[HỒ SƠ] Lý do, cách thức IS tuyển mộ ô-sin ở Đông Nam Á

Sáu ngày trong tuần, ba người phụ nữ Indonesia làm giúp việc nhà trong ba gia đình ở Singapore. Nhưng khi rảnh rỗi, họ quảng bá IS qua mạng, quyên tiền cho các chiến binh ở nước ngoài và bị cực đoan hóa đến nỗi ít nhất một người sẵn sàng đánh bom tự sát ở Syria.

Theo Bộ Nội vụ Singapore, cả ba người giúp việc này đã bị bắt hồi tháng 9 vì bị tình nghi tham gia tài trợ các hoạt động khủng bố và họ đang đối mặt mức án lên tới 10 năm tù và mức phạt tiền lên tới 500.000 đô la Singapore (hơn 8,3 tỷ đồng), CNN đưa tin ngày 11/11.

Người phát ngôn Đại sứ quán Indonesia ở Singapore xác nhận các vụ bắt giữ và nói rằng, Đại sứ quán đang hỗ trợ lãnh sự ba người phụ nữ đang bị điều tra, chưa bị truy tố.

Các chuyên gia chống khủng bố nói rằng, ba người phụ nữ Indonesia không phải là các trường hợp cá biệt trong cộng đồng ô-sin bị cực đoan hóa online khi làm việc ở các thành phố lớn tại châu Á như Hong Kong, Singapore…

IS chuyển hướng tuyển mộ sang châu Á sau khi bị đánh sấp ở Trung Đông. Chúng nhắm vào các phụ nữ dễ bị tổn thương.

“Các tổ chức IS săn mồi, coi họ là những con bò sữa vắt ra tiền. Họ có thu nhập ổn định, nói tiếng Anh được và thường có mạng lưới quen biết rộng ở nhiều nước”, nhà nghiên cứu Nava Nuraniyah ở Viện Nghiên cứu chính sách về xung đột của Indonesia (IPAC) nói.

Cảnh sát Indonesia và bác sĩ pháp y chuyển thi thể một công dân Canada chết trong vụ tấn công khủng bố ngày 14/1/2016 ở Jakarta. Vũ khí được dùng trong vụ tấn công là do Adi Jihadi tài trợ. Vợ hai của đối tượng này là một ô-sin bị cực đoan hóa ở Hong Kong. Ảnh: Getty.

Cực đoan hóa

Hiện có xấp xỉ 250.000 người nước ngoài làm giúp việc gia đình ở Singapore và 385.000 ô-sin ở Hong Kong.

“Đại đa số lao động nước ngoài tuân thủ pháp luật, đóng góp tích cực cho xã hội chúng tôi. Tuy nhiên, vẫn có những cá nhân tiếp tục muốn bị cực đoan hóa bởi hệ tư tưởng bạo lực của IS”, người phát ngôn Bộ Nội vụ Singapore nói.

Theo các chuyên gia chống khủng bố, hầu hết trường hợp cực đoan hóa liên quan công dân Indonesia.

Từ năm 2015 tới 2017, IPAC điều tra về tình trạng cực đoan hóa trong số ô-sin và nhận thấy rằng, ít nhất 50 phụ nữ Indonesia giúp việc nhà, trông trẻ hoặc trông người già ở nước ngoài có xu hướng thích cực đoan hóa. Trong số họ có 43 người làm việc ở Hong Kong, 4 người ở Singapore và 3 người ở Đài Loan.

Theo nguồn tin ở Indonesia được tiếp cận hồ sơ các phiến quân cực đoan hóa đã trở về nước, ít nhất 20 ô-sin bị trục xuất về Indonesia – đất nước có số người theo đạo Hồi lớn nhất thế giới.

Theo nhà nghiên cứu Nuraniyah, quá trình tiếp cận, tuyển mộ của IS thường bắt đầu bằng một sự kiện gây tổn thương như ly hôn, nợ nần, sốc văn hóa khi làm việc ở nước ngoài. Sống xa nhà trong môi trường xa lạ, thỉnh thoảng bị chủ đối xử tàn tệ, ô-sin dễ bị thu hút bởi những lời thuyết giáo qua mạng.

