Khủng hoảng kinh tế Mỹ và ảnh hưởng tới Việt Nam

NĐT lo lắng, chỉ số CK Mỹ sụt giảm mạnh.

Để nhìn nhận một cách đầy đủ hơn về cuộc khủng hoảng này và những nguy cơ tiềm ẩn đối với nền kinh tế VN, chúng tôi xin giới thiệu 2 bài viết của TS Vũ Quang Việt từ New York (Mỹ).

Bài 1: Sau "bong bóng" là khủng hoảng

Đối với những người theo dõi kinh tế Mỹ, những yếu kém kinh tế Mỹ đã bộc lộ rõ từ trước năm 2000 nhưng đến nay mới bùng nổ.

Lo ngại NĐT rút vốn...

Thiếu hụt cán cân thanh toán nước ngoài đã tới trên 400 tỉ USD từ năm 2000 (chiếm trên 4% GDP) và tiếp tục tăng mức thiếu hụt, đạt 811 tỉ USD vào năm 2006 (bằng 6% GDP).

Năm 2007, USD mất giá, có làm giảm mức thiếu hụt xuống 734 tỉ USD nhưng cũng ở mức rất cao bởi ở các nước khác, nếu thiếu hụt ở mức 3% GDP thì đã phải lo lắng bằng mọi cách nhằm điều chỉnh để giảm mức thiếu hụt này.

Nền kinh tế Mỹ trong hơn 10 năm, có lợi thế là được sự tin tưởng của cả thế giới, nên tiền đổ vào để cho dân chúng đầu tư và tiêu xài. Để dành của dân chúng vào năm 2006 chỉ có 34 tỉ USD, gần như 0% GDP, và tỉ lệ để dành thấp này chỉ khoảng 1-2% đã kéo dài từ cả chục năm nay.

Đầu tư của Mỹ bằng 19% GDP, chủ yếu dựa vào lợi nhuận công ty, nhưng đến 30% số tiền đầu tư là do vay mượn nước ngoài. Tình hình tài chính của Mỹ chẳng khác gì một nước đang phát triển không kiểm soát nổi hầu bao mình.

Các nước ở Châu Mỹ Latin và ở Châu Á sau cuộc khủng hoảng tài chính những năm 90 đã cố gắng làm sạch sẽ tài chính, tăng cường để dành, và trở thành nguồn tài chính tài trợ tiêu dùng của Mỹ.

Mỹ đang mất vốn vì giá xuống thì đầu tư của các nền kinh tế của những nước này cũng sẽ không thể không bị cụt vốn theo. Việc rút vốn ra khỏi Mỹ, dù chỉ một phần cũng tạo ảnh hưởng không nhỏ.

TTCK sụt giảm, nhà-đất tiếp tục xuống giá

Tiền đổ vào Mỹ đã làm TTCK và tài sản lên giá quá mức giá trị của nó. Điều này thì ai cũng biết, nhưng rất nhiều người vẫn không tin là giá có thể xuống.  Đặc biệt là các nhà kinh doanh tiền tệ, họ phải thổi phồng vì càng lên giá, càng say sưa với thị trường thì giao dịch càng tăng, vay mượn càng nhiều và phí dịch vụ càng lớn.

Giá CP Mỹ đã qua thời kỳ điều chỉnh, đặc biệt là giá các Cty công nghệ thông tin được thổi phồng, chỉ số Nasdaq lên trên 5.000 điểm năm 2.000 và hiện nay chỉ còn trên 2.000 điểm, bằng trước đây.

Chỉ số Dow Jones ít bị ảnh hưởng hơn cũng giảm từ cao điểm gần 12.000 điểm năm 2000, xuống tới mức 7.540 điểm và sau đó phục hồi để sau 7 năm mới trở lại thời năm 2000.

