Chập chờn quá vãng
Sáng sớm, bám theo xe của Bộ trưởng Thăng đi Lào Cai. Vo vo xe lăn tốc độ trăm cây số giờ trong ràn rạt làn mưa trắng trời. Thoắt tạnh thoắt mưa. Ngó ra trong văn vắt không gian đã là bao la sơn thủy cảnh trí những hình suối thế cọ quen thân của trung du Đoan Hùng. Mà mới hơn giờ xe chạy?
Chập chờn tháng 3 năm 1979 gập ghềnh lắc lư trên chiếc u oát quân sự, tốp phóng viên được Liên đoàn địa chất số 3 đưa lên Bát Xát Lào Cai nơi có tấm gương hy sinh Nguyễn Bá Lại. Đường quá xấu đã phải ngủ đêm ở Phú Thọ. Thời ấy chả thể ai ngờ nay chỉ hơn giờ xe chạy với đường mới thênh thang?
 |
Bộ trưởng Thăng kiểm tra nút giao IC7 khu vực Phú Thọ. Ảnh: Xuân Ba
Bắt vào địa phận Yên Bái. Nắng thu vàng rực. Ngó ra lạ hẳn đi? Đã đành cao tốc chẳng phải trên nền quốc lộ 2 và 70 như trước! Một lộ trình hoàn toàn mới. Lạ bởi chưa kịp tường nhiều năm trước quân của Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) cùng quân khảo sát của tư vấn thiết kế đã bươn chải, tất tả trong việc hướng tuyến phục vụ dự án. Hình như ở nước ngoài, người ta cưỡi phi cơ, trực thăng vè vè trên các độ cao để thực thi công việc? Nhưng quân mình đã phải treo người trên các đỉnh núi mà ngó mà xác định hướng tuyến sao cho chỉnh và tối ưu?
Những bình độ thấp cao bạt ngàn lau lách rừng thưa lẫn đồi trọc cùng thung lũng sẽ là tim là nền đường cao tốc. Vậy bây giờ êm ái trên xe đời mới, đường tốt, tài hay thấy có chút chi như rưng rưng lẫn huyễn hoặc của con đường đang trôi trên những hoang vu của quá vãng?
Tôi láng máng biết để vỡ vạc ra tuyến lẫn nền cao tốc này, để làm nên việc bằng địa, mồ hôi và cả máu cùng các phương tiện làm đường hiện đại của các đơn vị thi công đã phải đào đắp một khối lượng đất đá mà hình chưa có thời điểm nào của quá khứ của lịch sử xây dựng cơ bản nước Nam, hơn 100 triệu m3!
Đâu đó ở các công trình trọng điểm không ít những than phiền rằng giải phóng đất nước còn kém gian nan hơn giải phóng mặt bằng (GPMB)! Với cao tốc Nội Bài - Lào Cai, thời gian thúc bách, phải tạo ra hơn 25 ngàn héc ta mặt bằng sạch để bàn giao cho bên thi công. Cũng chừng hơn 25 ngàn hộ dân bị ảnh hưởng bị giải tỏa. Chính vì những khối lượng bộn bề như vậy nên dự án được khởi công từ năm 2009 nhưng đến cuối năm 2011, nhiều gói thầu mới bàn giao được 60% mặt bằng. Phải cuối năm 2012, công tác GPMB mới được tháo gỡ.
Xe êm nên những vòng quay của băng từ trong chiếc máy ghi âm đã thâu trọn bộc bạch của một yếu nhân VEC (Tổng công ty đầu tư đường cao tốc Việt Nam).
Thời gian GPMB kéo dài nên sau đó kinh phí GPMB đã tăng lên gấp đôi. Khi bắt đầu thực hiện dự án việc đấu thầu theo tiêu chí của nhà tài trợ vốn ADB nên giá các gói thầu thấp hơn dự toán từ 15 - 20%. Vì thế, ngay từ giai đoạn đấu thầu đã thiếu vốn. Vì giá gói thầu quá thấp nên gói A4, A5 phải trao thầu chậm hơn 10 tháng và phải điều chỉnh lại vốn. Giá thầu thấp nên việc chọn nhà thầu không được đảm bảo, nhiều nhà thầu năng lực yếu.
