Tôi là người Việt Nam
Tại hội nghị về Người Việt Nam ở nước ngoài vừa diễn ra ở TPHCM, một phụ nữ khả ái trong tà áo dài khiến nhiều người xúc động vì cố diễn đạt bằng tiếng Việt lơ lớ, ngọng nghịu và luôn tự nhận là Người Việt Nam chính cống. Bà là Giáo sư Caroline Kiều Linh Valverde, Ðại học California Davis (Hoa Kỳ).
Chuyến trở về ngắn ngủi nhưng GS Kiều Linh vẫn dành cho chúng tôi một cuộc trao đổi. Bà nói đối với nhiều kiều bào, nói được tiếng Việt là bình thường nhưng với bà trình bày bằng tiếng mẹ đẻ là cả một sự cố gắng không mệt mỏi vì bà rời Việt Nam khi mới năm tuổi. Thời niên thiếu, bà hầu như tái mù tiếng Việt và hoàn toàn không có thông tin về đất nước nơi bà được sinh ra.
Vào đại học, Kiều Linh cảm nhận mình khác với các bạn học xung quanh. Qua những tấm ảnh cũ trong cuốn album gia đình, bà nhận ra mình là người Việt Nam. Ðầu những năm 1990, bà quyết định đáp máy bay đến Hà Nội học tiếng Việt và làm công tác nghiên cứu tại trường Ðại học Bách khoa Hà Nội.
“Kiều bào cần gạt bỏ quá khứ và những bất đồng, làm sao để đầu tư xây dựng Việt Nam trở nên giàu đẹp hơn, có tầm vóc hơn trên trường quốc tế mới là việc quan trọng nhất cần làm lúc này”.
GS Kiều Linh
Cảm nhận đầu tiên của bà Việt Nam là một nơi xa lạ nhưng bà không thể lý giải vì sao tận trong sâu thẳm trái tim luôn có cảm giác rất thân quen với cả những người bà chưa từng quen biết. Và mỗi khi rời đi, bà lại nhớ quay quắt từng góc phố, cột đèn, viên đá vỉa hè phố cổ Hà Nội. Trong suốt mười năm, bà không thể nhớ hết bao nhiêu lần bà về Mỹ rồi quay trở lại với Việt Nam, với Hà Nội.
GS Kiều Linh trải lòng: “Mỗi lần nghĩ về người Việt Nam, về gia đình, tôi cảm nhận một điều gì đó rất thiêng liêng và gần gũi. Có lẽ do 5 năm đầu đời tôi đã sống ở Việt Nam với nhiều kỷ niệm đẹp. Hà Nội, Sài Gòn đã đi vào tiềm thức. Tôi còn nhớ những ngày thơ ấu sống cùng ông bà nội, ngày nào tôi cũng được ông bà mua quà sáng, khi thì tô phở, bát bún bò, đĩa bánh cuốn, gói xôi, đặc biệt là được ăn rất nhiều trái cây. Khi sang Mỹ, tôi không còn được ăn xoài, vải, nhãn… Hồi ấy trái cây Việt Nam chưa xuất khẩu qua Mỹ”.
Một lần GS Kiều Linh dự hội nghị về kiều bào, có một Việt kiều cầm tay bà, nói: Cô giống người Mỹ chứ không giống người Việt. “Câu nói đó làm trái tim tôi đau nhói. Tôi đang ở Việt Nam vì tôi là người Việt”, bà nói.
GS Kiều Linh nghiên cứu về chính trị học và sự quan tâm của bà là quan hệ giữa Việt Nam với các nước. Lúc ấy, Việt Nam vừa hoàn thành nghĩa vụ quốc tế giúp nhân dân Campuchia thoát khỏi thảm họa diệt chủng Pôn Pốt và bà quyết định tìm hiểu về lịch sử của Việt kiều Mỹ vì ngoài kiều hối gửi về cho thân nhân trong nước, rất nhiều kiều bào đã bắt đầu về nước đầu tư. Và, nhiều Việt kiều ở hải ngoại vẫn cố chấp cho rằng Việt Nam sẽ không quan tâm đến một cộng đồng người Việt bé nhỏ ở nước ngoài. GS Kiều Linh sớm nhận ra điều này là sai và quyết tâm chứng minh bằng những luận cứ khoa học.
