Ký ức tháng tư của phóng viên chiến trường

CHUYẾN ĐI KHÔNG BÁO TRƯỚC

Nhà báo Đinh Quang Thành nhớ lại: Cuối tháng 3/1975, tôi đang có chuyến công tác tại Hải Phòng thì nhận được điện của anh Đỗ Phượng lúc đó là Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) gọi về điều đi chiến dịch gấp. Tôi không kịp về nhà, chỉ đủ thời gian nhắn tin cho vợ đến cơ quan nhận đồ dùng cá nhân mang về bởi những gì cần thiết cho một phóng viên cơ quan đã chuẩn bị sẵn. “Tổ mũi nhọn” là tên anh Đỗ Phượng đặt cho nhóm công tác gồm tôi và hai trung úy phóng viên Thông tấn xã quân sự Hứa Kiểm, Vũ Tạo.

Trên chiếc Com măng ca đít vuông còn một máy điện đàm quay tay và chú điện báo tên Bình cùng bao gạo 50kg. Rời Hà Nội, xe đi suốt ngày đêm không nghỉ để lại phía sau những địa danh quen thuộc: Thanh Hóa, Vinh, Đồng Hới, Vĩnh Linh… Sớm hôm sau chúng tôi đã vượt cầu Hiền Lương, cây cầu chia cách hai miền Nam - Bắc suốt 20 năm. Qua Cồn Tiên, Dốc Miếu vượt cầu phao Mỹ Chánh rồi vào đến Huế... Tiếc là đến Huế thành phố đã được giải phóng trước đó 1 ngày. Ở đây chúng tôi gặp được anh Lâm Hồng Long, anh Trần Mai Hưởng cùng cơ quan TTXVN đã vào trước chúng tôi một tuần.

Bộ binh Sư đoàn 304 băng qua xác địch đánh chiếm căn cứ Nước Trong. Ảnh: Đ.Q.Thành

Ngày 28/3 giải phóng Đà Nẵng, tôi đi cùng Lữ đoàn tăng 203 vượt đèo Hải Vân tiến vào thành phố. Là phóng viên mặt trận, chúng tôi luôn phải có mặt ở những điểm nóng, nhạy cảm để có tin, bài gửi ra Bắc. Càng vào gần thành phố, đoàn xe tăng, xe cơ giới càng đi chậm lại do người dân đổ ra đường với cờ, hoa đón mừng đoàn quân.

Tôi từ trên xe nhảy xuống liên tiếp bấm máy. Những khoảnh khắc hiếm hoi được thu vào ống kính. Nhìn hình ảnh những bà mẹ miền Nam bê từng thúng trái cây, các loại bánh gói sẵn để chờ đoàn xe đi tới đưa tận tay người chiến sĩ thực sự cảm động, vui sướng nước mắt cứ thế tuôn trào…

TIẾN VỀ PHÍA TRƯỚC

Lệnh từ Hà Nội điện vào chỉ đạo: “ Tổ mũi nhọn tiếp tục hành quân đến X”. Nhưng X là đâu? Chúng tôi ngơ ngác không tìm được câu trả lời mà chỉ biết X là phía trước. Sau ít ngày ở Đà Nẵng chúng tôi lại lên đường, có thêm anh Lâm Hồng Long và Trần Mai Hưởng cùng đi. Anh Long chở anh Hưởng trên xe máy. Ở Nha Trang chúng tôi mượn được của Ủy ban Quân quản thêm 2 chiếc xe Honda, thế là cuộc hành quân của chúng tôi tiếp tục gồm 3 xe máy, 1 ô tô theo đoàn quân tiến vào Sài Gòn.

Chân dung cựu NB-NSNA Đinh Quang Thành

Có một kỉ niệm làm tôi nhớ mãi, đó là lúc 11h30 ngày 30/4/1975, sau khi theo Lữ đoàn tăng 203 tiến vào Dinh Độc Lập để lấy tư liệu và chụp hình gửi ra Hà Nội, bất chợt một thanh niên đứng thập thò ngoài cổng Dinh níu áo tôi đưa ra chiếc đồng hồ còn mới và nói: “Chú ơi, cháu muốn đổi chiếc đồng hồ này lấy đồng tiền có hình Bác Hồ đem về cho ba má thấy trong ngày giải phóng”. Tôi bảo: “Chú không đổi hình ảnh Bác lấy đồng hồ, nhưng cháu đưa chú đến sân bay Tân Sơn Nhất ngay bây giờ, chú sẽ tặng cháu đồng tiền có hình Bác đẹp nhất. Cháu biết đường không?