Để tháo gỡ khó khăn đó, VEC đã thực hiện nhiều biện pháp để thúc đẩy dự án. Trong quá trình quản lý dự án, đại diện chủ đầu tư liên tục xử lý những nhà thầu yếu kém. Trong 5 năm thực hiện dự án, VEC đã thay 4 vị trí tư vấn giám sát do không đảm bảo yêu cầu. Bên cạnh đó, hầu hết các gói thầu đều bị thay giám đốc điều hành đến 2 - 3 lần. Thậm chí VEC còn làm thủ tục chấm dứt hợp đồng, thu hồi bảo lãnh đối với nhà thầu Keangnam (Hàn Quốc).
 |
Đoạn cao tốc qua địa phận Yên Bái Lào Cai
Chuyện trên xe mỗi lúc thêm rôm. Lại thấy có chút chi rờn rợn, khi mỗi ki lô mét cao tốc Nội Bài - Lào Cai tạm quy thóc là 5 triệu USD tròm trèm trăm tỷ hơn tỷ kém VN đồng! Mà dằng dặc 245 cây số như thế? Rờn rợn không phải để kinh hoàng lo sợ mà là như thể để hậu thế gẫm thêm một thông điệp rằng quản lý, quản trị ra sao để giữ để tránh lãng phí, để phát tác những nguồn lợi khi khai thác cao tốc? Cái lợi nhỡn tiền rút ngắn hơn nửa thời gian từ 7 giờ xuống hơn 3 giờ từ Hà Nội đi Lao Cai có lẽ chỉ là phụ? Radio trên xe đang đưa tin chuyến làm việc của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với lãnh đạo Yên Bái, Lào Cai. Những là Chính phủ đang cố gắng tạo vốn cho các địa phương có cao tốc chạy qua sớm kết nối thông thương với cao tốc. Cao tốc như một phương tiện để kết nối kinh tế vùng và quốc tế, sớm phát huy thế mạnh của địa phương của vùng.
Dấu ấn thủ lĩnh, bản lĩnh
Bộ trưởng Thăng ngồi ghế trước.
Quen lệ, nếu không bấn bíu trao đổi, chiếc gối bông êm gông quanh cổ mà bà vợ sắm cho thường đưa ông vào những giấc ngủ chập chờn bất kể đường xấu tốt thế nào!
Ngó cái gáy kia, cảm giác quen quen mà vẫn lạ?
Thế mà trong một chuyến thị sát miền Trung, đang gà gật thoắt cái, BT Thăng bảo xe dừng đánh khự! Thoắt những sải bước phăm phăm, băm bổ. Người của Ban Quản lý Dự án, Tư vấn thiết kế, những tư vấn giám sát cùng nhà thầu, lãnh đạo các Cục, Vụ đi theo Bộ trưởng ngơ ngác chưa hiểu chuyện gì thì tới tấp câu hỏi tung ra Ai thiết kế? Ai trình? Ai duyệt?
 |
Tuyến đường cao tốc Nội Bài- Lào Cai vừa được thông xe. Ảnh: Xuân Ba
Thì ra ông vừa phát hiện cái nền đường cao hơn nhà dân! Mãi mới bật ra một chất giọng run run lí nhí Dạ đấy là TEDI (Cục Quản lý Xây dựng và chất lượng công trình trình duyệt) a…
Thế là ngay lập tức những cái à xổ ra.
Thiết kế thế này à? Các anh nhìn đi, đường cao hơn nhà dân thế này mà chấp nhận được à? Làm công trình thế này để đánh đố người dân à? Tôi đã nói bao nhiêu lần rồi, đường không được phép cao hơn nhà dân. Hạ thấp ngay nền đường và cống thoát nước xuống!