Bong bóng TTCK đã tự nó giải quyết bằng cách xuống giá, và để nhằm giữ nền kinh tế khỏi tuột dốc, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã giữ lãi suất ở mức rất thấp và lại kéo dài thời gian quá lâu, đầu tư vào nhà cửa tiếp tục tăng, giá nhà cửa trở thành bong bóng.

Trong 5 năm qua, giá nhà khắp nơi tăng, thấp nhất ở các bang hẻo lánh nhiều đất cũng tăng ít nhất 17%, và ở nơi có nhiều đầu cơ giá tăng hơn gấp đôi. Nếu kể từ năm 1980, giá nhà ở những bang như New York, California, Massachussets tăng 5 - 6 lần, trong khi lương danh nghĩa ở những vùng trên chỉ tăng gần 3 lần.

Nhưng trong thời gian vừa qua, giá nhà đã giảm 7%, nhưng nhiều nhà kinh tế cho rằng giá nhà sẽ tiếp tục xuống vào năm 2008 và có thể tiếp tục vào năm 2009, và có thể giảm tới mức 30%. Chưa biết được rõ nền kinh tế sẽ suy thoái mạnh yếu như thế nào, nhưng suy thoái là điều khó tránh.

Suy thoái và giải pháp

Có lẽ chưa có một cuộc suy thoái nào chủ yếu gây ra vì một thị trường tài chính vượt ra ngoài sự điều hành của thể chế kinh tế được thiết lập sau đại khủng hoảng kinh tế năm 1930.

Mặc dù vẫn chấp nhận thị trường tự do, cuộc khủng hoảng tài chính lớn này đã tạo ra một số chuẩn kiểm soát nhất định nhằm bảo vệ người ký quỹ tiền, như bảo hiểm tiền để dành, tạo luật để lãi suất cho vay không vượt lãi suất thị trường ở một mức nhất định.

Nhưng hiện nay với những cái gọi là "sáng tạo tài chính", nhiều hoạt động nằm ngoài NH, nhằm vượt qua những chuẩn mực kiểm soát nhất định, thí dụ NH liên kết hoặc mở ra các quỹ tài chính độc lập, phát hành trái phiếu (hay CK) vốn để cho vay dưới chuẩn với lãi cắt cổ những người không có khả năng chi trả.

Cũng vậy, các Cty tín dụng hoạt động với NH cho vay qua thẻ tín dụng, đặc biệt là người nghèo, với lãi suất cắt cổ, trên 30%, là bình thường để khuyến khích tiêu xài. Nền kinh tế đang phải đối phó với các công cụ tài chính mới được đẻ ra nhằm tăng cường lợi nhuận cho NH và các Cty tài chính mà không bị đặt dưới sự kiểm soát nào cả.

Do đó, việc cứu nguy nền kinh tế cũng không dễ dàng vì không ai nắm rõ ai mượn ai. Đến nay tổng số tiền các Cty tài chính và NH tuyên bố lỗ đã lên đến 100 tỉ USD.

Tổng thống Bush, nhiều ứng cử viên tổng thống, nhiều nghị sĩ gần như đồng thanh phải nhanh chóng bỏ ra khoảng 150 tỉ USD để giảm thuế, nhằm tăng tiêu dùng, giảm bớt khả năng suy thoái.

Số tiền này thực ra là muối bỏ biển, và dù có lớn hơn cũng là liều thuốc bổ cho người bị sốt rét.

Lý thuyết kinh tế của hai nhà kinh tế lớn là Milton Fridman (bảo thủ) và Franco Modigliani đã chứng minh (và được nhiều lần kiểm nghiệm) rằng tiêu dùng là phương trình của thu nhập được coi là vĩnh viễn (permanent income).

Khuynh hướng của người tiêu thụ là không tiêu nhiều thu nhập nhất thời. Do đó chi tiêu như trên sẽ không có kết quả. Cái có kết quả là giảm lãi suất, là chi đầu tư của nhà nước. Mà hai thứ trên thì cần thời gian mới có tác dụng.

---------------

Còn nữa

Theo TS Vũ Quang Việt
Lao động