Không chỉ nỗ lực tròn vai thực hiện ủy thác vốn tín dụng chính sách đến đúng đối tượng, quản lý và bảo toàn tốt nguồn vốn Nhà nước, mà hơn thế, từ sự thấu hiểu cuộc sống của người dân đã góp phần cùng Chính phủ kiến tạo những giá trị mới cho chính sách tín dụng từ việc hoàn thiện hệ thống các chính sách, khơi dậy những nguồn lực mới, đặc biệt là định hướng dòng vốn vào các mô hình phát triển kinh tế có tác động lan tỏa sâu giúp người dân đi nhanh hơn để không chỉ không bị lùi lại phía sau mà rút ngắn khoảng cách hội nhập kinh tế phía trước.
Dặm dài kiến tạo từng giá trị cuộc sống
Nhìn vào cuốn Sổ vay vốn NHCSXH của bà Nguyễn Thị Kim ở phường Đức Thuận, TX Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) chỉ còn trang cuối cùng còn trắng. Hơn 10 năm vay vốn chính sách, sổ vay đã kín đặc các chương trình từ hộ nghèo, hộ cận nghèo, giải quyết việc làm, NS&VSMTNT, hộ gia đình sản xuất, kinh doanh tại vùng khó khăn. Riêng chương trình cho vay HSSV có tới 3 lần vay cho 3 con học đại học với số tiền lên tới trên 101 triệu đồng.
Hiện không còn là hộ nghèo, song nợ phải trả NHCSXH chương trình vay HSSV còn 78 triệu đồng, hộ nghèo còn 30 triệu đồng, cho thấy con đường thoát nghèo của gia đình bà những năm qua là cả quá trình chật vật. Đấy là còn có vốn vay nuôi con gà, con lợn có đồng ra đồng vào, còn không có nguồn vốn, ông bà cũng chẳng thể tưởng tượng nổi mình sẽ xoay sở thế nào để nuôi được 7 người con chỉ với 7 xào ruộng. Bà Kim kể, đói thì không có, bởi chồng bà vốn là người tháo vát, trước thì xe thồ, nay xe máy cứ chiều đến đi khắp các huyện bán nông cụ rồi tối về mua chè, chanh và rau cho bà sớm mai xuống chợ. Song miệng ăn núi nở. Dù 3 cô con gái cuối, tiền học có NHCSXH hỗ trợ nhưng còn chi phí sinh hoạt, tất cả trông chờ vào việc tăng gia sản xuất, trồng rau, nuôi lợn, nuôi gà từ nguồn vốn vay NHCSXH. Bà khẳng định, nếu không có nguồn vốn vay giúp sức, chỉ có cậu con trai đầu được đi học đại học, còn các cô cũng khó khăn như 3 chị gái trước đó là hết cấp 3 rồi nghỉ học, phụ giúp cha mẹ lo cuộc sống hàng ngày rồi đi lấy chồng.
“Qua cơn bĩ cực”, dù chưa tới hồi thái lai, song từ năm 2015 đến nay khi các con ra trường có việc làm, đã giúp bà trả nợ dần ngân hàng, nuôi cô con gái út đang học đại học và sửa sang căn nhà che mưa nắng lúc tuổi già. Con cái dần trưởng thành. Cuộc sống nghèo khó gia đình ông bà từ đây cũng đoạn tuyệt.
Có thể thấy, 17 năm hoạt động, tín dụng chính sách xã hội phát triển theo cả chiều rộng và chiều sâu với hơn 20 chương trình đầu tư đến 100% xã, phường, thị trấn trên toàn quốc, trong đó tập trung ưu tiên cho vay khu vực đồng bào DTTS và miền núi, vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa, biên giới. Chỉ tính riêng giai đoạn sau khi áp dụng chuẩn nghèo mới từ 2016 đến nay đã có gần 7,7 triệu lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác được vay vốn từ NHCSXH, với doanh số cho vay đạt 211.744 tỷ đồng; góp phần giúp trên 1 triệu hộ vượt qua ngưỡng nghèo; thu hút, tạo việc làm cho trên 745 nghìn lao động (trên 16 nghìn lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài); gần 200 nghìn HSSV có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập; xây dựng trên 4,6 triệu công trình cung cấp NS&VSMTNT; trên 105 nghìn căn nhà ở cho hộ nghèo,...