Kết cục chuyến thị sát ấy là các đơn vị thực hiện dự án cam kết sẽ hạ thấp nền đường và cống thoát nước xuống, công việc này sẽ được hoàn thành trong vòng 20 ngày.
Xe dưới 12 ghế có trọng tải dưới 2 tấn và các loại xe buýt vận chuyển hành khách công cộng mức phí là 300.000 đồng/lượt; xe từ 12 ghế đến 30 ghế và xe có tải trọng từ 2 tấn đến dưới 4 tấn nộp 460.000 đồng/lượt; mức phí 610.000 đồng áp dụng đối với xe từ 31 ghế trở lên và xe tải có tải trọng từ 4 tấn đến dưới 10 tấn; xe có tải trọng từ 10 tấn đến dưới 18 tấn và xe chở container 20 feet mức phí 760.000 đồng/lượt; xe tải trọng 18 tấn trở lên, xe chở container 40 feet mức phí 1.220.000 đồng/lượt khi đi từ Nội Bài đến Lào Cai.
(Nguồn VEC)
Mục sở thị lần Bộ trưởng Thăng thị sát Dự án đèo Phú Gia - Phước Tượng. Trước thực trạng dự án khởi công đã hơn 1 năm nhưng tiến độ thi công chậm chạp, chủ đầu tư không có tiền để giải phóng mặt bằng, Bộ trưởng Thăng ra “tối hậu thư” đến ngày… nếu chủ đầu tư không thể hiện được năng lực tài chính và điều kiện giải ngân cho dự án thì Bộ GTVT sẽ thay thế chủ đầu tư khác.
…Cái gáy kia lại gà gật. Tôi loáng thoáng nghĩ đến khoảng cách đến thời gian từ anh cán bộ Đoàn Sông Đà đến vị trí Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Sông Đà rồi Phó Bí thư Tỉnh ủy Thừa Thiên - Huế. Tiếp nữa, Chủ tịch Tập đoàn dầu khí và Bộ trưởng bây giờ? Tố chất gì để biến khoảng cách ấy từ lượng thành chất? Để những khoảng cách ấy không trở nên lê thê?
Tâm trí tôi ngược về thời điểm ông đứng trước tua tủa những micro báo chí hôm Quốc hội chuẩn thuận ông giữ chức Bộ trưởng.
Bộ Giao thông sẽ tập trung giải quyết 3 khâu đột phá chiến lược. Đó là đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, tình trạng tai nạn giao thông, thứ ba là ùn tắc giao thông. Tôi sẽ thực hiện quyết liệt 3 vấn đề trên.
Nhưng phải cho tôi một cơ chế đột phá để cho tôi làm việc đó. Là tư lệnh của ngành, tôi được toàn quyền như vị tướng ra trận là phải được toàn quyền quyết chiến đấu hay không, tiến hay lùi thì mới làm được. Chứ lại cứ ra vào để xin phép thủ trưởng ở nhà có cho em bắn không, sau bảo không được thì chậm mất, lỡ cơ hội.
Tôi! Có chủ ngữ hẳn hoi chứ chẳng phải ai khác!
Ba năm đã qua.
Cụm từ Bộ trưởng Thăng được vận vào hàng loạt sự kiện. Mà thứ nào cũng nóng, nhạy cảm. Dân nín thở dõi theo việc cấm chơi golf đối với lãnh đạo thuộc diện bộ quản lý từ cấp vụ và tương đương trở lên, đề xuất thay đổi giờ làm công sở, giờ học các trường trung học phổ thông để giảm ùn tắc giao thông; đề xuất hạn chế xe cá nhân và tăng phí lưu thông ô-tô và xe máy. Rồi quyết liệt tuyên chiến với nạn ùn tắc, tai nạn giao thông; công trình giao thông chậm tiến độ, kém chất lượng; tình trạng lộn xộn, giá cả dịch vụ ở các nhà ga hàng không, chậm chuyến, hủy chuyến máy bay; xe quá tải, quá khổ; thói vô cảm, quan liêu của cán bộ phụ trách nhiều đơn vị thuộc ngành.
