chiều ngược lại, trong 6 tháng đầu năm 2021, Việt Nam đã nhập khẩu 1.710.517 tấn điều thô, trị giá 2,609 tỷ USD (tăng 168% về lượng và tăng 227,3% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020). Như vậy, trong nửa đầu năm 2021 ngành điều nhập siêu gần 1 tỷ USD.
Đây cũng là năm đầu tiên Việt Nam ghi nhận nhập siêu sau 31 năm xuất khẩu điều. Campuchia là thị trường cung cấp điều thô lớn nhất cho Việt Nam, với khoảng 1.012.688 tấn (chiếm 59,20% tổng sản lượng) trong 6 tháng đầu năm, tương đương 1,698 tỷ USD (65,09% giá trị).
Về việc nhập khẩu điều của Việt Nam tăng vọt, ông Phạm Văn Công, Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cho rằng, Việt Nam là nước xuất khẩu nhân điều số 1 thế giới, song nguồn nguyên liệu trong nước hiện không đủ và chất lượng chưa cao. Do vậy, các doanh nghiệp phải tìm kiếm nguồn nguyên liệu bổ sung.
Theo ông Công, không nên phân biệt câu chuyện nhập khẩu nguyên liệu và việc sản xuất trong nước. Việt Nam xuất khẩu lượng điều lớn nên phải chấp nhận việc phải nhập khẩu điều thô về để chế biến và xuất khẩu nhân điều thành phẩm, miễn sao tạo ra giá trị thặng dư.
Tuy nhiên, lãnh đạo Vinacas thừa nhập, việc gia tăng nhập khẩu hạt điều tiềm ẩn những rủi ro nhất định. Bởi lượng nhân điều trắng hoặc còn vỏ lụa, đã sấy khô được nhập khẩu gia tăng nhanh chóng không phải là nguyên liệu như hạt điều thô mà là sản phẩm đã qua chế biến. Việc này rất khó để kiểm soát chất lượng, nhất là vệ sinh, an toàn thực phẩm. Do đó, rất dễ ảnh hưởng đến uy tín, thương hiệu chung của sản phẩm điều Việt Nam trên thị trường thế giới.
Ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) cho rằng, việc tăng nhập khẩu điều thô đang đẩy giá điều tươi trong nước xuống thấp. Điều này khiến nông dân trồng điều rơi vào cảnh khó tiêu thụ điều tươi khi bước vào mùa thu hoạch.
Theo ông Toản, việc ngành điều phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu đang tạo nên rủi ro nhất định khi thị trường cung cấp điều nguyên liệu tăng giá bán... Bộ NN&PTNT đang phối hợp với các địa phương triển khai các chương trình tái canh vườn điều, nâng cao năng suất chất lượng. Bộ cũng khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu bài bản, nâng cao năng lực chế biến.
Ông Nguyễn Văn Cẩn, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho biết, mới đây, qua kiểm tra các lô hàng, lực lượng Hải quan đã phát hiện lớn lượng hạt điều có dấu hiệu gian lận thương mại từ Campuchia đưa vào Việt Nam dưới dạng hàng nhập để sản xuất xuất khẩu. Từ tháng 1 đến tháng 4, một số doanh nghiệp nhập khẩu số lượng hạt điều lên đến 500.000 tấn, tương đương 500 triệu USD. Sau khi phát hiện sự bất thường, cơ quan Hải quan đã điều tra, khởi tố 2 vụ án liên quan và đang đồng loạt kiểm tra các lô hàng.
“Đó là bất thường. Trong mấy tháng người dân Việt Nam sao ăn được nửa tỷ đô hạt điều? Sau khi có sự vào cuộc của cơ quan chức năng, số lượng nhập khẩu điều về Việt Nam giảm hẳn", ông Cẩn cho hay.