Hứa hẹn những bứt phá mới từ tư duy và cách làm sáng tạo
9 tháng đầu năm 2019, doanh số cho vay của NHCSXH đạt 54.983 tỷ đồng, tăng 6.156 tỷ đồng so với cùng kỳ năm trước, với hơn 1.620 nghìn lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác được vay vốn. Tín dụng chính sách xã hội đã góp phần hỗ trợ vốn đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm cho hơn 162 nghìn lao động, trong đó hơn 4,8 nghìn lao động đi làm việc có thời hạn ở nước ngoài; giúp hơn 12 nghìn HSSV vay vốn học tập; xây dựng hơn 1 triệu công trình cung cấp NS&VSMTNT; xây dựng trên 12 nghìn căn nhà ở cho hộ nghèo ổn định cuộc sống, hơn 3 nghìn căn nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP... Đến 30/9/2019, tổng dư nợ đạt 200.813 tỷ đồng, tăng 13.021 tỷ đồng (+6,9%) so với cuối năm 2018, với hơn 6,5 triệu hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác còn dư nợ.
Hoạt động của NHCSXH tại các Điểm giao dịch xã, phường trong cả nước đã giúp người nghèo và các đối tượng chính sách tiếp cận được nguồn vốn ưu đãi dễ dàng, thuận lợi hơn Song hiệu quả của các chương trình tín dụng chính sách sẽ không chỉ gia tăng tỷ lệ thuận theo con số tăng trưởng tín dụng mà hứa hẹn những bứt phá mới và lan tỏa rộng hơn nữa từ tư duy và cách làm của NHCSXH, chính quyền, tổ chức hội, đoàn thể các cấp và của chính người nghèo.
Đơn cử như vấn đề tạo nguồn vốn cho vay hộ nghèo và tín dụng chính sách giờ đã có sự tham gia tích cực của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp ủy thác vốn qua NHCSXH để cho vay hộ nghèo và đối tượng chính sách, hoặc cho vay theo dự án riêng của địa phương. Tính đến 30/9/2019 tổng nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác sang NHCSXH đạt 14.618 tỷ đồng. Thậm chí, chính quyền cấp xã cũng quan tâm chuyển nguồn vốn ủy thác qua NHCSXH để cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách sách trên địa bàn.
Như xã Bình Thanh Chung, huyện Lấp Vò (Đồng Tháp), tỷ lệ hộ nghèo năm 2012 là 553/4100 hộ, xã đã phối hợp với diễn viên Minh Luân tổ chức thành công đêm văn nghệ gây quỹ vì người nghèo được 368 triệu đồng. Số quỹ tưởng chừng nhỏ bé này qua 6 năm đã cho vay 42 lượt hộ và đã giúp 26 hộ thoát nghèo, góp phần cùng nguồn vốn khác của NHCSXH đưa tỷ lệ hộ nghèo đến cuối năm 2018 còn 3,5%.
Ngay cả nguồn vốn của Chính phủ, nhưng phương thức và cách thức đưa vào đời sống lồng ghép cùng các dự án phát triển kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi của địa phương cũng tạo ra những giá trị cộng hưởng và lan tỏa cao hơn đối với các hộ nghèo và đối tượng chính sách, giúp họ có tăng tốc giảm nghèo, tự rút ngắn khoảng cách thu nhập và hội nhập kinh tế giữa các địa phương vùng miền.
Ví như ở Ninh Thuận. Nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm được tỉnh định hướng cho vay vào các dự án trọng điểm như duy trì phát triển nghề dệt, làm gốm truyền thống đã giúp hộ nghèo từng bước tạo nên các mô hình sản xuất quy mô lớn giải quyết việc làm cho địa phương.
Gia đình chị Hán Thị Trung ở khu phố Mỹ Nghiệp, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước là một ví dụ minh chứng sống động. Sau khi thoát nghèo năm 2010 nhờ nguồn vốn vay của NHCSXH phát triển cơ sở dệt thổ cẩm. Đến 2013 lại tiếp tục vay 70 triệu đồng từ nguồn vốn giải quyết việc làm do Sở Công thương quản lý ủy thác qua NHCSXH để đầu tư máy móc dệt thay vì dệt thủ công, đầu năm 2018 tiếp tục vay 200 triệu đồng nguồn do UBND tỉnh quản lý ủy thác qua NHCSXH để mua máy dệt và mở rộng xưởng dệt thổ cẩm, tạo việc làm thường xuyên cho 10 lao động.
Những mô hình kinh tế năng động mà NHCSXH đang truyền dẫn, thắp lửa trong cộng đồng đã và đang góp phần đưa kết nối hộ nghèo và các đối tượng chính sách vào các chuỗi sản xuất lớn có giá trị gia tăng cao hơn. Đây cũng là hướng đi mà NHCSXH cùng các địa phương đang xây dựng để nâng cao giá trị gia tăng trong sản xuất từ nguồn vốn tín dụng chính sách xã hội trong những năm tới.
Tuy nhiên, định hướng sản xuất hàng hóa quy mô lớn tiến tới thâm nhập các chuỗi giá trị cũng đặt ra bài toán nâng cao bình quân mức vốn cho vay, để hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác không chỉ được vay đúng mà còn vay đủ để cùng NHCSXH kiến tạo cuộc sống mới cho chính mình một cách hiệu quả nhất, sớm hòa cùng công cuộc hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.