Rồi liên tục những sự trảm tướng này khác.
Bộ trưởng Thăng đã khiến những ngày thường đã cháy lên, đã khiến dư luận lẫn báo chí không yên! Liên tục những khen chê những nghi ngại ngờ vực, tin tưởng… Ngoài báo chí chính thống, hàng loạt Blog coi Bộ trưởng Thăng là thứ lạ lùng gàn dở.
Và kết quả là, năm 2013 là năm thứ hai liên tiếp tai nạn giao thông (TNGT) giảm trên cả 3 tiêu chí và số người chết do TNGT dưới 10.000 người.
Rồi số điểm thường xuyên xảy ra ùn tắc giao thông tại Hà Nội đã giảm từ 124 xuống 57 điểm, tại TP Hồ Chí Minh từ 120 xuống 24 điểm.
Bộ trưởng Thăng có vẻ như đã đúng khi tìm thấy nguyên nhân, người dân đô thị thay vì sử dụng giao thông công cộng đã chỉ dùng phương tiện cá nhân. Ông cũng đúng khi cho rằng phải hạn chế phương tiện cá nhân đồng thời tăng cường năng lực vận tải công cộng.
Hình như dạo này đã ít đi những câu dọa trảm tướng mà Bộ trưởng Thăng đang triển khai loạt giải pháp gỡ khó cho dự án, cho nhà thầu của Bộ GTVT được đánh giá là đúng và trúng?
Công tác đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông được người dân và dư luận cả nước đánh giá cao. Năm 2013, ngành GTVT đã triển khai một khối lượng công việc đồ sộ khi khởi công 78 công trình, dự án và hoàn thành 46 công trình, dự án khác. Bộ GTVT yêu cầu các chủ đầu tư, tư vấn rà soát tổng thể tất cả các dự án đang triển khai và tiết giảm hơn 35.000 tỷ đồng.
…Có một lúc, tôi nghển lên để hỏi Bộ trưởng Thăng thêm một việc có thể gọi là hy hữu ở dự án cao tốc Nội Bài-Lào Cai. Đó là sự kiện Ban lãnh đạo Bộ GTVT sang tận Manila (Philippines) làm việc với ADB để thu xếp vốn cho dự án. Rồi khi các nhà thầu nước ngoài chây ì, không chịu rót vốn cho các nhà thầu phụ, lãnh đạo Bộ GTVT cũng đích thân sang tận Hàn Quốc, Trung Quốc để làm việc với lãnh đạo cao nhất của đơn vị thi công để đẩy nhanh tiến độ.
Sự năng động ấy như là tiêu chí của sự đổi mới tư duy và đột phá?
Trên xe nối nhau những câu chuyện nghiêm ngắn lẫn đùa tếu. Có một lúc cái gáy đằng trước cựa quậy với chất giọng vui vẻ các ông nhà báo chớ có bốc quá lên việc trảm tướng nhé. Nếu chỉ có dọa và trảm và không có sự đồng thuận hết lòng của cả ngành GTVT và dân thì cả trăm Bộ trưởng Thăng cũng chịu!
Và trên cả ông Bộ trưởng nữa chứ?
Diễn đàn Hội nghị tổng kết nhiệm vụ 2013, triển khai kế hoạch năm 2014 của Bộ GTVT, vang lên chất giọng của Thủ tướng “Nhân dân cảm nhận được chuyển biến rõ rệt của ngành GTVT”.
Cũng biên ra đây ý kiến của Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, Khoa Chính phủ và Quan hệ quốc tế, Đại học Tổng hợp George Mason, Hoa Kỳ quyết định của vị bộ trưởng này là sự tổng hợp giữa tính cách cá nhân và cả sự đánh giá, lượng định của họ trong cơ chế cho phép có thể làm được điều đó và rõ ràng đây là một dấu hiệu tốt, cho thấy thực sự muốn cải tổ. Rằng đây mới chỉ là sự khởi đầu và còn phải tùy thuộc hậu quả của những quyết định này ra sao, nếu họ không bị những phản ứng tiêu cực hay bị mất chức thì đây sẽ là dấu hiệu tốt kế tiếp.