Cậu thanh niên vui sướng, hồ hởi giục tôi lên xe rồi nổ máy phóng nhanh đến sân bay. Đến nơi, trước cổng hàng rào dây kẽm gai, anh ta dừng xe không dám đi tiếp vì trong đó đang có nhiều tiếng súng, khói đen ngút trời. Tôi trấn an, không sợ , cứ đi thẳng vào trong, quân giải phóng đang ở đó.

Lúc này như đã trấn tĩnh, anh thanh niên tiếp tục theo chỉ dẫn của tôi phóng nhanh đến đường băng. Tôi kịp thời đuổi theo các anh bộ đội đang tiến sâu vào trung tâm chỉ huy. Khói mù mịt, lửa đỏ rực trên các máy bay thi thoảng lại bùng lên thành cột khói cao vút. Tôi liên tiếp bấm hết 2 cuốn phim bằng 2 chiếc máy ảnh Rolleifex và Pentax chụp phim 3x4 mang theo.

Tác nghiệp xong tôi nhớ đến chàng thanh niên. Ngó trước nhìn sau mới thấy cậu ta đang thập thò tít ngoài xa vì sợ. Tôi quay lại và cậu ta lại đưa tôi về Dinh Độc Lập. Giữ đúng lời hứa, tôi lấy trong túi áo tờ 10 đồng đỏ còn mới có hình Bác Hồ đưa cho người thanh niên. Anh ta cầm tờ bạc rối rít cám ơn và nhảy lên xe hòa vào dòng người đang đổ ra đường phố đón niềm vui chiến thắng.

Lúc này tôi mới chợt nhớ mình quên không hỏi tên, địa chỉ và cậu ta cũng chẳng biết tôi là ai. Sau này bức ảnh đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất do tôi chụp hôm đó nhận được nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế.

37 năm sau ngày 30/4/2012, tôi nhận được giấy mời của Giám đốc Hội trường Thống Nhất (Dinh Độc Lập TP Hồ Chí Minh) mời dự buổi triển lãm Chiến thắng mùa Xuân năm 1975 và giao lưu với các cán bộ lão thành, sinh viên Trường Đại học TPHCM. Cùng được mời trong lần đó có hai đồng chí là đại tá Bùi Quang Thận- người cắm lá cờ trên Dinh Độc Lập và đại úy Nguyễn Đăng Toàn- người chỉ huy xe tăng húc đổ cổng Dinh Độc Lập.

Trước khi đi dự triển lãm tôi phong 2 bức ảnh lớn. Đó là bức ảnh kỷ niệm thời khắc lịch sử gồm đại tá Bùi Quang Thận, đại úy Nguyễn Đăng Toàn cùng 2 chiến sĩ xe tăng 843 và 390 ngay tại thềm Dinh Độc Lập.

Trong buổi giao lưu tôi mang 2 bức ảnh tặng 2 người, các anh rất vui và cảm động. Những tấm hình kỉ niệm sau 37 năm rất ý nghĩa trong cuộc đời mỗi người chiến sĩ trong giờ phút lịch sử của dân tộc.

Chưa rời chiếc máy ảnh

Với nhà báo- nghệ sĩ nhiếp ảnh Đinh Quang Thành, mỗi năm đến ngày kỉ niệm chiến thắng lịch sử 30 -4 ông vẫn đau đáu ôn lại kí ức một thời mang theo chiếc máy ảnh thay vũ khí cùng đoàn quân có mặt trong giờ phút thiêng liêng, trọng đại đất nước.

Trên đường phố Hà Nội thi thoảng người ta bắt gặp một ông già tóc bạc trắng ôm chiếc máy ảnh lang thang thong thả trong những ngày thu chuyển mùa, nắng vàng trải dài con phố, hàng cây. Khi ông có mặt ven Tháp Rùa đưa ống kính bắt lấy những khoảnh khắc cây liễu rủ đu đưa trước gió, thấp thoáng Tháp Rùa lung linh gợn sóng, lúc ông ẩn mình trong những con ngõ phố cổ và tiếng máy tách tách vang lên đó là lúc ông đã thu vào ống kính hình ảnh con người, cảnh vật với những mái nhà rêu phong còn đọng lại của Hà Nội ngàn năm yêu dấu.

Bàn chân ông còn đặt trên nhiều địa danh từ Bắc vào Nam, từ đồng bằng đến vùng núi xa xôi, hẻo lánh Tây Bắc để đến giờ ông có cả một gia tài, những câu chuyện kể bằng hình ảnh: “Chiến thắng 30/4/1975 lịch sử và những tác phẩm ảnh nghệ thuật đời thường của ông, nhiều bức đoạt giải thưởng trong nước, quốc tế”.