Pháp lý - nền móng của chuyển đổi số
Chia sẻ tại Hội thảo Ngày Thẻ Việt Nam 2025 với chủ đề “Một chạm vạn niềm tin - Kiến tạo tương lai thanh toán số” ngày 7/10, ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) - cho biết, trong hơn ba thập kỷ gắn bó với ngành ngân hàng, ông đã chứng kiến trọn vẹn hành trình chuyển mình mạnh mẽ của lĩnh vực thanh toán Việt Nam, từ thời kỳ giao dịch thủ công, tiền mặt là chủ đạo, đến kỷ nguyên thanh toán điện tử bùng nổ như hiện nay.
Theo ông Tuấn, sự phát triển của thanh toán số không chỉ là kết quả tất yếu của tiến bộ công nghệ, mà còn là thành quả của một tầm nhìn chính sách nhất quán, nơi NHNN đóng vai trò kiến tạo và dẫn dắt.
Vụ trưởng Vụ Thanh toán cho rằng, chuyển đổi số muốn đi xa thì hành lang pháp lý phải đi trước một bước. Theo đó, thời gian qua, NHNN đã chủ động rà soát, sửa đổi, ban hành và triển khai đồng bộ nhiều văn bản pháp lý ở các cấp độ khác nhau, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động thanh toán điện tử và đổi mới sáng tạo trong ngành.
Các văn bản như Luật Giao dịch điện tử 2023, Luật Các tổ chức tín dụng 2024 và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 đã được cập nhật, mở rộng phạm vi điều chỉnh cho các mô hình ngân hàng số, định danh điện tử, lưu trữ và chia sẻ dữ liệu khách hàng.
Bên cạnh đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định 52/2024/NĐ-CP về thanh toán không dùng tiền mặt, Nghị định 94/2025/NĐ-CP về cơ chế thử nghiệm Fintech (sandbox) và Quyết định 316/QĐ-TTg cho phép triển khai dịch vụ Mobile Money.
Ngoài ra, NHNN cũng liên tục cập nhật, trong đó đáng chú ý là tiêu chuẩn QR Code thống nhất toàn quốc, hướng dẫn kết nối Open API, quy định về đại lý thanh toán và an toàn bảo mật trong giao dịch điện tử.
Những bước đi này, theo ông Tuấn, đã giúp Việt Nam hình thành nền pháp lý toàn diện, minh bạch và thích ứng nhanh với xu hướng công nghệ toàn cầu. Đây chính là “xương sống” để hệ sinh thái thanh toán số phát triển mạnh mẽ nhưng vẫn kiểm soát được rủi ro.
Thanh toán số bứt phá - người dân hưởng lợi
Vị lãnh đạo của Vụ Thanh toán bày tỏ, hệ sinh thái thanh toán hiện nay đã thay đổi căn bản trải nghiệm tài chính của người dân. Từ nông thôn đến đô thị, từ dịch vụ công đến thương mại điện tử, thanh toán điện tử đang trở thành thói quen phổ biến.
Vì theo số liệu từ NHNN, trong 7 tháng đầu năm 2025, giao dịch QR code tăng 66,73% về số lượng và 159,58% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ người trưởng thành sở hữu tài khoản ngân hàng đạt gần 87%, và ở nhiều tổ chức tín dụng, hơn 90% giao dịch đã được thực hiện qua kênh số.
“Người dân giờ đây có thể nộp học phí, thanh toán điện nước, viện phí, thậm chí đóng thuế ngay trên điện thoại. Những gì trước đây mất hàng giờ, giờ chỉ cần vài thao tác,” ông Tuấn nói.
Cùng với tốc độ phát triển, an toàn và bảo mật thông tin được NHNN xem là trụ cột cốt lõi. Trong khuôn khổ Đề án 06 của Chính phủ, NHNN phối hợp với Bộ Công an triển khai xác thực thông tin khách hàng qua Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, giúp giảm đáng kể tình trạng giả mạo và tội phạm công nghệ cao.
Đặc biệt, hệ thống SIMO (System for Intelligent Monitoring and Oversight) - công cụ giám sát, cảnh báo rủi ro gian lận giao dịch - đã được đưa vào vận hành thí điểm. Tính đến tháng 9/2025, hệ thống đã phát hiện, cảnh báo và ngăn chặn hơn 1,5 nghìn tỷ đồng giao dịch đáng ngờ.
“Đó là minh chứng cho quyết tâm của ngành trong việc xây dựng một môi trường thanh toán an toàn, minh bạch và đáng tin cậy,” ông Tuấn nói.
Cũng theo ông Tuấn, dù đạt được nhiều thành tựu, ngành ngân hàng vẫn còn không ít thách thức phía trước. Điển hình là việc hạ tầng kết nối liên ngành giữa các lĩnh vực tài chính - thương mại - dịch vụ công vẫn chưa thật sự đồng bộ; Tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi, đòi hỏi hệ thống phòng vệ chủ động; Nguồn nhân lực công nghệ tài chính còn thiếu và chưa bắt kịp tốc độ phát triển của thị trường.
Tuy nhiên, ông Tuấn cho rằng đây là thách thức của mọi quốc gia trong giai đoạn chuyển đổi số, và Việt Nam đang có lợi thế lớn khi Chính phủ, NHNN và doanh nghiệp cùng hành động với quyết tâm rất cao.
Hướng tới nền kinh tế số hàng đầu khu vực
Theo ông Tuấn, thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, NHNN xác định 6 định hướng trọng tâm cho giai đoạn 2025 - 2030, hiện NHNN đã và đang hoàn thiện thể chế và chính sách, tháo gỡ rào cản pháp lý cho thanh toán không tiền mặt.
Đồng thời, cơ quan quản lý Nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối của Việt Nam đang nỗ lực phát triển hạ tầng công nghệ, nâng cấp các hệ thống thanh toán bù trừ và liên thông toàn quốc; Xây dựng cơ sở dữ liệu tài chính mở, phục vụ phát triển dịch vụ cá nhân hóa; Mở rộng và kết nối hệ thống SIMO tới toàn bộ tổ chức tín dụng, trung gian thanh toán.
Cùng với đó, NHNN đang tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp cận công nghệ mới và chuẩn mực quản trị rủi ro; Đẩy mạnh truyền thông, giáo dục tài chính số để người dân sử dụng dịch vụ an toàn, hiệu quả.
“Ngành ngân hàng không chỉ số hóa các quy trình, mà còn đang kiến tạo một hệ sinh thái tài chính thông minh, an toàn, minh bạch và bền vững, trong đó người dân là trung tâm của mọi chính sách,” ông Phạm Anh Tuấn khẳng định.
Ông Tuấn tin tưởng rằng, với định hướng rõ ràng và sự đồng lòng từ Chính phủ, các ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ, Việt Nam đang từng bước tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành nền kinh tế số hàng đầu khu vực, nơi mọi giao dịch, dịch vụ tài chính đều nhanh - an toàn - minh bạch - hiệu quả.