GS Kiều Linh trả lời báo chí tại hội nghị Người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới. Gắn bó máu thịt
Công trình khảo cứu “Transnationalizing Vietnam” của GS Kiều Linh chỉ ra có một thế hệ sơ khai người Việt ở nước ngoài vẫn gắn bó với đất nước và cộng đồng từ những thùng quà gửi về cho thân nhân những năm đất nước khó khăn khi vừa kết thúc chiến tranh.
Những đổi mới trong chính sách thu hút nguồn lực kiều bào trong 23 năm qua của Việt Nam đã thúc đẩy sự trao đổi văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế,… giữa hai nước Việt - Mỹ. Dòng vốn đầu tư của kiều bào về Việt Nam ngày càng tăng. Bà con về nước và người trong nước qua Mỹ thăm thân nhân, đi tu nghiệp ngày càng nhiều. Các quỹ đầu tư trực tiếp của Microsoft, IBM và gián tiếp qua các quỹ Dragon Capital, Vina Capital vào Việt Nam sử dụng nhân sự là các kiều bào có khát vọng đóng góp cho đất nước.
Ðã có không ít lần GS Kiều Linh bị những người quá khích đe dọa. Bà chia sẻ rằng số đông bà con kiều bào có gia đình, người thân đang ở Việt Nam nên luôn mong muốn được trở về quê hương, chỉ còn một số ít người vẫn chưa thoát khỏi nỗi ám ảnh về cuộc chiến nhưng bà sẽ không chùn bước. Những gì bà nói và viết về Việt Nam là có căn cứ và cơ sở khoa học. Trường của bà cũng có mối quan hệ hợp tác với nhiều trường đại học ở Việt Nam.“GS Kiều Linh truyền cảm hứng về tình yêu Việt Nam cho nhiều doanh nhân gốc Việt sinh ra ở Mỹ nhưng học tiếng Việt. Rất nhiều học sinh của chị đã trở về làm việc ở Việt Nam”, Thứ trưởng Ngoại giao Vũ Hồng Nam, chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về Người Việt Nam ở nước ngoài nói.
GS Kiều Linh trăn trở: “Ở Mỹ, sách viết về Việt Nam chủ yếu là tiếng Anh đề cập đến những đề tài về chiến tranh. Người Việt ở hải ngoại lớn lên chỉ biết thông tin về đất nước qua sách báo nước ngoài mà những điều trong sách chưa hẳn đã đầy đủ và đúng sự thật. Vì vậy, cần có thêm những nhà Việt Nam học, nghiên cứu sâu về Việt Nam hiện đại”.
Và, bà đã chủ động đưa các sinh viên giỏi về Việt Nam học tiếng mẹ đẻ và thực tập. Thời gian tu nghiệp tuy ngắn nhưng đủ làm thay đổi nhận thức của các bạn trẻ. “Tôi có hai sinh viên rất giỏi. Lê Duy Ðỗ chuyên dạy về Việt Nam dù chưa biết tiếng Việt. Sinh viên thứ hai quyết định kéo dài thời gian học tập và nâng cao khả năng tiếng Việt. Cô ấy dự định trở về Mỹ học MBA hay trở thành Luật sư rồi trở lại Việt Nam đóng góp cho quê hương”, GS Linh nói.
Mới đây, GS Kiều Linh và một số kiều bào tiêu biểu đã vinh dự được Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tiếp kiến. Bà cho biết nhiều du học sinh Việt Nam ở hải ngoại có hoài bão đóng góp cho quê hương nhưng chưa được tạo điều kiện đầy đủ. Nhà nước cần có chính sách thu hút lực lượng này về xây dựng quê hương và cần đầu tư nhiều hơn cho giáo dục để thế hệ kiều bào mới hiểu về Việt Nam hơn, qua đó đóng góp công sức, trí tuệ cho công cuộc kiến thiết đất nước.
“Các du học sinh Việt Nam ra nước ngoài học tập chính là những sứ giả truyền đạt thông tin đến bà con kiều bào về những đổi thay của đất nước và chính sách đại đoàn kết dân tộc của Ðảng và Nhà nước”, GS Kiều Linh nói.