Và nữa, Giáo sư nhấn mạnh để có được sự ủng hộ của cả hệ thống thì đầu tiên phải có sự hỗ trợ, đồng tình của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, thủ trưởng trực tiếp các bộ trưởng này. Những quyết định có tính chất “dám làm, dám chịu trách nhiệm” này được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ủng hộ tới đâu?
Ủng hộ?
Định bụng chốc nữa đến chỗ nghỉ sẽ hỏi chi tiết thêm Bộ trưởng Thăng về văn bản ông vừa gửi Ủy ban Nhân dân tỉnh Lào Cai về việc đầu tư xây dựng đường nối cao tốc Nội Bài-Lào Cai đến Sa Pa theo hình thức BOT (xây dựng-kinh doanh-chuyển giao) nhằm khắc phục triệt để tình trạng mất ATGT qua tai nạn thảm khốc đầu tháng 9 vừa rồi.
Hóa ra không phải sau thời điểm xảy ra tai nạn mà từ đầu năm 2014, Bộ trưởng Thăng đã triển khai cụ thể với Lào Cai.
Và văn bản ấy, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng mới vừa chuẩn thuận như là điểm chót, điểm nhấn mới nhất của chuỗi đồng thuận lẫn đồng cảm?
Lào Cai đêm 20/9
Dự án cao tốc Nội Bài - Lào Cai được khởi công năm 2009. Là một trong những dự án đường cao tốc có quy mô lớn nhất tại Việt Nam, đi qua TP Hà Nội và các tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai có tổng chiều dài 245km được chia làm tám gói thầu.
Tổng mức đầu tư (giai đoạn 1) khoảng 1.249 triệu USD bao gồm vay ưu đãi ADF của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) 200 triệu USD, vay thông thường OCR (ADB) 896 triệu USD và vốn đối ứng (trái phiếu công trình) là 153 triệu USD.
Dự án được đưa vào khai thác là bước đột phá lớn của ngành giao thông, với tốc độ thiết kế từ 80 - 100 km/h, giúp giảm thời gian lưu thông từ Hà Nội đi Lào Cai xuống còn 3,5 tiếng so với 7 tiếng như trước đây. Tuyến cao tốc này chỉ dành riêng cho xe ô tô, cấm hoạt động đối với xe máy, các phương tiện thô sơ khác và người đi bộ.
Cao tốc Nội Bài - Lào Cai xây dựng theo tiêu chuẩn đường cao tốc loại A. Đoạn từ Hà Nội đi Yên Bái xây dựng cao tốc 4 làn xe, 2 làn dừng khẩn cấp với tốc độ thiết kế 100 km/h và đoạn từ Yên Bái đi Lào Cai xây dựng cao tốc 2 làn xe, 2 làn dừng khẩn cấp tốc độ thiết kế 80 km/h.
Toàn tuyến có 11 nút giao liên thông quy định tốc độ lưu thông tối đa là 40 km/h.
Dự án xây dựng đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai có vai trò đặc biệt quan trọng, thuộc hành lang đường bộ Côn Minh - Hải Phòng, nằm trong chương trình hợp tác giữa 6 nước thuộc tiểu vùng sông Mê Kông (Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Myanmar và Trung Quốc) Dự án triển khai góp phần thực hiện thành công thoả thuận cấp Chính phủ giữa Việt Nam và Trung Quốc về xây dựng, phát triển hai hành lang và một vành đai kinh tế trọng điểm, bao gồm: Hành lang Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; Hành lang Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng; Vành đai kinh tế duyên hải Vịnh Bắc bộ.
(Nguồn VEC – Tổng Công ty đầu tư đường Cao tốc Việt Nam)
