Một thực trạng đáng báo động!
Chế độ dinh dưỡng của người dân trong nước đã có những chuyển biến rõ rệt khi đời sống kinh tế phát triển. Tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị thấp còi, nhẹ cân từng bước giảm đáng kể - trẻ nhẹ cân giảm trung bình hàng năm 1,5% (từ 31,9% năm 2001 xuống 25,2% 2005, và 17,5% năm 2010); tỷ lệ trẻ thấp còi giảm từ 43,3% năm 2000 xuống còn 29,3% trong năm 2010. Nhờ đó, tại phiên họp thứ 35 của Tiểu ban Dinh dưỡng Liên Hiệp Quốc, Việt Nam đã được công nhận là một trong số ít các quốc gia Đông Nam Á có tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng gần với “Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ”.
Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn nằm trong số 36 quốc gia có tỷ lệ trẻ thấp còi cao nhất thế giới. Tỷ lệ trẻ thừa cân, béo phì, và mắc bệnh mãn tính liên quan đến dinh dưỡng cũng gia tăng (khoảng 4,8%). Bên cạnh đó, mặc dù đã có “Kế hoạch Hành động quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 1996 - 2000”, và “Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2001 - 2010”, nhưng tình trạng thiếu dinh dưỡng vẫn là vấn đề đáng báo động bên cạnh tình trạng thiếu vitamin A tiền lâm sàng; thiếu máu dinh dưỡng cao; đặc biệt là thiếu hụt vitamin D…
Để có cái nhìn tổng quan về tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ em từ 6 tháng - 12 tuổi, ngụ ở cả nông thôn và thành phố, cuộc khảo sát tình trạng dinh dưỡng khu vực Đông Nam Á (viết tắt là SEANUTS) được triển khai với quy mô lớn trên 16.744 trẻ em từ 6 tháng tuổi đến 12 tuổi tại 4 quốc gia Thái Lan, Indonesia, Malaysia và Việt Nam từ 2010 đến 2012.
Với sự hợp tác của các viện dinh dưỡng hàng đầu của 4 quốc gia, nghiên cứu này thực hiện hàng loạt những đánh giá chuyên sâu trên diện rộng: đánh giá nhân trắc học, mức tiêu thụ dinh dưỡng từ khẩu phần ăn, hoạt động thể chất, khả năng nhận thức, xét nghiệm máu & chất lượng xương. Kết quả chính thức và đầy đủ của khảo sát này đã được tờ báo uy tín British Journal của Anh quốc đăng tải. Trong đó, kết quả của Việt Nam cho thấy một lượng không nhỏ trẻ em nước ta hiện đang không đạt chế độ dinh dưỡng khuyến nghị của Bộ Y tế. Đây là thực trạng cần nhận được sự quan tâm đúng mức của xã hội cũng như các bậc phụ huynh, bởi tính chất nghiêm trọng về sự ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của các em. Cụ thể hơn Việt Nam đang chịu gánh nặng kép về tình trạng dinh dưỡng ở trẻ em lứa tuổi học trò. Đó là tình trạng suy dinh dưỡng phổ biến ở nông thôn, trong khi đó, trẻ ở các thành phố lớn lại thừa dinh dưỡng, một tỷ lệ lớn trẻ béo phì. Nhóm trẻ độ tuổi đi học tình trạng thấp còi có tỷ lệ cao hơn (với 15,6%), và nhẹ cân chiếm 22,2%. Đáng lưu ý, ở nhóm trẻ có độ tuổi 6- 11 tuổi, có khoảng một nửa số trẻ (48%- 53%) bị thiếu vitamin D.
Đâu là nguyên nhân?
Nghiên cứu SEANUTS cũng chỉ ra, trẻ từ 6 tháng đến 12 tuổi có tỷ lệ nhẹ cân (hoặc gầy) thấp hơn trẻ độ tuổi lớn hơn. Điều đó có thể do lượng trẻ độ tuổi cai sữa nhiều hơn, do thức ăn không vệ sinh, nguồn nước và môi trường không đảm bảo.
Những khảo sát trong nước cũng từng chỉ ra, lúc mới sinh, trẻ em Việt Nam có thể trạng không thua kém so với chuẩn quốc tế. Nhưng do cách chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý, sức khỏe và chiều cao của trẻ ngày càng thua kém đi. Các chuyên gia trong ngành dinh dưỡng sau nhiều năm quan sát đã chia sẻ rằng, có rất nhiều mẹ cứ quan niệm chọn đồ ngon, đồ bổ cho con là con sẽ cao lớn thông minh, nhưng đâu biết dinh dưỡng hợp lý đến từ những bữa ăn đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng và cách chế biến khoa học.
Kết quả SEANUTS đã phản ánh thực trạng kéo theo từ những quan điểm sai lầm trên, khi đại đa số các mẹ Việt Nam đang nuôi con theo khẩu phần ăn truyền thống không đủ năng lượng, thiếu hụt đạm động vật, thiếu rau xanh, trái cây & chất béo. Từ đó khẩu phần của trẻ thiếu hụt hẳn những vi chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin A, B1, C, D… theo khuyến nghị của Bộ Y tế. Chính điều này gây nên tình trạng mất cân bằng về dinh dưỡng cho trẻ, điển hình là có nhiều trẻ béo phì nhưng lại thiếu vi chất dinh dưỡng!
Theo tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khanh (Viện Dinh dưỡng Quốc gia), dinh dưỡng bao gồm tất cả vitamin và một số khoáng chất mà cơ thể cần với một lượng rất ít, nhưng lại rất quan trọng, vì chúng là chất xúc tác cần thiết giúp cơ thể sản xuất rất nhiều loại men, nội tiết tố và những hoạt chất cần thiết khác giúp cơ thể hoạt động và tăng trưởng. “Việc không đạt chế độ dinh dưỡng khuyến nghị về lâu dài sẽ đẩy trẻ đến tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng, gây hậu quả thấp còi, loãng xương, tăng nguy cơ mắc bệnh, giảm phát triển trí não, dễ bị tai biến sản khoa về sau...”, tiến sĩ Lê Nguyễn Bảo Khanh nói.