“Họ cô đơn nên cảm thấy cần tương tác với cộng đồng Indonesia hoặc online hoặc trong đời thực. Nhưng họ không có đủ kiến thức, kinh nghiệm để xử lý các thông điệp cực đoan”, ông Diovio Alfath, cán bộ tổ chức C-Save chuyên giúp các nạn nhân bị cực đoan hóa, nhận định.

Bạn trai online

Trong danh sách bạn bè trên Facebook, ô-sin có thể có sẵn một người ủng hộ IS và người này dẫn họ tới trang của những phiến quân nổi tiếng, bà Nuraniyah nói. Một số ô-sin lại bị một ô-sin khác tuyển dụng tại các buổi cầu nguyện hoặc tụ tập vào ngày nghỉ, theo IPAC.

Thường thì đây là con đường hai chiều. Ô-sin có thể cất bước đi đầu tiên bằng cách tiếp cận phiến quân. Đổi lại, nhiều người nhanh chóng được đưa vào các nhóm cực đoan và bị dụ dỗ, đào tạo thành phiến quân.

“Tôi bắt đầu nghe giảng Salafi (một nhánh Hồi giáo) online trong khi quét dọn nhà cửa. Trên Facebook, tôi follow những người có vẻ là theo đạo Hồi vì tôi cần có bạn bè – những người có thể hướng dẫn cho tôi”, một ô-sin người Indonesia đang làm việc ở Singapore nói với IPAC.

Cô nói rằng cô rất cảm động bởi một tài khoản Instagram thường đăng hình ảnh về các nạn nhân Hồi giáo ở Syria. Sau đó, cô quen qua mạng một người Indonesia 29 tuổi làm nghề bạn thịt.

Cô ô-sin kể rằng, người bạn quen qua mạng khuyên cô tới Syria để gia nhập IS ở đó. Nhưng chính phủ Singapore phát hiện ra kế hoạch của cô nên trục xuất cô về Indonesia hồi năm 2017, Nuraniyah kể.

Điểm tới hạn thường sẽ đến sau khi các ô-sin thiết lập quan hệ cá nhân với các chiến binh online – những người đóng vai trò bạn trai của họ. Sau đó, họ được mời gia nhập các nhóm trò chuyện (chatroom) riêng trên các ứng dụng được mã hóa.

“Chatroom là nơi những hoạt động thực sự (của IS) diễn ra như chia sẻ cách thiết kế bom, điều phối tấn công”, Zachary Abuza, chuyên gia về hoạt động của IS ở Đông Nam Á công tác tại Đại học Chiến tranh quốc gia (Mỹ), nói.

Có hàng trăm nhóm trên Telegram – một ứng dụng mã hóa thường được IS sử dụng. Các nhóm này dành cho những người đồng cảm với cộng đồng, với phong trào Hồi giáo. Nhiều nhóm có nội dung chuyên về phụ nữ như tư vấn, giải đáp chuyện chị em, nuôi dạy con…

Một khi quá trình cực đoan hóa hoàn tất, một số ô-sin cưới bạn trai thánh chiến. Một phụ nữ Indonesia làm việc ở Hong Kong hồi năm 2015 trở về nước để trở thành vợ hai của Adi Jihadi – một phiến quân bị bắt năm 2017 về tội mua bán vũ khí và huấn luyện ở đảo Mindanao của Philippines cùng với Isnilon Hapilon. IS tuyên bố Hapilon là thủ lĩnh IS ở Đông Nam Á.

Jihadi sau đó thừa nhận đã tài trợ vũ khí được sử dụng trong vụ tấn công ở thủ đô Jakarta của Indonesia vào năm 2016 khiến 8 người chết.

Những ô-sin bị cực đoan hóa khác đảm nhận các vai trò tích cực hơn, trở thành người tài trợ, người tuyển dụng và người điều phối của IS.

