Nhà lãnh đạo Myanmar Aung San Suu Kyi cùng tổng thống và các quan chức dân sự khác bị quân đội bắt giữ vào sáng sớm nay.
Nỗi lo đảo chính đã xuất hiện từ tuần trước, khi quân đội Myanmar dọa sẽ “có hành động” vì cho rằng đã xảy ra gian lận trong cuộc bầu cử vào tháng 11 năm ngoái, với chiến thắng thuộc về Liên minh quốc gia vì dân chủ (NLD) của bà Suu Kyi.
NLD giành được 83% ghế trong cuộc bầu cử vốn được coi như đợt trưng cầu dân ý về hiệu quả hoạt động của chính phủ dân chủ.
Năm nay 75 tuổi, bà Suu Kyi, 75, bắt đầu lãnh đạo sau chiến thắng vang dội năm 2015, kết thúc nhiều thập kỷ bà bị quản thúc tại gia vì nỗ lực đấu tranh cho dân chủ.
Uy tín quốc tế của bà bị tổn thất sau khi hàng trăm ngàn người Rohingya chạy trốn các chiến dịch của quân đội ở bang Rakhine năm 2017, nhưng bà vẫn giữa được uy tín lớn trong nước.
Là bên soạn thỏa ra hiến pháp năm 2008 để nền dân chủ non trẻ ra đời, quân đội Myanmar tự coi mình là lực lượng bảo vệ thống nhất quốc gia và hiến pháp, và tự bảo đảm cho mình một vai trò lớn trong hệ thống chính trị.
Quân đội Myanmar nắm giữ 25% ghế trong quốc hội và số ghế này không qua bầu cử. Quân đội cũng nắm các bộ quốc phòng, nội vụ và biên giới.
Sau cuộc bầu cử vào tháng 11, quân đội Myanmar cho rằng cho có những gian lận như trùng lặp tên trong danh sách bỏ phiếu ở nhiều quận huyện và không hài lòng với giải thích của ủy ban bầu cử.
Quân đội Myanmar không nói liệu những bất thường đó có đủ nhiều để thay đổi kết quả bầu cử hay không.
Đây cũng là sự khó chịu của đảng Liên minh đoàn kết và phát triển (USDP), đảng được quân đội lập ra để cầm quyền trước khi từ bỏ quyền lực năm 2011.
Được coi như đại diện của quân đội, USDP bị mất mặt sau cuộc bầu cử vừa qua vì chỉ giành được 33 trong tổng số 476 ghế cạnh tranh.
Bà Suu Kyi chưa bình luận về chiến thắng của đảng mình cũng như phàn nàn của quân đội, nhưng NLD nói rằng những cáo buộc của quân đội là không có cơ sở và bất kỳ sai sót nào trong bầu củ cũng không thể thay đổi kết quả.
Trong số hơn 90 đảng tranh cử, ít nhất 17 đảng phàn nàn về sai sót, nhưng tất cả, ngoại trừ USDP, đều chỉ là đảng nhỏ. Các nhà quan sát khẳng định cuộc bầu cử không xảy ra sai sót lớn.
Ủy ban bầu cử khẳng định hôm 28/1 rằng những sai sót chỉ ở quy mô nhỏ và không đủ để khẳng định kết quả bầu cử không đáng tin cậy.
Chuẩn tướng Zaw Min Tun, phát ngôn viên các lực lượng vũ trang Myanmar, tuần trước tổ chức một cuộc họp báo để nói về các cáo buộc.
Ông Zaw Min Tun tuyên bố quân đội sẽ “hành động” và dùng mọi lựa chọn sẵn có, bao gồm cả tòa án tối cao. Khi được hỏi liệu quân đội có hợp tác với chính phủ và quốc hội mới, ông nói với các phóng viên rằng hãy “chờ xem”.
Khi được hỏi liệu có loại trừ khả năng đảo chính, ông nói rằng “không thể nói vậy”.
Hiến pháp Myanmar quy định rằng tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang sẽ lên nắm quyền trong những tình huống cực đoan, có thể “gây chia rẽ liên minh, làm mất đoàn kết quốc gia và mất chủ quyền”, nhưng chỉ trong tình huống khẩn cấp. Nhưng tình huống khẩn cấp chỉ có thể do tổng thống dân sự ban bố.
Tuần trước, Tổng tư lệnh Min Aung Hlaing đã gây lo ngại khi nói rằng hiến pháp là “mẹ của mọi luật”, và cần được thu hồi nếu không được tuân thủ. Ông dẫn ra các tình huống như vậy xảy ra trước đây ở Myanmar.