Trước đó, Navy Times dẫn lời các quan chức quân sự Mỹ nói rằng, việc điều tàu có thể diễn ra trong vài ngày tới, nhưng đang chờ chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama thông qua. Financial Times dẫn lời một quan chức cấp cao Mỹ nói rằng, việc này có thể diễn ra trong vòng hai tuần tới.
Theo quan chức Mỹ, nhiệm vụ của hải quân Mỹ được lên kế hoạch để nhấn mạnh thực tế rằng, Mỹ không chấp nhận đòi hỏi chủ quyền phi lý của Trung Quốc đối với hầu hết biển Đông. Biển Đông có tuyến hàng hải chiếm tới 30% vận tải thương mại toàn cầu, trị giá 5.000 tỷ USD mỗi năm.
Khi được hỏi về thông tin này tại cuộc họp báo hằng ngày, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Doanh nói: “Tôi chưa xem thông tin mới nhất mà các bạn đề cập. Tuy nhiên, sau khi nghe những gì các bạn nói, chúng tôi bày tỏ quan ngại nghiêm trọng về vấn đề này”.
Bà Hoa nói tiếp: “Chúng tôi hy vọng Mỹ có thể nhìn nhận tình hình biển Đông hiện tại một cách khách quan, công bằng, và cùng Trung Quốc đóng vai trò xây dựng trong việc giữ gìn hòa bình và ổn định ở biển Đông”.
Bà Hoa cho biết, Trung Quốc và Mỹ đã thảo luận về vấn đề này nhiều lần, kể cả trong chuyến thăm chính thức của Chủ tịch Tập Cận Bình tới Washington tháng trước. Hiện chưa rõ Trung Quốc có thể phản ứng ra sao nếu Mỹ tiến hành động thái thách thức yêu sách của nước này ở biển Đông.
Bắc Kinh từng phản đối về một sự cố hồi tháng 5, khi hải quân Trung Quốc 8 lần yêu cầu máy bay trinh sát P8-A Poseidon của hải quân Mỹ rời khỏi khu vực, khi nó bay qua đá Chữ Thập - nơi Trung Quốc ồ ạt bồi đắp, cải tạo và xây dựng trái phép. Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Mỹ nhiều lần kêu gọi Trung Quốc ngừng hoạt động xây đảo và khẳng định, động thái này làm gia tăng căng thẳng, đe dọa sự ổn định của khu vực. Theo Daily Mail, Nhà Trắng và Lầu Năm Góc ngày càng lo ngại về kế hoạch bồi lấp, xây đảo nhân tạo ồ ạt ở biển Đông. Trung Quốc đang xây dựng các đường băng mà giới quân sự tin rằng, nước này có kế hoạch thiết lập các tiền đồn quân sự trong khu vực.
Một quan chức Mỹ từ chối xác nhận bất cứ quyết định nào nhưng viện dẫn phát biểu của Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ David Shear tại phiên điều trần ở Quốc hội Mỹ vừa qua rằng, “mọi sự lựa chọn đang ở trên bàn”.
Tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ tuyên bố, Mỹ sẽ “bay, hành hải và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép, như quân đội Mỹ đang làm trên khắp thế giới” khi nói tới yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông. Trong chuyến thăm của ông Tập, Tổng thống Obama bày tỏ quan ngại sâu sắc về các đảo nhân tạo của Trung Quốc.
Lúc đó, ông Tập nói rằng, Trung Quốc có ý định quân sự hóa các đảo, nhưng giới phân tích và quan chức Washington cho rằng, Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng các cơ sở quân sự, và vấn đề duy nhất là Bắc Kinh sẽ quân sự hóa chúng tới mức nào.
Đô đốc Harry Harris, tư lệnh các lực lượng Mỹ tại Thái Bình Dương, khẳng định, việc Trung Quốc ráo riết xây các đảo nhân tạo, bao gồm các đường băng thích hợp cho mục đích quân sự gây lo ngại lớn và là mối đe dọa với khu vực.
Điều trần tại Quốc hội Mỹ hôm 17/9, tướng Harris nói Mỹ cần thách thức yêu sách chủ quyền của Trung Quốc bằng cách tuần tra sát các đảo nhân tạo, cân nhắc tiến vào phạm vi 12 hải lý. Quan chức quân đội Philippines cho biết, Trung Quốc liên tục cảnh cáo máy bay quân sự Philippines tránh xa các đảo nhân tạo.
Mỹ vừa tuyên bố đã tăng gấp 4 viện trợ cho Việt Nam, Malaysia, Philippines và Indonesia nhằm thúc đẩy năng lực thực thi pháp luật trên biển, báo chí phương Tây dẫn lời Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ William Brownfield. Khoản viện trợ dựa trên khoản cam kết 25 triệu USD ban đầu do Ngoại trưởng Mỹ John Kerry thông báo hồi tháng 12/2013.