“Một số ô-sin hỗ trợ tài chính hoặc hậu cần cho các mạng lưới cực đoạn như chứa chấp phiến quân trên đường họ tới Syria”, ông Alfath nói.

Một phụ nữ 36 tuổi người Indonesia làm việc ở Hong Kong tiếp nhận tiền đóng góp của các ô-sin bị cực đoan hóa, gửi tiền cho các tổ chức thánh chiến ở Indonesia. Người phụ nữ này cũng tổ chức mua vé máy bay cho các phiến quân Indonesia bay tới Syria quá cảnh ở Hong Kong, theo IPAC.

Vào ngày nghỉ, người phụ nữ Indonesia dự các buổi gặp mặt của Serving Islam Team – một tổ chức do một học giả Salafi tên là Wael Ibrahim (từng là ngôi sao nhạc pop của Ai Cập) thành lập. “Người phụ nữ thường đến cùng bạn và yên lặng trong các buổi thuyết giảng về Salafi. Nhưng sau đó cô ấy cứ truy vấn tại sao chúng tôi không ủng hộ IS”, ông Ibrahim kể. Cuối cùng, Ibrahim không cho người phụ nữ này đến nghe thuyết giảng. Vào tháng 7/2017, cô này bị trục xuất về Indonesia.

Một số ô-sin bị cực đoan hóa còn đi tới các vùng chiến sự. Trong số 50 ô-sin bị cực đoan hóa mà IPAC xác định được, tính đến tháng 6/2017, ít nhất 12 người từng tìm cách đến Syria qua ngả Hong Kong. Bốn người đã đến được Syria, 8 người còn lại bị phát hiện và bị trục xuất về Indonesia, theo báo cáo của IPAC. C-Save cũng ghi nhận các trường hợp ô-sin tìm cách đến Syria.

Trong số 2 phụ nữ gần đây bị bắt ở Singapore nuôi ý định tới Syria, một người nói cô muốn trở thành người đánh bom tự sát của IS ở Syria.

Các tòa nhà ở thành phố Marawi trên đảo Mindanao của Philippines bị phá hủy hôm 23/5/2019. Các chiến binh thánh chiến từng khiến thành phố này tan hoang. Ảnh: Getty.

Đích đến mới

Hai người phụ nữ cũng được bạn bè online khuyến khích di cư tới miền nam Philippines, theo Bộ Nội vụ Singapore.

Các chuyên gia nói rằng, mấy năm gần đây IS gia tăng hiện diện ở Đông Nam Á và những người ủng hộ IS, bao gồm các ô-sin bị cực đoan hóa bắt đầu chọn Philippines là điểm đến.

“Sau năm 2017, khi IS bắt đầu mất lãnh thổ ở Trung Đông, họ bắt đầu khuyến khích chiến binh tới Mindanao ở Philippines”, ông Abuza nói.

Một số tổ chức Hồi giáo ở Philippines và Indonesia, bao gồm Abu Sayyaf, The Maute Group và Jamaah Ansharut Daulah đã cam kết trung thành với IS.

Một số cá nhân gần đây bị bắt ở bang Sabah của Malaysia vì trợ giúp những người ủng hộ IS trên đường tới Philippines, Ayob Khan Mydin Pitchay, một sĩ quan chống khủng bố của Malaysia, nói với báo Malay Mail hồi tháng 9.

IS muốn gia tăng hiện diện ở Philippines vì đảo Mindanao ở miền nam nước này thường xuyên trong tình trạng hỗn loạn, không có luật lệ, ông Abuza nhận định.

Năm 2017, các chiến binh IS đánh chiếm thị trấn Marawi ở Mindanao, dẫn tới cuộc bao vây của quân đội kéo dài 5 tháng và chỉ chấm dứt vào tháng 10/2017 sau cái chết của hai thủ lĩnh IS trong khu vực là Omar Maute và Isnilon Hapilon.

