Trong y học hiện đại, có những kĩ thuật nghe qua tưởng như chuyện viễn tưởng. Vi phẫu là một trong số đó. Chính nhờ kĩ thuật này, hàng triệu bệnh nhân trên thế giới đã thoát khỏi nguy cơ tàn phế, trở lại cuộc sống thường ngày sau những tai nạn tưởng chừng cướp đi khả năng lao động, sinh hoạt.
Dưới kính hiển vi phóng đại hàng chục lần, các bác sĩ làm việc với những cấu trúc mảnh chỉ bằng sợi tóc: mạch máu, thần kinh, gân cơ… Từng mũi khâu, từng đường nối được thực hiện trong im lặng và tập trung tuyệt đối. “Vi phẫu được xem là nghệ thuật trong ngoại khoa, bởi ở đó khoa học và cảm xúc gặp nhau - là nơi bàn tay, đôi mắt và trái tim của người thầy thuốc cùng phối hợp để mang lại sự sống mới cho từng chi thể”, ThS.BS Nguyễn Văn Trường, Khoa Chấn thương chi trên và Vi phẫu thuật, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 chia sẻ.
Phòng mổ Khoa Chấn thương chi trên và Vi phẫu thuật về đêm thường yên ắng, chỉ còn tiếng máy thở đều đặn và ánh sáng tập trung chiếu xuống vùng mổ nhỏ xíu. Ở đó, mỗi ca phẫu thuật kéo dài hàng giờ, đôi khi xuyên đêm. Các bác sĩ dường như bất động, đôi mắt dán chặt vào kính hiển vi, đôi tay thao tác trong không gian chỉ vài milimet - nơi sinh tử của một chi thể.
Bệnh nhân T.X.H (sinh năm 1988, Lào Cai) nhập viện trong tình trạng bị đứt rời bốn ngón tay do tai nạn lao động. Mạch máu nuôi ngón tay nhỏ tới mức khó phân biệt bằng mắt thường. “Chúng tôi phải lần tìm từng đầu mạch, từng sợi thần kinh, rồi nối lại dưới kính hiển vi. Sau bảy giờ, các ngón tay được trồng lại thành công. Mỗi mạch máu thông trở lại là một nhịp mừng thầm trong phòng mổ”, bác sĩ Trường kể.
Một ca khác là bệnh nhân H.V.T (1982, Ninh Bình) bị chấn thương “nhổ giật” ngón cái - dạng tổn thương phức tạp nhất khi toàn bộ mạch máu, thần kinh, gân cơ bị bứt khỏi nền chi. Để khôi phục tuần hoàn, ê-kíp buộc phải ghép thêm đoạn mạch, sau đó mới xử lí thần kinh và gân. Sau bốn giờ, ngón cái hồng trở lại, dấu hiệu cho thấy sự sống đã được nối liền.
Không chỉ trong đất liền, những kĩ thuật vi phẫu còn được triển khai trong điều kiện đặc biệt. Tại Bệnh xá đảo Song Tử Tây (Quần đảo Trường Sa), các bác sĩ của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 từng thực hiện thành công một ca vi phẫu cấp cứu, minh chứng cho tinh thần bám trụ và trình độ chuyên môn vững vàng của đội ngũ y, bác sĩ quân y.
“Những ca như vậy thường diễn ra vào ban đêm, khi tai nạn lao động xảy ra trong lúc người làm việc đã mệt mỏi, mất tập trung. Với chúng tôi, mỗi ca mổ không chỉ là một thử thách chuyên môn, mà còn là cơ hội cứu một phần cơ thể, một phần cuộc đời cho bệnh nhân”, bác sĩ Trường chia sẻ thêm.
Nghệ thuật của sự kiên nhẫn
Vi phẫu khó không chỉ vì thao tác tinh vi, mà còn bởi đòi hỏi sức bền và sự kiên định. Phẫu thuật viên phải giữ tư thế bất động trong nhiều giờ, làm việc dưới ánh sáng tập trung, với từng chuyển động của tay phải chính xác đến từng phần nhỏ của milimet.
“Từng quyết định nhỏ: có nên ghép thêm mạch, chọn mạch nào làm cuống, hay thần kinh nào cần nối đều ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hồi phục chức năng lâu dài của bệnh nhân. Chúng tôi không được phép sai sót, dù là nhỏ nhất”, bác sĩ Trường nói.
Sau những giờ căng thẳng, niềm vui của ê-kíp mổ lại giản dị đến bất ngờ: nhìn thấy chi thể hồng trở lại, ngón tay khẽ cử động, người bệnh có thể siết một cái nắm tay. Đó là khoảnh khắc khiến họ biết rằng mọi mệt mỏi đều xứng đáng.
Vi phẫu không phải phép màu, mà là kết quả của kỉ luật trong chi tiết, của sự bền bỉ trước áp lực và tình yêu nghề đủ lớn để vượt qua vô số đêm trắng. Khi khoa học được đặt vào bàn tay biết kiên nhẫn, những điều mong manh như một mạch máu nhỏ nhoi lại có thể bền vững như niềm hi vọng được thắp sáng trong mỗi ca mổ.
Nơi ranh giới mong manh giữa khoa học và kì tích, các bác sĩ vi phẫu của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đang ngày ngày viết lên những điều tưởng như không thể. Bằng đôi tay khéo léo và ánh nhìn bền bỉ dưới kính hiển vi, họ khâu nối những mạch máu nhỏ hơn sợi tóc, trả lại hình hài và chức năng cho bao người bệnh. Vi phẫu - “nghệ thuật trong ngoại khoa” không chỉ là kĩ thuật, mà là minh chứng cho sức mạnh của trí tuệ và lòng nhân ái trong y học Việt Nam.