 |
| Cố đô Hoa Lư chỉ còn lại đền Vua Đinh và Vua Lê |
Hội thảo khoa học Giá trị di sản văn hóa cố đô Hoa Lư và khu du lịch sinh thái Tràng An vừa diễn ra ngày 17/10 tại TP Ninh Bình (do Bộ VHTTDL, UBND tỉnh Ninh Bình và Hội Di sản văn hóa Việt Nam tổ chức) nhằm tạo bước tiền đề lập hồ sơ di sản thế giới cho cố đô Hoa Lư và khu Tràng An.
Theo sách Toàn thư, năm 968 Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân đóng đô ở Hoa Lư “đắp thành hào, làm cung điện, đặt triều nghi”, rồi năm 980 Lê Đại Hành lên ngôi “dựng nhiều cung điện.
Làm điện Bách Bảo Thiên Tuế ở núi Đại Vân, cột điện dát vàng, dát bạc làm nơi coi chầu, bên đông là điện Phong Lưu, bên tây là điện Tử Hoa, bên tả là điện Bồng Lai, bên hữu là điện Cực Lạc, rồi làm lầu Đại Vân, dựng điện Trường Xuân làm nơi vua nghỉ.
Dấu tích thành Cổ Loa trải ra trên diện tích trên 300 ha bao trùm làng Yên Thượng, Yên Thành và Chi Phong thuộc xã Trường Yên- Huyện Hoa Lư. Nhưng trên mặt đất, ngoài hai đền vua Đinh vua Lê, thì cột kinh Phật, lăng vua Lê, một số đền phủ thờ các con của vua Đinh là những dấu tích rõ ràng nhất.
Ngược lại, lòng đất Hoa Lư mang lại nhiều giá trị khảo cứu hơn: Cả một tầng văn hóa ổn định đã lộ thiên trong đợt khai quật 10 năm trước do Viện Khảo cổ học thực hiện, bao gồm nền móng kiến trúc, di vật kiến trúc tiêu biểu thời Đinh-Lê.
Như vậy, khác với ghi chép của sứ giả nhà Tống rằng kinh thành Hoa Lư nhỏ bé, ẩm thấp và nghèo nàn với vài mái nhà tranh lều gỗ, tư liệu cuộc khai quật hé mở phần nào diện mạo kinh thành Hoa Lư:
Thành quách kiên cố, nhiều kiến trúc to lớn. PGS.TS Tống Trung Tín- Viện trưởng Viện Khảo cổ học nói: “Tiềm ẩn vết tích Hoa Lư dưới lòng đất còn rất nhiều. Nên xây dựng quy hoạch tổng thể khu di tích để tiến hành khai quật cẩn thận, kỹ lưỡng nghiên cứu trong nhiều năm. Làm được như vậy, dần dần chúng ta sẽ có thể khôi phục phần nào bộ mặt kinh đô Hoa Lư thế kỷ 10”.
PGS Trần Lâm Biền đồng thuận với PGS Tín, đồng thời cảnh báo không nên quên động Thiên Tôn, vì “40 năm trước người dân địa phương chỉ cho tôi có một con đường thủy đào thẳng từ sông Hoàng Long qua cầu Huyện vào tới cửa động Thiên Tôn, để thuyền sứ thần và quan lại địa phương vào Dịch đình trước khi chầu vua”.
Khu du lịch sinh thái Tràng An bị GS Lê Văn Lan chê ngay từ cái tên: Cái tên Tràng An từ đâu ra? Xưa kia nó được gọi là Trường Yên, gọi Tràng An là cách phiên âm từ thời nhà Đường (Trung Quốc). “Phải chính danh mới định phận được”, GS Lan nói. Ông Lan cũng cho rằng chúng ta nên có cái nhìn rộng hơn về Lý Công Uẩn, nhìn từ năm 1005 chứ không thể chỉ nghiên cứu từ năm 1009 đến tháng 7 năm 1010.
Khu Tràng An gồm 49 hang động đá vôi có nước xuyên qua gọi là xuyên thủy động, tạo thành thế trận liên hoàn vào được, không ra được, nếu không phải là người am hiểu địa hình. Nước trong xanh, lòng hang tối, mát rượi.
Một số nhà khoa học tỏ ý phản đối cách khoét trần hang rộng ra cho dễ đi lại, bởi như thế sẽ làm cho khách mất cảm giác chân thực, trong khi lòng hang ít thạch nhũ và không thiên hình vạn trạng như ở Phong Nha- Kẻ Bàng.
GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính nhận xét, “ở đây thiên nhiên có thừa và quá đẹp rồi, không nên làm giả thiên nhiên”. Đó cũng là lý do mà GS.TS Nguyễn Nghĩa Thìn đề nghị khu Tràng An nên kết hợp Tam Cốc - Bích Động chung một hồ sơ di sản thế giới.
Các nhà khảo cổ và địa chất cùng gặp nhau ở một điểm: Khẳng định khu Tràng An hiện nay vốn là một vùng biển cổ, qua quá trình vận động địa chất cách ngày nay hơn 6.500 năm mà kiến tạo nên. Những khe nứt của sự vận động đó tạo ra các dòng chảy trong hang động đá vôi.
Đây là vùng đất màu mỡ cho ngành công nghiệp xi măng. Tại hội thảo nhiều nhà khoa học đề xuất tuyệt đối cấm xây dựng nhà máy xi măng ở Tràng An.
Thứ trưởng Bộ VHTTDL Trần Chiến Thắng khẳng định, từ nay đến năm 2010 phải đẩy nhanh hoạt động bảo tồn, phục hồi cố đô Hoa Lư, phục vụ 1.000 năm Thăng Long, và nên công bằng với vua Lý bằng cách dựng tượng xây đền Lý Công Uẩn ở Hoa Lư, để vùng đất này xứng đáng đất ba vua.
