Không thể “qua mặt”
Theo quy định, người lao động sau 1 năm nghỉ việc mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH (để hưởng lương hưu) và không tiếp tục đóng BHXH có thể đề nghị được hưởng BHXH một lần. Trong thực tế, có trường hợp một người có từ 2 sổ BHXH trở lên. Những trường hợp này có thể do trước đây đóng chuyển việc nhiều nơi, mỗi nơi đóng BHXH không trung nhau và được cấp thêm sổ BHXH. Thời gian qua, trong quá trình rà soát để trả sổ BHXH cho người lao động, ngành BHXH thực hiện thu hồi lại các sổ BHXH cũ, hoàn chỉnh dữ liệu và cấp 1 sổ BHXH mới thay thế. Đảm bảo mỗi người chỉ có 1 cơ sở dữ liệu tập trung toàn ngành. Tuy vậy, vẫn có trường hợp cố tình báo mất sổ để được cấp lại sổ BHXH mới, dẫn tới thực tế nảy sinh tình trạng tranh chấp, gian lận trong việc đề nghị nhận BHXH một lần.
Ông Phạm Minh Thành, Giám đốc BHXH Đồng Nai nhận định, hiện thủ tục cấp lại sổ BHXH đối với các trường hợp báo mất khá dễ so với trước đây. Đồng thời, cho phép người lao động có thể nhận BHXH một lần ở các địa phương khác nhau tùy vào điều kiện của họ, nhằm tạo thuận lợi. Tuy nhiên, có trường hợp lạm dụng các quy định này nhằm trục lợi, như báo mất sổ để được cấp lại sổ BHXH khác, rồi mang cả 2 sổ BHXH đi nhận BHXH một lần ở những cơ quan BHXH khác nhau.
“Chúng tôi đã phát hiện có có trường hợp lãnh BHXH một lần TP.Biên Hòa (Đồng Nai), vài tháng sau lại cầm cuốn sổ BHXH được cấp lại để xuống huyện Trảng Bom (Đồng Nai), hoặc về chính trụ sở của BHXH tỉnh để làm thủ tục lãnh tiếp. Tuy nhiên, điều này không thể qua mắt được cơ quan BHXH, vì chúng tôi kiểm tra trên hệ thống là phát hiện ra ngay. Sổ BHXH nếu đã nhận một lần sẽ được cảnh báo liền và không có chuyện nhận lần thứ hai”, ông Thành khẳng định.
Theo BHXH Việt Nam, hiện dữ liệu BHXH đã được liên thông toàn quốc. Các bộ phận nghiệp vụ của cơ quan BHXH chỉ cần đăng nhập vào hệ thống sẽ nắm được ngay quá trình tham gia, thụ hưởng chế độ BHXH của từng người. Thậm chí, bộ phận nghiệp vụ tiếp nhận hồ sơ đã có thể kiểm tra ngay thông tin trên dữ liệu điện tử để biết người nộp hồ sơ đã hưởng BHXH một lần hay chưa.
Làm 2 sổ để đem cầm cố
Dẫn chứng vụ việc mới đây, BHXH TPHCM đã phát hiện 1 trường hợp nộp hồ sơ nhận BHXH một lần ở TPHCM đồng thời nộp 1 hồ sơ tương tự ở tỉnh khác. Ông Hà cho biết, bước đầu BHXH TPHCM xác định chủ sổ đã nhận BHXH một lần ở Bình Dương, sau đó người khác được ủy quyền cầm sổ BHXH thứ 2 về TPHCM làm tiếp hồ sơ nhận BHXH một lần và bị phát hiện. Cơ quan BHXH đã phải lập biên bản giữ lại sổ BHXH này để xử lý. “Với hệ thống công nghệ thông tin hiện nay, cơ quan BHXH chỉ cần rà soát trên hệ thống là đã phát hiện được sổ BHXH đã nhận hay chưa. Có 2 sổ BHXH giống nhau, kiểu gì cũng có một sổ làm trước, một sổ làm sau. Do đó, khi thủ tục trước được giải quyết, hệ thống sẽ ghi nhận, và người làm thủ tục sau lập tức hệ thống dữ liệu sẽ cảnh báo cán bộ BHXH, nên việc phát hiện không khó. Chắc chắn không còn 1 sổ được nhận BHXH 2 lần”, ông Hà chia sẻ.
Theo BHXH Việt Nam, hiện hệ thống cơ sở dữ liệu tập trung toàn ngành được tích hợp từ khi đóng, số thẻ, dữ liệu cá nhân, số liệu thu, hưởng… và các quy trình ghi nhận, cập nhật dữ liệu được ban hành đảm bảo chặt chẽ. Do đó, khi giải quyết hưởng các chế độ BHXH, cán bộ BHXH phải đối chiếu sổ BHXH với cơ sở dữ liệu thu, sổ thẻ, dữ liệu cá nhân trên toàn quốc, và sau đó cập nhật lên hệ thống. Trong quá trình giải quyết hưởng và chi trả các chế độ BHXH, nếu phát hiện hồ sơ giả, hồ sơ có dấu hiệu gian lận, bất thường, sai sót về nghiệp vụ tại khâu nào, thì bộ phận nghiệp vụ tại khâu đó phải báo cáo ngay với Giám đốc BHXH tỉnh/huyện. Trường hợp phát hiện có dấu hiệu vi phạm pháp luật, thì lãnh đạo đơn vị chuyển cơ quan điều tra theo quy định…
Theo BHXH, trong 9 tháng đầu năm 2019, ngành BHXH đã giải quyết 86.209 hồ sơ hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng; giải quyết 647.931 người hưởng trợ cấp 1 lần; hơn 7,8 triệu lượt người hưởng chế độ ốm đau, thai sản, dưỡng sức, phục hồi sức khỏe.
