“Cứ nửa giờ, Tổng thống Syria Bashar al-Assad và các đồng minh dội bom hàng loạt lên chúng tôi. Anh hãy đếm số người chết xem được bao nhiêu?” bài viết dẫn lời một cựu chỉ huy giấu tên của IS. Nếu việc các lực lượng đối lập ở Syria có mục tiêu rõ ràng là chống lại ông Assad, thì cấu trúc lỏng lẻo của các lực lượng đối lập lại gây khó khăn cho lực lượng liên minh do Mỹ đứng đầu trong việc chống lại IS. Đây không phải khó khăn duy nhất. So với Taliban và các lực lượng nổi dậy thế tục và Hồi giáo ở Afghanistan, IS chứng tỏ khả năng kháng cự tốt hơn nhiều.
Về mặt quân sự, lực lượng của IS không đông lắm. Theo Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), IS có khoảng 20.000 - 31.000 tay súng. So với các lực lượng vũ trang và an ninh Iraq, tỷ lệ chênh lệch là 8:1. Đó là chưa kể các đồng minh của Iraq, gồm lực lượng dân quân Shia, dân quân Sunni, lực lượng người Kurd, và liên minh 60 quốc gia với hàng chục nghìn chiến dịch tấn công vào các địa điểm của IS kể từ tháng 9/2014. Vào tháng 6/2014, một lực lượng đồn trú gồm 30.000 thành viên của lực lượng an ninh Iraq bị khoảng 800-1.500 tay súng IS tấn công. Những căn cứ khác của lực lượng an ninh Iraq tại thành phố Mosul cũng bị IS tấn công dù tỷ lệ chênh lệch lực lượng lên tới 20:1.
Cho đến nay, IS chịu được 8.000 cuộc không kích và thiệt hại hơn 10.000 tay súng kể từ khi Mỹ bắt đầu chiến dịch không kích, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết. Nhưng IS không gặp trở ngại lớn nào trong việc tuyển dụng và huy động lực lượng, đặc biệt sau khi liên quân can thiệp. Để đối phó các cuộc không kích, IS đã phân tán và che giấu vũ khí, trang thiết bị vào khu vực dân cư.
IS cũng có thể thực hiện những chiến thuật bất ngờ và tận dụng tối đa không gian chiến trường gây nhầm lẫn. Chúng cũng biến hóa chiến lược khủng bố nhằm vào các thành phố lớn của phương Tây. Trước khi liên quân thực hiện chiến dịch không kích, chỉ có một vụ tấn công do IS thực hiện ở một thành phố phương Tây. Nhưng sau khi các máy bay của Mỹ và liên minh bắt đầu dội bom từ trên cao, số vụ tấn công do IS đạo diễn nhằm vào phương Tây tăng lên 25.
Chiến lược tấn công của phương Tây đến nay thu được một số kết quả tích cực. Chiến lược này dựa trên 3 trụ cột: không kích để ngăn chặn trong ngắn hạn, phối hợp với các lực lượng vũ trang địa phương để tiêu diệt trong trung hạn, cải thiện môi trường chính trị thông qua hòa giải và dân chủ hóa để ngăn ngừa trong trung và dài hạn.
Các cuộc không kích ở Iraq và Syria khiến IS hạn chế sử dụng các chiến thuật quân sự thông thường như thời kỳ chúng chiếm những vùng lãnh thổ rộng lớn bằng cách đưa hàng chục hoặc hàng trăm xe bọc thép và xe tải chở đầy vũ khí đi tấn công. Về lý thuyết, các đối tác địa phương sẽ chịu trách nhiệm đánh bại IS trên mặt đất. Nhưng chiến thuật này không ổn, trong bối cảnh các lực lượng nổi dậy chống ông Assad đang có nhiều vấn đề về tập trung quyền lực và mục tiêu ưu tiên. Ngoài ra, trụ cột này đang chứng kiến những bước lùi lớn, như các cuộc tấn công của lực lượng al-Nusra vào đội quân chống IS do Mỹ đào tạo và các cuộc không kích của Nga nhằm vào những nhóm do Mỹ hậu thuẫn.
Trụ cột thứ ba còn khó khăn hơn. IS được coi là triệu chứng, không phải nguyên nhân, của nền chính trị rối loạn trong khu vực. Do đó, bất kỳ giải pháp dài hạn nào cũng phải cải cách môi trường chính trị, cũng phải giải quyết vấn đề cực đoan hóa dẫn đến bạo lực xảy ra ở khu vực suốt hơn 4 thập kỷ qua. Đánh bại IS về quân sự sẽ chỉ tạm che đậy các vấn đề cấu trúc sâu xa đằng sau sự trỗi dậy của chúng, không chỉ ở Iraq và Syria, mà còn ở Ai Cập, Libya, Yemen và Ảrập Xêút. Vì thế, việc Mỹ đánh bại IS được ví như băng bó vết thương đã mưng mủ.
Cuối cùng, sẽ cần phải có tiến trình cải cách chính trị và hòa giải cho khu vực. Đây được coi là mục tiêu chiến lược không nên bị bỏ qua khi thực hiện bất kỳ chiến dịch quân sự nào.
Các bộ trưởng tài chính tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc vừa nhất trí ủng hộ một nghị quyết nhằm tăng cường trừng phạt IS và chặt đứt dòng tiền của chúng. Nghị quyết do Mỹ và Nga soạn thảo hối thúc các nước có động thái quyết đoán nhằm cắt dòng tài trợ, tài sản tài chính, các nguồn kinh tế khác, bao gồm dầu mỏ, đồ cổ, và bổ sung danh sách trừng phạt. Nghị quyết cũng kêu gọi các chính phủ thông qua luật coi hành động tài trợ và tham gia lực lượng của IS là tội hình sự nghiêm trọng.
