Hơn 2.000 năm trước, ở đông nam Mexico, bắc Guatemala và Honduras, các thổ dân đã sáng tạo và phát triển nền văn minh Maya rực rỡ về kiến trúc, toán học, thiên văn học và tính toán thời gian. Tại nơi lưu giữ dấu tích thành phố cổ đó, các nhà khảo cổ bắt đầu hành trình khám phá những bí ẩn dưới đáy giếng Holtun.
Giếng này nằm ở rìa cánh đồng ngô nhỏ, phía tây bắc cầu thang chính của El Castillo, kim tự tháp trung tâm nổi tiếng ở Chichen Itza, bán đảo Yucatan, Mexico. Nơi đây cùng các hang động và giếng tự nhiên khác (hay còn gọi cenote) từng là chốn tâm linh của người Maya cổ đại ở Yucatan.
Trong vài thập kỷ khám phá những cenote, các nhà khảo cổ nhận ra người Maya coi nơi này là cánh cửa mở ra thế giới của Chaak, vị thần ban tặng những cơn mưa. Phía trong giếng, các bức tường tạo thành một mái vòm khổng lồ, những rễ cây xuyên qua đá để hút nước và nhũ đá ánh lên dưới tia nắng mặt trời.
Khi mặt trời lên tới đỉnh cao, một chùm sáng sẽ rơi thẳng xuống nước. Dưới đáy giếng, những đồ vật còn tồn tại đến ngày nay là các cột trụ bị hỏng, một bức tượng chạm khắc hình báo đốm và một bức tượng trông giống ở ngôi đền chiến binh gần đó. Điều này cho thấy nơi đây từng là một địa điểm linh thiêng.
Cạnh những bức tường dưới lòng giếng, trong hốc nhỏ, sọ người, đồ gốm, hộp sọ của chó, xương nai và con dao hai lưỡi dùng cho lễ hiến tế, được đặt gọn gàng trên chiếc kệ đá tự nhiên từ nhiều thế kỷ trước. De Anda và Montero, 2 nhà đam mê khám phá các cenote, đã phát hiện sự kết nối giữa mặt trời và giếng Holtun cũng như vai trò của chúng trong việc định vị kim tự tháp El Castillo ở Chichén Itza cách đó không xa.
Sáng sớm ngày 23/5, mặt trời lên thiên đỉnh và nằm ở góc phía đông bắc của kim tự tháp. Sau đó, ánh sáng mặt trời sẽ hợp với cầu thang phía tây của kim tự tháp và giếng Holtun. Cenote có thể đã đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định nơi xây dựng các tòa nhà của người Maya.