Theo ông Abuza, sự sụp đổ của IS ở Syria và Iraq cũng dẫn tới tình trạng gia tăng tuyển dụng online nhằm vào những tín đồ Hồi giáo ở Malaysia và Singapore. “Nhưng việc tuyển dụng không chặt chẽ như trước. Thay vì nhận lệnh từ cấp trên, giờ đây các nhóm địa phương ở Indonesia, thậm chí các cá nhân phiến quân tự tuyển dụng”, ông nói.

Theo IPAC, việc tuyển dụng đã mở rộng sang lĩnh vực huấn luyện ô-sin thực hiện các vụ tấn công tự sát. Một cựu ô-sin ở Đài Loan và Singapore, cô Dian Yuli Novi 27 tuổi, đã lập kế hoạch kích nổ bên ngoài dinh tổng thống ở Jakarta. Tháng 8/2017, cô này bị kết án 7,5 năm tù, Reuters đưa tin.

Tháng 12/2016, một ô-sin khác bị bắt ở Indonesia vì âm mưu đánh bom tự sát. Theo IPAC, Puspitasari, 34 tuổi, bị cực đoan hóa ở Hong Kong, về nước để cưới người đàn ông quen qua mạng năm 2015. Cô này tình nguyện đánh bom ở Bali vào đêm 30 tết. Kế hoạch bại lộ, Puspitasari bị kết án 4,5 năm tù vào năm 2017.

Cảnh sát Indonesia khám xét căn nhà – nơi có quả bom 3 kg đặt trong nồi áp suất được phát hiện hôm 11/12/2016 ở Tây Java. Một trong 4 phiến quân bị bắt từng làm giúp việc nhà ở Singapore. Ảnh: Getty.

Giám sát bài đăng trên mạng xã hội

Việc IS tuyển dụng ô-sin ở Hong Kong và Singapore không thoát khỏi sự giám sát của cơ quan chức năng.

“Chính phủ các nước tiếp nhận lao động nước ngoài tích cực giám sát bài đăng trên mạng xã hội và các nhóm thảo luận để tìm kiếm nội dung liên quan khủng bố. Nếu phát hiện thông điệp cực đoan mà lao động nhập cư đăng lên, họ sẽ trục xuất anh ta hoặc cô ta”, ông Alfath nói.

Kể từ năm 2015, Singapore trục xuất 16 ô-sin bị cực đoan hóa, người phát ngôn Bộ Ngoại giao nước này nói.

Người phát ngôn cảnh sát Hong Kong nói chính quyền đặc khu theo sát các xu hướng khủng bố quốc tế, liên tục đánh giá nguy cơ ở Hong Kong bằng cách trao đổi thông tin tình báo và diễn tập phòng chống khủng bố.

Singapore làm việc chặt chẽ với các tổ chức tôn giáo địa phương và một nhóm hoạt động xã hội để tương tác với cộng đồng người giúp việc nước ngoài thông qua các hoạt động ở nhà thờ, đại sứ quán… Các hoạt động này nhằm nâng cao nhận thức về giá trị xã hội đa tôn giáo của Philippines và cảnh báo về các nhóm cực đoan, người phát ngôn chính phủ Singapore nói.

Bộ Nhân lực Singapore cũng tổ chức các buổi gặp cung cấp thông tin liên quan cho các đơn vị tuyển dụng và tích hợp nội dung chống khủng bố vào chương trình an cư lạc nghiệp dành cho người giúp việc nước ngoài.

Ba ô-sin Indonesia hiện vẫn bị giam giữ ở Singapore. Theo luật an ninh Singapore, họ có thể bị giữ tới 2 năm trước khi được đưa ra xét xử.

“Họ được đánh giá là gây nguy cơ an ninh vì ủng hộ IS. Điều tra về hoạt động tài trợ khủng bố của họ vẫn đang được tiến hành”, người phát ngôn chính phủ Singapore nói.

Một ô-sin người Indonesia đang lau cửa kính. Ảnh: Getty.